WIND i WIATR zaczynają się podobnie... to nie przypadek! | Ciekawostki językoznawcze, odc. 4
ฝัง
- เผยแพร่เมื่อ 18 ส.ค. 2020
- ► FACEBOOK / ciekawostkijezykoznawcze
► INSTAGRAM / ciekawostki.jezykoznawcze
scenariusz, prowadzenie, montaż - Kamil Pawlicki
kierownictwo produkcji - Klara Pawlicka
opracowanie graficzne - Jacek Owczarz
źródła:
Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Rick Derksen, Etymological Dictionary of Proto-Slavic Inherited Lexicon, Leiden-Boston 2009.
Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden-Boston 2013.
Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, Chichester, U.K. - Malden, MA 2004.
Piotr Gąsiorowski - All That Junk: The Afterlife of Broken Morphemes, Language Evolution (langevo.blogspot.com/2013/02/all-that-junk-afterlife-of-broken.html)
Jussi Halla-aho, Problems of Proto-Slavic Historical Nominal Morphology On the Basis of Old Church Slavic, Helsinki 2006, s. 30 (citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/...)
Michiel de Vaan, Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Leiden-Boston 2008.
The American Heritage Dictionary of the English Language - The American Heritage Dictionary Indo-European Roots Appendix (ahdictionary.com/word/indoeur...)
Yasunari Ueda, Vol. 0: Windows from the Perspective of Contrastive Etymology - Window Reseaerch Institute (madoken.jp/en/research/window...)
Online Etymology Dictionary ( / 602455496538004 )
wykorzystane materiały:
Relaxing Soundzzz - Hurricane, Storm Ambience on the Beach with Heavy Rough Ocean Waves Crashing on the Coast ( • 🌀 Hurricane, Storm Amb... )
Świetna seria! Szkoda, że odcinki pojawiają się tak rzadko! ;)
Pozdrawiam!
Świetne. Rozwój języków jest fascynujący. Dziękuję za wytłumaczenie oznaczeń w słowach praindoeuropejskich.
Zastanawiające jest to że ludzie starają się obejść blokady językowe porozumiewając się za pomocą znaków ZŁA!
@@ArturZagaj-Izraelita co
Super! Uwielbiam całą Twoją serię. To są bardzo ciekawe rzeczy!! Pięknie to tłumaczysz, wyraźnie, spokojnie i logicznie.
Thank you, very interesting! As a Russian speaker I figured out 90% with the subtitles :)
5:40 od tego słowa być może pochodzi kaszubskie słowo "wiodro" co znaczy pogodę, powietrze, a na Helu nazywano tak też biodro (ale to pewnie ma inną etymologię). Z kolei od "wiodra" mogą pochodzić też słowa "biodro" (które ma też inne znaczenia: biodro oraz belka, za pomocą której pcha się taczkę) lub "biedro" - oba także znaczą pogodę i powietrze, przy czym to drugie jest używane tylko sporadycznie na środkowych Kaszubach. To też może mieć związek z kaszubskimi słowami: "biedrzëc" (wietrzyć, wystawiać na działanie świeżego powietrza), przebiedrzëc (przewietrzyć). Myślę, że słowa "biodro", "biedro", "biedrzëc" pochodzą od słowa "wiodro", albo nawet "wiedro", które już nie istnieje (oczywiście to słowo wymyśliłem, ale zapewne było to pierwotne słowo). Istnieje w kaszubskim wąska grupa rzeczowników, w których "w-" przeszło w "b-", jednak są one porozrzucane raczej po różnych wsiach i żadne chyba nie weszły do języka literackiego (np. w Puzdrowie mówiło się "barzew", "barzewka" na polską warząchew)
Bardzo fajne są Pańskie filmy. Prosimy o więcej, błagamy o nowe, bo obejrzeliśmy z bratem ten kanał w pełni już po trzykroć chyba
Świetnie podane i bardzo interesujące. Dziękuję i czekam na kolejne ciekawostki :)
To jest najlepszy kanał na TH-cam...
Pana głos kojarzy mi się z głosem jednego z polskich lektorów filmowych, który pamiętam z lat 70-tych.
Świetny odcinek! Niezwykle ciekawy. Dziękuję.
Świetna seria!
PS To połączenie okna i wiatru widać też poniekąd w naszym wywietrzniku (lufciku).
Super!
Do serii słowiańskiej można było jeszcze dodać słowo "wiata".
Miło się ogląda. Mam nadzieję, że algorytmy dadzą tobie płynąć z wiatrem i pogodą ;) Materiały super, aż nie wiem, co doradzić, ale zasługują na co najmniej x100 wyświetleń :( Najważniejsze, nie zniechęcaj się!
Dziękuję serdecznie! :)
Wspaniałe ciekawostki. Dajemy suba.
Większość (jeżeli nie całość) polskiego słownictwa związanego z żeglugą zostało zapożyczone z języka niderlandzkiego np. achterdek, bajdewind, dalba, dek, fał, grot, klar, trap, wrak, zejman itd.
To prawda. Choć w niektórych wypadkach te słowa mogły przyjść do nas poprzez język niemiecki. Ale wywodzą się zazwyczaj z niderlandzkiego.
@ Bez wątpienia Holendrzy posiadają swój wkład w historię wypraw dalekomorskich. Żagiel został wynaleziony przez ich sąsiadów - Fryzów. Co się tyczy Niemców, to byli nośnikiem nowinek technologicznych. To za ich pośrednictwem rozwinęła się trójpolówka. Do dnia dzisiejszego w naszym języku funkcjonuje wiele germanizmów mimo, że nie wszyscy są świadomi tego faktu.
5:42 Byłem niemal pewien, że w tym momencie powie Pan o słowie... "wiadro". ;)
Ja tez :D Ze wieje z niego woda :F
@@Cesarski z wiadra to coś innego by mogło wiać akurat
Ale na przykład po kaszubsku pogoda to "wiodro".
Wiadro akurat jest od czegoś innego - było omówione w odcinku pod tytułem ":hydra i wydra" około 7 minuty.
Czy "chwiać" będzie od tego, że się taka np. trzcina porusza na wietrze?
Teraz już rozumiem dlaczego w grach często na czacie widzę "huehuehue", chodzi po prostu o to, że bardzo wieje.
No tak 💔
6:17 Wszyscy znamy zespół o nazwie "Odwietrzenie", tak?
Czyli Anglicy nie mówią: "Jaka jest dziś pogoda?" tylko:"Jak dziś wieje?"😂
No tak… u nich ma to sens. :)
Wialna, do dziś tego używany
To może wiadro ma też coś wspólnego tym wiejadłem, zawsze mnie dziwiło, że w gwarze wielkopolskiej wiadro znaczy pogoda, czyli jakby weather.
👍
A "mordewind", to od kąta martwego -( mort, mord), czy od tego, że w mordę wieje?
5:42 Moje pierwsze skojarzenie - wiadro ^^ Pewnie nieprawidłowe skojarzenie, więc pytanie - wiadro jest spokrewnione z wiatrem? Czy może z wodą, czy pochodzi od zupełnie innego rdzenia?
Z "wiatrem" nie, ale już z "wodą" jak najbardziej - skojarzenie zdecydowanie słuszne :) Najpewniej niedługo zrobię o tym film, tam powiem o tym więcej :)
water -> wader -> wiader -> wiadero -> wiadro
A dlaczego w angielskim Wind i wheather są tak różne? Wygląda mi to na jakiś dublet ale z różnych źródeł. Weather jest nader podobne do naszego wiatru
wind -> winter? 🤔 wiaTR, winTER 🤯
Dobre, choć zabrakło wzmianki o wedyjskim Waju.
Czy jest (i ew. jaki) związek pomiędzy polskim wiatrem a greckim lekarzem (~iatros)? Przeczytałem gdzieś i nie bardzo zrozumiałem. Dzięki, pozdro, nara! ;)
Wiatr to słowiańskie słowo, pochodzi od "wić".
"Wanna" to też słowiańskie słowo, pochodzi od "Bania", duża balia w której się kąpano, bańka duże naczynie na zboże, wino.
Super! Bardzo mi sie spodobalo.
Ciekaw jestem....a wiadro, etomologia tego slowa. Z -dro to juz niby jasne, a wia-?
Cos powiazanego z woda?
"hueh".... a polskie "Chuch"... (a może i (od)dech.... ) czyli np Ktoś chuchnął.... Bardzo ciekawe... bo to przywołuje na pamięć greckie "pneuma" ect
A "winda" ma coś wspólnego?
A wiater?
+A czy nasze chuchać ma związek z tym praindoeuropejskim "h2ueh1"..?
Greckie pneuma ("duch") podobno pochodzi od wyrazu pneo- "wiac", "oddychac". Podobno w hebrajskim Duch oznacza ruah. Pneuma moze oznaczac powiew, szum, wiatr, oddech, tchnienie zycia, ducha. Zastanawiajace jest w tym kontekscie pochodzenie slowa " nirwana" - bez wiatru, moze bez wplywu zlych duchow na ludzkie zycie. Moze ludzie tamtych czasow byli dreczeni, moze swiat duchow mial duzy negatywny wplyw na ich zycie, stad pragnienie przejscia w stan "nirwany", w stan bez wplywow duchowych, w stan bez cierpienia. Raczej ludzie tamtych rejonow nie cierpieli z przyczyny zwykle wiejacych wiatrow.
3:33 filmik poglądowy: th-cam.com/video/ge0-vvMm0D8/w-d-xo.html
Tylko tam żeby Ci rufą nie poleciała 😂
Czyli window, to jakby wywietrznik
Czyli wanna i nirvana są ze sobą powiązane...
hueh ? a może chuch od chuchać jest temu najbliższy..... pewnie nie...
Viento - wieje wiatr, wietrznie po hiszpańsku, ¿que viento? i jak wieje mocno, i jaka pogoda, czyli raczej na pewno z łaciny a nie z germańskich :-)
Porównując z "wodą" to wiatr do wind nie jest podobny wcale lub odległy :-(
Ew. europejski "logicznie", bo w narzeczach polskich, np. dialekcie chełmińskim też jest na pogodę "jaki wiater?" :-) Skoro Germanie mają osobno wiater i pogodę, to pogodę zapożyczyli z naszego wiatru. :-) Ale jest jeszcze: "jakie je dziś powietrze?" :-)
Tak sobie myślę, że „chłostać” (wiatr chłoszcze), ma coś wspólnego z „hueh”.
Niestety, nie ma ;) Głoski *h₂ i *h₁ zanikły jeszcze na etapie przed-prasłowiańskim (zapewne na etapie prabałtosłowiańskim). Nie mają one nic wspólnego z dzisiejszym polskim "ch".
Z kolei głoska *u̯ (wymawiana w praindoeuropejskim jak dzisiejsze polskie "ł") przechodziła w języku polskim najczęściej w /v/, zapisywane dziś jako "w". Ta praindoeuropejska głoska *u̯ nie ma nic wspólnego z dzisiejszym polskim "ł", które pochodzi z dawnego (prasłowiańskiego i praindoeuropejskiego) *l.
Nurt uje mnie, czy polski "strumień" i angielski "stream" mają wspólne pochodzenie? Brzmią podobnie...
I jeszcze mnie ciekawi, czy polskie słowo "miasto" pochodzi od rosyjskiego "вместе", czyli razem. Gdzie, jak żyjemy? Bместе - wmiestie, czyli razem.
Jak byłem w Chorwacji to tam miasto to miejsce.
Почему-то этого молодого поляка я понимаю очень хорошо. Может из-за того что он медленно говорит?
Pochemu to ietogo molodogo poliaka ia poninau ochenь horosho.
Moget iz-za togo, chto on medlenno govorit?
Dlaczego nie zauważyłem tego wcześniej?
Przecież te stalowe liny, wspierające maszt na statku (oprócz sztagów) nazywają się wanty, a to też może być pochodna PIE rdzenia *h2ueh1-
Ciekawy pomysł, dzięki za zwrócenie uwagi! Choć akurat "wanta" nie pochodzi z tego rdzenia. W językach germańskich istnieją podobne słowa, a czasem wręcz homonimy, np. po angielsku:
1. "wind" 'wiać; wiatr'
2. "wind" 'wić się, skręcać, obracać'
Z kolei po niemiecku:
1. "Wind" 'wiatr'
2. "winden" 'wić się, , skręcać, nawijać'
W obu językach nr 1. pochodzi od pie. *h₂u̯eh₁- 'wiać', a numer 2. od pie. *u̯endʰ- 'obracać'.
I od tego drugiego pochodzi także średnioniderlandzkie "want", które zostało zapożyczone do niemieckiego jako "Want", a stamtąd do polskiego jako "wanta".
Pochodna czego? Trochę kultury! ;) P.S. W sumie zgodne z tematem filmiku.
@@swetoniuszkorda5737 PIE jest powszechnie przyjętym skrótem/skrótowcem dla oznaczenia języka praindoeuropejskiego. Niestety z angielska również tak to wygląda (Protoindoeuropean). Nic na to nie poradzę, że w połączeniu z wyrazem 'rdzeń' wygląda jak wygląda. Poza tym pomiędzy tymi wyrazami jest spacja - trochę spostrzegawczości.
@@przemysawdata6246 Ok, nie zakładam premedytacji, ale wyszło śmiesznie.I bdb.
"Wiatr wieje tam, gdzie chce i szum jego słyszysz, ale nie wiesz skąd pochodzi i dokąd podąża" J 3, 8. Panie Kamilu, a co z greckim słowem pneuma/pnevma? Ewentualnie πνεῦμα?
Greckie πνεῦμα pochodzi z praindoeuropejskiego *pnéu̯mn̥ 'oddech', od rdzenia *pneu̯- 'oddychać'. Z tego samego rdzenia pochodzi np. staroangielski czasownik "fnēosan" 'kichać'. Czasownik ten należy do grupy kilku angielskich słów, w których (z nie do końca jasnych względów) początkowe "fn-" zmieniono później na "sn-". Dlatego dziś brzmi on "sneeze".
@ Dziękuję za momentalną odpowiedź. :) Uczyłem się greki koine. Wiem, że pneuma to tam "tchnienie". Czyli coś jak nasz duch/dech/oddech. Natomiast w tym wersie biblijnym św. Jan (o ile oczywiście on to faktycznie napisał) odnosi się do wiatru. "Wieje tam, gdzie chce i szum jego słyszysz" trudno odnieść do oddechu/ducha. Choć faktycznie w niektórych przekładach Biblii tłumacze zapisują "duch wieje tam, gdzie chce". Problem dla mnie jest jednak z "wianiem" ducha i jego "szumem". Może greka koine, która w odróżnieniu od greki klasycznej, była jej ludową formą, zreinterpretowała ową pneuma w taki sposób, że tchnienie i wiatr, to ruch powietrza, więc z grubsza to samo? 🤔
@@cogoniema To nie tylko kwestia greki koine. Już w grece klasycznej πνεῦμα może znaczyć zarówno 'podmuch, powiew, wiatr, powietrze', jak i 'dech, tchnienie, oddychanie'. A pokrewny jej czasownik πνέω oznaczał zarówno 'wiać, dąć (o wietrze)', jak i 'dyszeć, sapać, oddychać' :)
@ Dziękuję, za wyjaśnienie. Jest Pan dla mnie guru. :)
@@cogoniema Dziękuję :D a przy okazji: sanskryckie słowo "guru" pierwotnie znaczyło 'ciężki' i pochodzi z pie. *gʷréh₂us 'ciężki', od którego utworzono też w pie. rzeczownik '*gʷréh₂u̯ō' 'ciężki kamień, kamień młyński, żarna', a od niego pochodzą np. polskie "żarna" i angielskie "quern" :)
Na tej łodzi ładnie suty furco.. xD
Hueh
WIATR + WIND → VAYATROVIND → ŚIVAYATROVIŃD → ŚIVAYATROŚIVIŃD....
"Hueh" "huwanza" to słowiańskie słowo "chłodzić", a wiatr wiejąc, wijąc się chłodzi.
"Nirwana" to słowiańskie "nie widzieć/wiedzieć" nie czuć, odcięty od rzeczywistości.
Dlatego w hinduizmie to "wyzwolenie, zanikanie cierpienia"
Co do winda - wind, jest to podobne, jak szyba, szyb. Ciąg. Zug. Nie wiadomo, jak było, ale można przypuszczać, że tak, winda jest spokrewniona z windem, Wiktionary mówi o bezpośrednim niemieckim zapożyczeniu, od Winde - podnosić. A wiadomo, że wiatr podnosi wszystko do góry i przenosi w inne miejsce.
Tak to się odbywa, tylko ilość "za" do "przeciw" to uwiarygadnia.
Żaden "normalny" językoznawca nigdy w życiu nie skojarzy, a tym bardziej nie przyzna, że Ciąg / Cia"G i Zug / Zo'G to jedno i to samo, a dokładniej zwykłe germańskie zniekształcenie pierwotnej postaci słowiańskiej.
Po polsku lepiej powiedzieć.
Mordewind!
z tym wiejadłem i wiatrem przyszło mi na myśl - wiadro. Ponieważ proces wiania był pomysłowy i konieczny, słownictwo wokół tej czynności musiało narosnąć, i zapewne podrzucaliśmy zboże wiadrem, przynajmniej w części naszego wpływu językowego. Natomiast dla mnie rdzień wiatru to "wi", a nie fikcja PIE hueh. Wtedy zgadza się z wiedzą, upływem czasu. Wietrzność (eter), upływ czasu, wieczność (eternity), wiek, wieko, wieczór, wieczerza. Poza tym jeśli chcielibyśmy dźwiękonaśladowczo powiedzieć wiatr, to powiedzielibyśmy wiiii, bo tak wiatr gwiżdże. A nie hueh..
Aha, luft (lopt) jak się przyjrzeć to łopot. vent jak się przyjrzeć (en to zapis fonemu ę) to od wędzenia, węd-. Tak wychodzi, niestety :) PIE powinno być wykorzystywane WYŁĄCZNIE jako pomoc, nakierowanie w badaniach, a nie PODSTAWA.
Nie po to nauka pruska w tzw. 19w odtworzyła tzw. PIE, żeby nagle przestać go używać i zacząć porównywać coś, co jest rzeczywiste i porównywalne,.. bo jeszcze wtedy wyjdzie na światło dzienne to, co wyjść nie powinno, patrz genetyka i R1a Z282 i Z93, itp... :-)
Mogę to panu szybko wyjaśnić.
Hue hue hue..
Wanna pochodzi od słowa : wonny
naprawde chce ci sie pod każdym jego fimem udawać debila? czy to jednak twój styl życia?
Wszystko pochodzi od polskiego..
Widow pochodzi od polskiego słowa : wid z e - wid ow nia… same bzdury…
Oj nie dobrze z naszymi „naukowcami” zachodnimi…
To znaczy że wiatr pochodzi od polskiego słowa chuch ać… coś słabo proszę pana…
Nie ma czegoś takiego jak język praindoeuropejski -to po pierwsze…