Polskie MORZE, niemieckie MEER, włoskie MARE - dlaczego są podobne? | Ciekawostki językoznawcze, 3
ฝัง
- เผยแพร่เมื่อ 10 ส.ค. 2020
- ► FACEBOOK / ciekawostkijezykoznawcze
► INSTAGRAM / ciekawostki.jezykoznawcze
scenariusz, prowadzenie, montaż - Kamil Pawlicki
kierownictwo produkcji - Klara Pawlicka
opracowanie graficzne - Jacek Owczarz
źródła:
Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Rick Derksen, Etymological Dictionary of Proto-Slavic Inherited Lexicon, Leiden-Boston 2009.
Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden-Boston 2013.
Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, Chichester, U.K. - Malden, MA 2004.
Michał Łuczyński, Bogowie dawnych Słowian: studium onomastyczne, Kielce 2020
Michiel de Vaan, Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Leiden-Boston 2008.
The American Heritage Dictionary of the English Language - The American Heritage Dictionary Indo-European Roots Appendix (ahdictionary.com/word/indoeur...)
"Kormoran - kruk mórz" na blogu "Menażeria etymologiczna" (etymologicznamenazeria.wordpr...)
![[UNCUT]”บิ๊กโจ๊ก” แฉพลีชีพ เดินหน้า ล้างบาง สตช. ฟ้องหมด มันสนพวกใคร I คนดังนั่งเคลียร์](http://i.ytimg.com/vi/FIWKnr2ArPs/mqdefault.jpg)
Bardzo dobry kanał. Jestem z Rosji i uczę się polskiego, bo ten język dla mnie jest dużo ciekawy. Tak samo ciekawe Pana słuchać o pochodzeniu naszych słowiańskich słów!
Postscriptum :)
• Co do „kormorana”: łacińskie „corvus marinus” odziedziczył język starofrancuski jako „cormarenc” (w dzisiejszym francuskim „cormoran”), a ze starofrancuskiego zostało ono zapożyczone do innych języków europejskich.
• Nie jest to jednak jedyna możliwa etymologia starofrancuskiego „cormaran”: niektórzy twierdzą, że pierwsza część tego złożenia pochodzi rzeczywiście z łaciny (starofrancuskie „corp” z łacińskiego „corvus”), ale druga część pochodzi z języka bretońskiego, z formy „morvran”, od „mor” ‘morze’ i „bran” ‘wrona’. Język bretoński to jeden z języków celtyckich - języki te także odziedziczyły praindoeuropejskie *móri, a zatem nieprzypadkowo po bretońsku „mor” oznacza ‘morze’. Czyli nawet jeśli to właśnie ta etymologia jest prawdziwa, to i tak „kormoran” jest spokrewniony ze słowem „morze” :)
• Co do „rozmarynu”: najczęściej wyprowadza się go od „ros marinus”, choć niektórzy łączą go raczej z greckimi słowami ῥώψ (rhṓps) ‘krzew’ i μύρον (mýron) ‘słodki olejek, maść, perfumy’, czyli byłby to ‘pachnący krzew’ - choć ta etymologia jest nieco problematyczna. Możliwe też, że pierwotne pochodzenie słowa jest rzeczywiście inne (na przykład greckie), ale z czasem brzmienie słowa zostało przekształcone pod wpływem skojarzenia z „ros marinus” (tzw. etymologia ludowa).
• Co do „marynarza” i „marynarki”: na filmie podałem informacje trochę skrótowo. Mówiąc bardziej precyzyjnie: łacińskie „marinarius” odziedziczył język starofrancuski jako „marinier”. To słowo zostało zapożyczone do niemieckiego jako „Mariner”, a stamtąd do polskiego jako „marynarz”. I już na gruncie języka polskiego zostało utworzone słowo „marynarka” ‘flota’. Natomiast „marynarka” ‘kurka marynarska > część garnituru’ pochodzi prawdopodobnie z włoskiego „marinara” ‘kurtka marynarska’, które utworzono od „marinaro” (dziś częściej „marinaio”) ‘marynarz’ (które pochodzi od tego samego „marinarius”).
• Znaczenie praindoeuropejskiego *móri nie jest do końca jasne. Niektórzy podają ‘morze, jezioro’, inni uważają, że raczej znaczenie ‘stojąca woda, jezioro’ było wcześniejsze. Zauważono, że u tych ludów, które mają dostęp do otwartego morza (języki celtyckie, italskie, bałtyckie, słowiańskie) znaczenie to ‘morze’, natomiast u tych ludów, które żyły raczej wewnątrz lądu (hetycki, osetyński) znaczenie to ‘jezioro’ (inna sprawa, że akurat pokrewieństwo słów hetyckich i osetyńskich nie jest tu pewne). Znaczenie mogło więc przejść od ‘morze’ do ‘jezioro’, albo odwrotnie - poszczególne ludy mogły dostosowywać je do środowiska, w którym żyły. Co prawda, do tej reguły nie bardzo pasują języki germańskie - mówiące nimi ludy miały dostęp do otwartego morza, a jednak pierwotne znaczenie to raczej ‘jezioro’ - to więc przechyla, zdaniem części językoznawców, szalę na korzyść tego, że pierwotnym znaczeniem *móri było raczej ‘jezioro’. Poza tym zwracają oni uwagę, że np. Grecy na określenie morza nie używają pierwotnej, pochodzącej z praindoeuropejskiego *móri nazwy, lecz zapożyczyli nazwę od ludów, na których teren przyszli - dziś brzmi to θάλασσα (thálassa) - możliwe więc, że w ich dotychczasowym języku brakowało nazwy na otwarte morze. Ale możliwe, że już na etapie praindoeuropejskim słowo *móri oznaczało i morze, i jezioro.
Pytanie odnośnie Marzanny. Czy nie pochodzi raczej od *mor - śmierć?
Vran? Jak brt. noz? Gr. rhops - świerzop? :-)
Pozwolę sobie dodać :-) Thalassa - jest reliktem jakiegoś pragermano-slavo-celtyckiego, z zapomnianym "saskim" rodzajnikiem, jak w "tho War" (towar, de Waar, corowar), o'Connor, MacCormic (tu plus "bustro" z "das"?) Boć w polskim zachowaliśmy "laszować" np. wapno, tj. moczyć, zalewać. B-)
W językach germańskich ( niemieckim i angielskim) jednak chyba wygrało określenie see. I na morze i na jezioro. Maree, czy inne pochodzące od *mori są dziś nieużywane.
Ponawiam dziś prośbę, którą składałem już pod jednym z Pana filmów: bardzo proszę o materiał co łączy ze sobą słowa „Mezopotamia”, „hipopotam” i „hipokryta”… Skoro dowiedzieliśmy się już o związku między „kormoranem”, „rozmarynem” i „marynatą”. :)
Pozdrawiam!
Czy tylko ja we fragmencie o pierwotnej wersji syren (czyli tej mocno ptasiej) pomyślałem o harpiach ? Takie tam skojarzenie.
Q
I masz rację. Za Wikipedią: Hezjod (Teogonia) nazywa harpie „pięknowłosymi” stworzeniami. Obraz harpii jako brzydkiej, uskrzydlonej kobiety-ptaka powstał dość późno, wskutek pomylenia tych stworzeń z syrenami.
@@aulendil5838 Haarpie, Aporodita, Pytia :-)
Świetny kanał, bardzo ciekawie się słucha. Oby tak dalej.
Ociepierun! Przypadkiem trafiłem na ten kanał, bo yt wykrył trafnie moje zainteresowania. Będę oglądał jak szalony. Ale żeby nie było tak wesoło to na dzień dobry mam pytanie do prowadzącego. Coś co mnie dręczy od czasu gdy z Poznania przeprowadziłem się do Danii - czy istnieje jakiś związek między duńskim gammel a gwarowym poznańskim "gemela".
Morze to tam, gdzie nic nie ma. Mór to smierć, morze to smierć, ścisły związek. Podobnie niebo, nie być, czyli nic tam nie ma. Łac nebula-chmura, ta co na niebie. Zmorzyć głodem. Mordować, morda-daje śmierć. A see to środek jeziora, oziera, czyli lustra. JeZEro. Hell, hall, jest z koła, tez tam nic nie ma. Jak na Helu, czy Helsiąkach (Helsinkach), (Hellada jako okręg, czy może byli na północy?) a rozmaryn to bardziej róża morska. Róża od różków i kłucia przez nie. Stąd wszyscy mają roze, rose.
〰️ super!
W życiu bym nie pomyślała, że słowo "rozmaryn" ma coś wspólnego z morzem :) Zawsze to słowo kojarzyło mi się z marzeniem, z racji na pisownię :) Ale ten termin ma raczej zupełnie inną etymologię?
Twój kanał jest niesamowity
"Marzanna" pochodzi od słowa "marznąć". Topi się Marzannę w rzekach by spłynęła razem z krą podczas roztopów. Roztopy, roztopić z tego "topić" marzanę. Topić czyli utonąć, lub rozpuścić, rozpłynąć.
❤️
Zachęcam, aby zrobić odcinek o soli (sos, sałata, salceson itd).
A może słowo morze to zapożyczone przez Słowian od ludów bałtyckich. Dzisiaj już wiemy że skarby bursztynowe znaleziono w Egipcie w grobowcu Tutanchamona oraz w legendarnej Troi. Z całą pewnością dwa wówczas światy z nad Nilu i burzliwe brzegi Bałtyku były znane. Bursztynowe pozdrowienia z Gdańska.
Wow
👍
fyi: Obraz z nimfami, ktory nam Pan pokazal jest Johna Williama Waterhouse'a. On takze, namalowal Ulysses and the Sirens (1891), gdzie syreny sa wlasnie takie jakie maja byc czyli pol ptaki.
Haarpie, dziwne pięknowłose, tylko kurka nie z greki, jak Ahilles ;-)
zajebisty robicie content
spadaj stąd chamie.
A jako ciekawostka, gdyż to mi się od razu skojarzyło, staroangielskie słowo "mere" oznaczające "morze, jezioro" czytamy i piszemy tak samo jak obecny termin "mere" oznaczający "zaledwie, tylko, jedynie" np.:"The tour cost mere 5 dollars" lub "I finished the book in mere 3 days". Od tego słowa, możemy również stworzyć dość popularny przysłówek (choć w niektórych źródłach termin "mere" jest również przysłówkiem :) "merely" (synonim do "barely" oraz "scarcely" w większości kontekstów) np.: "It was merely a coincidence". To ciekawe, bo dzięki temu odcinkowi dowiedziałam się, że te terminy to homonimy, choć teraz się zastanawiam czy przypadkiem nie polisemy, ale rdzenie obu tych terminów jest chyba inne?
Duzhe cikave video i kanal zahalom, diakuyu!
See to podobno jest słowo przedindoeuropejskie. Tj używali je ludy które mieszkały w europie przed nami indoeuropejczykami. A tak btw to wszystkie jezyki indoeuropejskie mają podobną gramatyke, co też jest ciekawym tematem. Przecież nie ma indoeuropejskiego języka, który by był ergatywno-absolutywny algutynacyjny itp 😉
A nie indoeuropejskie? Chyba to jest zapożyczenie z języków celtyckich.
@@krl1831 dlatego napisałem podobno. Różne krążą teorie 😉
Maja podobna gramatykę bo są spokrewnione
@@wujekkacpra2538 no a o czym ja pisze? To tak jakby stwierdzić mają podobne słowa bo są spokrewnione... Czyż nie jest właśnie o tym ten kanał? Równie dobrze mogło by nie być żadnego filmu, bo to wszystko takie oczywiste... 😉
Pozdrawiam 🍻
Czy polskie jezioro pochodzi od sea?
A skąd się wzięło słowo jezioro? A mokry też pochodzi od tego samego rdzenia co morze? Bo trochę mi "na słuch" nie pasuje ...
😳
Po niemiecku na morze można powiedzieć i See, i Meer - mamy Ostsee, ale Schwarzes Meer. Dwoistość znaczenia jezioro/morze tak jakby przeniosła się na to pierwsze słowo, wyróżniając się rodzajem gramatycznym: odpowiednio der See/die See.
No i kurcze zabrakło mi wyjasnienia skad sie wzięło sea...
"Sea" jest słowem pochodzenie nie-indoeuropejskiego. Języki germański, co ciekawe, mają bardza dużo takich słów, zwłaszcza z branży morskiej
@@motorolnik9945 bardzo ciekawe. Możesz podesłać coś do przeczytania o tym?
@@Claudel1990 bardzo bym chciał ale YT nie dopuszcza mnie do głosu :/ a link znika po odświeżeniu
Interesujacy kanal
a jaki jest stosunek miedzy (u)mrzec a morze.... Czy to nie jest tak że w tym praindoeuropejskim - być może identyfikowanym jako jezyk popotopowy, np. potomków Jafeta to w słowie umierać i morze - zachował się jakiś związek? Stąd i marzanna i morze... Może naszym przodkom morze kojarzyło się ze śmiercią?
Czy angielskie słowo "mire" również pochodzi od praindoeuropejskiego "mori"?
Od Marzanny pochodzi imię "Marzena". A co z imionami takimi, jak Maria, Marian, Mariusz? Czy też pochodzą od "morza". Co do Marka i Marty, to wiem, że pochodzą owe imiona od Marsa - rzymskiego boga wojny, tak samo jak miesiąc marzec. Chociaż słyszałem też, że nazwa miasiąca "marzec" może pochodzić od Marzanny właśnie a samo imię Marzanna, czy Morzana od łacińskiego "mors, -tis" czyli "śmierć" i dlatego w wierzeniach słowiańskich była panią śmierci.
"Chociaż słyszałem też, że nazwa miasiąca "marzec" może pochodzić od Marzanny"
Wydaje mi się to nieprawdopodobne. Zbieżność z łacińskim oryginałem i niemieckim pośrednikiem jest uderzająca. Rodzima nazwa tego miesiąca to brzezień.
"a samo imię Marzanna, czy Morzana od łacińskiego "mors, -tis" czyli "śmierć" i dlatego w wierzeniach słowiańskich była panią śmierci"
Wcześni Słowianie nie mieli takich kontaktów.
Nie pochodzić od, a być pokrewne łacińskiemu ...
@@kagan694 Brzezień? - Z tą nazwą kojarzy się wrzesień, chociaż sama nazwa wrzesień wzięła się od wrzosa - kwiatu kwitnącego w tym okresie. A właściwa nazwa września to september - bris czyli siódmy (w kalendarzu Juliańskim rok zaczynał się w Marcu)
A angielska ''marina'' czyli przystań gdzie się podziała?
A czy imię Marzena ma coś wspólnego z marzanną i/lub z morzem?
Sei-rene? Czy jak makendon, fyle, a-hiel itp. greka wzięła z germańskich? Toch Makedoncy Aleksandra byli blondynami :-D
Po angielsku słowo oznaczające rozmaryn, czyli "rosemary", może być też imieniem żeńskim, którego polskim odpowiednikiem byłaby "Rozmaria". To z kolei zabrzmiało jak połączenie imion "Róża" i "Maria". Więc pomyślałem sobie, że rozmaryn też się wziął od połączenia tych dwóch imion...
Poza tym, nie jestem zwolennikiem nadawania dzieciom imion, które w języku dla tego dziecka rodzimym są rzeczownikami pospolitymi. Jak dla mnie w ten sposób się to dziecko wręcz krzywdzi, ośmiesza (z góry uprzedzam, że nie chodzi mi tu o sytuację, gdy z imienia powstaje rzeczownik pospolity, jak np. poduszka jasiek, tylko na odwrót).
Jednak każde imię ma jakieś pochodzenie. Nawet imiona syntentyczne (utworzone przez pisarzy). Chyba że mówimy o języku ojczystym, ale i tak to duże ograniczenie.
@@filipf3240 Ale nie wszystkie są w językach, w których się ich używa, te imiona muszą brzmieć jak rzeczowniki pospolite. To może być zresztą pewien atut imion wieloczłonowych - nie są takie proste, więc istnieje mniejsze ryzyko, że będą rzeczownikami pospolitymi.
Coś jak ląd, land lend
A rozmaryn nie jest od Rose-Mary?
Raczej nie , prawdopodbnie to Rose-Mary pochodzi od rozmarynu
@@barteksse8454 A nie od Róży i Marii?
Też tak myślałem
@@profesorinkwizytor4838 Meaning
From the Latin ros marinus, meaning "dew of the sea". Might also be a combination of the name Rose, which comes from the Latin rosa, meaning "rose", and the name Mary, the English form of Maria, which comes from the name Miryam, which means "bitter sea" in Hebrew.
Czyli tak jakby pochodzi od dwóxh
a "memento mori"?
Pamiętaj o morsach.
A tak bardziej na poważnie w różnych jęz. indoeuropejskich) rdzeń mar - oznacza śmierć, umieranie, śmiertelnika. I jest spokrewniony ze słowem mori, ale pierwotnie oznaczało ono najporawdopodobniej wody śródlądowe czyli jeziora i bagna. Od bagien do śmierci droga niedaleka.
Mors to po łacinie śmierć. Po słowiańsku mroz.
@@DiriaMeneam A poza tym wszyscy zdrowi?
@@DiriaMeneam Obudź się, sobotni pokerek już się dawno skończył. A i wytrzeźwieć był czas.
@@DiriaMeneam No, niezupełnie. A raczej zupełnie nie.
Podobno z takiej syreny, to nic nie ma. Ani to zjesc , ani poruchac....
Właśnie. Zabrakło mi tu wytłumaczenia różnycy pomiędzy morze a może??? I z kąd to się wzieło???
To są już zmiany ortograficzne. Nie mają wspólnego przodka.
Czyli od hammer
Z tym, że w mitologii Słowiańskiej "demony" to wszystkie stworzenia pomiędzy bogami a ludźmi, czyli nimfy to też "demony". ;D Dodam jeszcze, że w mitologii Słowiańskiej "demony" mogły być też naprawdę dobre i pomocne i to nie tylko podstępnie dobre. To, że "demon" musi być zły i jest często używany jaki synonim słowa „diabeł”, to efekt Chrystianizacji ziem Polskich. :D
Zdrówki, świetny kanał. :DD
3:25 co tu robi kabareciarz z KMN?
Haha, faktycznie podobny! 😀
Morze pochodzi od niezmienionego praindoeuropejskiego słowa h1meerh3
I jeszcze chociaż "morze" to po francusku "mer", to jednak istnieje tam też słowo "mare", które oznacza "kałużę".
A marzanna nie pochodzi od mrozu?
Raczej nie. W innych słowiańskich językach odpowiednikami Marzanny są: Morana, Morena, Marzena, Mora, Mara. Ale teoria wiążącą Marzannę z morzem wydaje się mało prawdopodobna. Te imiona bogini pochodzą prawdopodobnie od praindoeuropejskiego *mor - śmierć.
@@arturkacprzak9280 bo morze i moria otchłań śmierci są spokrewnione
Nie bo Marzanna była boginią wszystkich pór roku. A także gęsi, jabłoni, wojny, życia i śmierci
Hel-heł-stok-upadek-hell B-)
A także łacińska morta, słowiańska śmierć i rosyjski mor są podobne
MORZE + SEA → MORO-DŹEA; MORZE + MEER → MORODŹIŃEER → ŚIVAYATRO-DŹIVIŃARODŹIŃAR → ŚIVAYATROŚIVI-ŃARO-ŚI-VI-ŃAR (sanskr. NARA - WODA)....
A tak mnie naszło że po angielsku ląd to Land, morze to Sea, a piasek który jest między lądem a morzem to SAND!?
Przypadek? Nie sądzę
XD
Zacna teoria :D Niestety to akurat przypadek :P
"Sand" ma dość niepewną etymologię. Jedna z wersji formy praindoeuropejskiej, z której się go wyprowadza, to *sám-ndʰ-o-s, ale możliwe, że plemiona indoeuropejskie zapożyczały to słowo od przedindoeuropejskich mieszkańców Europy (podobnie jak inne słowa z przyrostkiem *-ndʰ-).
Pochodzenie "sea" też nie jest zbyt jasne, ale zwykle wyprowadza się to słowo od rdzenia *seykʷ- 'nawilżać, przesączać'.
Z kolei "land" pochodzi od *lendʰ- 'ląd, wrzosowisko'.
Czyli w słowie "land" to "nd" było pierwotnie częścią rdzenia, a w słowie "sand" to "nd" pierwotnie było zapewne przyrostkiem.
To, co nie jest przypadkiem, to podobieństwo angielskiego "land" i polskiego "ląd" (mówię o tym w odcinku nr 14 "Polska i pianino"). Nie jest przypadkiem, bo polskie "ląd" jest po prostu zapożyczeniem z niemieckiego. Za to pokrewną rodzimą formą było *lędo 'pole nieurodzajne, ugór', które widać w nazwie Lędzianie.
@@Ciekawostkijezykoznawcze Co do słowa sea i rdzenia *seykʷ- . Od razu skojarzyło mi się ze słowami typu siąknąć i sączyć, wysięk itp. Ale zrobiłem 3 minutowy risercz i okazuje się, że angielskiemu sea zdecydowanie jest do...szczania :D
Dlaczego w tym tak krótkim komentarzu postanowiła Pani popełnić tak wiele błędów? I to na kanale językoznawcy, który to dyskretnie przemilczał? Nie wstyd Pani? 🤦♂️
@@d.2935 Na pytanie dlaczego jest prosta odpowiedź te 7 miesięcy temu byłam pewna że pisze się lond i zapomniałam o tym komentarzu, a nie jest mi wstyd, bo całe życie musiałabym się wstydzić tylko dlatego że mam dysleksję i czasem mylę pisownię słów, po prostu wtedy lond wyglądało lepiej niż ląd, pozdrawiam
@@d.2935 O a może które zauważyłam jak teraz poprawiłam musiałam po prostu nie zauważyć że źle wpisałam bo drugi raz było przez dobre rz
To nie panu ptak zabrał kanapke nad morzem? th-cam.com/video/r0F7-122250/w-d-xo.html
To jest podobne,bo slowianskie jazykie oni sa latyni i germanskie!
Śniardwy i mamry
Kormoran = Karma+morze, karmi się w morzu.
ptok co kormi się w morzu
a po angielski sea...
No cóż po niemiecku See to jezioro. Zresztą to jest wytłumaczone w 3:40 minucie.
A ja uważam, że Marzanna pochodzi od pie. moryos (zgodnie z rekonstrukcją Kina McConea, który badał etapy wiekowe u Indoeuropejczyków), które oznaczało osobę młodą, pomiędzy dzieciństwem a dorosłością. Takie osoby uważano za symbolicznie martwe i izolowano je od społeczności, dlatego zapewne jest to derywacja wyrazu oznaczającego śmierć.
Nie był takiego języka jak praindoeuropejski ! Powtarza Pan kłamstwa czarnogłowych-sumerów, którzy przywłaszczyli sobie historię Chaldejczyków dopiero w 19 wieku.
A Polacy dopisali sobie zet… oj kiepsko proszę pana
Moszna
Morze od Morzany, Marzanny bogini morza i zimy,
@@karolinakuc4783 Marzanna to bogini wegetacji (życia i śmierci) i morza, a także jabłoni i gęsi. No i wszystkich pór roku, nie tylko zimy
A Polacy dopisali sobie z…
Tak tak, kradliśmy całymi garściami od Francuzów , Niemców i Angoli. Brawo
Wszystko w porządku?
Swoją drogą, z tego towarzystwa tylko Niemcy mogą się pochwalić względnie czystą kontynuacją języka kluczowej dla tożsamości grupy pradawnych przodków. Francuzi mają swoją odmianę italskiej łaciny. Angielski doświadczył francusko-łacińskiego gwałtu.
@@kagan694 Tak, Niemcy to czysty germański naród który już w swojej nazwie swojej nacji mają bardzo germańskie brzmienie: do ojcze…
@@chaldejczykkoodziejczyk3990 XD
@@kagan694 chłop ma swój świat, takich lepiej nie ruszać XD
Zalecam jakieś lekarstwa, bo chyba nie masz po kolei w głowie. Widzę Twoje dziwne komentarze już pod drugim filmikiem.