HYDRA i WYDRA pochodzą z tego samego słowa! | Ciekawostki językoznawcze, odc. 5
ฝัง
- เผยแพร่เมื่อ 25 ส.ค. 2020
- ► FACEBOOK / ciekawostkijezykoznawcze
► INSTAGRAM / ciekawostki.jezykoznawcze
scenariusz, prowadzenie, montaż - Kamil Pawlicki
kierownictwo produkcji - Klara Pawlicka
opracowanie graficzne - Jacek Owczarz
Orsat Ligorio - много ти хвала на помоћи! Dziękuję bardzo za pomoc!
źródła:
Robert Beekes, Etymological Dictionary of Greek, Leiden-Boston 2010.
Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Rick Derksen, Etymological Dictionary of Proto-Slavic Inherited Lexicon, Leiden-Boston 2009.
Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden-Boston 2013.
Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, Chichester, U.K. - Malden, MA 2004.
Magdalena Graf, Małgorzata Cieliczko, Od akwawity do Amatora - wódka w polskiej kulturze. Rekonesans badawczy (repozytorium.amu.edu.pl/bitst...)
Menażeria etymologiczna, Wydra - zwierzę wodne (etymologicznamenazeria.wordpr...)
Polskie Parki Narodowe, Rzeczny zawadiaka (zpppn.pl/rzeczny-zawdiaka)
Łukasz Rokicki, Wódka, gorzałka, okowita…, czyli o etymologii nazw alkoholi (lukaszrokicki.pl/2012/03/11/wo...)
Efstratios Theodosiou, The Ancient Clepsydra of Athens, "Bulletin of the British Sundial Society", 14., 2002, s. 162-166 (www.researchgate.net/publicat...)
Michiel de Vaan, Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Leiden-Boston 2008.
The American Heritage Dictionary of the English Language - The American Heritage Dictionary Indo-European Roots Appendix (ahdictionary.com/word/indoeur...)
![[LIVE] BABYMONSTER(베이비몬스터) - SHEESH | 두시탈출 컬투쇼](http://i.ytimg.com/vi/6q-_9s6a_1g/mqdefault.jpg)
Dla dociekliwych 🙂
Przypuszcza się, że staroirlandzkie wyrażenie "uisce bethu" (dziś: "uisce beatha"), czyli 'woda życia', było kalką łacińskiego wyrażenia "aqua vitae" 'woda życia', które od około XIV wieku było stosowane na określenie mocnych alkoholi. To właśnie od tego "aqua vitae" pochodzi polska "akwawita" lub "okowita".
Na filmie podałem, jak brzmiał praindoeuropejski rdzeń oznaczający wodę (*ud-/*u̯od-/*u̯ed-/*u̯ēd-; przy okazji: według niektórych znaczenie tego rdzenia to nie tyle 'woda', co raczej 'ciec, tryskać'), ale nie podałem, jak brzmiało praindoeuropejskie SŁOWO oznaczające wodę. Był to rzeczownik rodzaju nijakiego, którego mianownik liczby pojedynczej brzmiał *u̯ódr̥, dopełniacz - *u̯édn̥s. Był to tzw. rzeczownik heteroklityczny ("różnozakończeniowy"), czyli w pewnych formach miał przyrostek *-r- (np. *u̯ód-r̥), a w innych wypadkach miał przyrostek *-n- (np. *u̯éd-n̥-s). Tę oboczność widać np. po hetycku: woda to "wātar", dopełniacz "witenaš".
Rzeczowniki heteroklityczne należą prawdopodobnie do bardzo starej warstwy słownictwa praindoeuropejskiego.
Natomiast na przykład polska "woda" i angielska "water" pochodzą prawdopodobnie od tzw. collectivum, czyli formy "zbiorowej", oznaczającej 'wody, zbiór wód', która w mianowniku brzmiała *u̯édōr. Co prawda, samogłoska polska i angielska kontynuują dawne *o, nie *e. Dlatego przypuszcza się, że samogłoska została zmieniona pod wpływem mianownika *u̯ódr̥: czyli forma *u̯édōr została zamieniona na *u̯ódōr. W angielskim widać jeszcze to końcowe "r", w językach słowiańskich ono na pewnym etapie zanikło.
Co prawda, istnieją także inne opinie, np. Wojciech Smoczyński w "Słowniku etymologicznym języka litewskiego" twierdzi, że prasłowiańska *voda pochodzi od formy żeńskiej (zapewne *u̯odeh2), a zatem tego "r" nigdy tam nie było.
Na filmie mówię, że w słowie "wydra" dawne praindoeuropejskie *u zostało najpierw wzdłużone do *ū, a dopiero później przeszło w *y. Podobne wzdłużenie widać też w słowie "wiadro": dawne praindoeuropejskie *e zostało tam wzdłużone do *ē (a później przeszło w *ě, a potem, już na gruncie polskim, w "a"). To wzdłużenie nosi nazwę "prawa Wintera" ("reguły Wintera"): w okresie prabałtosłowiańskim samogłoski wzdłużały się, jeżeli stały przed spółgłoską dźwięczną nieprzydechową (tu: *d).
Problem w tym, że to wzdłużenie widzimy wprawdzie w słowach pokrewnych z "wodą", ale nie widzimy go w samym słowie "woda". Gdyby było, mielibyśmy dziś słowo "wada" (*o wzdłużyłoby się do *ō, które potem przeszłoby w *a). Dlaczego? Różnie się to wyjaśnia. Jedni mówią, że prawo Wintera trzeba trochę zmodyfikować i tak naprawdę działało ono tylko w sylabach zamkniętych (czyli jeśli po *d stoi spółgłoska, to prawo działa, jeśli samogłoska, to nie). Inni (np. Frederik Kortlandt) mówią, że przyczyną była sekwencja "ndn". Było to tak: na etapie prabałtosłowiańskim rzeczownik brzmiał *wondōr, dopełniacz *(w)undnes. Pierwotnie "n" było tylko w przyrostku (to właśnie ten przyrostek charakterystyczny dla rzeczowników heteroklitycznych, który brzmiał raz "r", raz "n"), ale prawdopodobnie w formie *(w)undnes pojawiło się ono - na wzór przyrostka - także w rdzeniu. Powstała w ten sposób sekwencja *ndn blokowała wzdłużenie (tzn. blokowała prawo Wintera). Ostatecznie pozostało tylko to "nowe" "n" (i w językach bałtyckich ono jest tam do dziś, np. litewskie "vanduo" 'woda", a w języku prasłowiańskim zanikło), a to przyrostkowe "n" zanikło.
Przy okazji - bardzo podobne zjawisko (przejście "n" przed "d") zaszło w łacinie. Dlatego pokrewnym słowem jest łacińskie "unda" 'fala' (które dało np. francuskie "onde", włoskie "onda", hiszpańskie "onda").
Ostatnia sprawa: głoskę *u̯-, która została dołożona na początku słowa w prasłowiańskim i pragreckim, tradycyjnie nazywa się "protezą", choć w tym wypadku właściwiej byłoby nazwać to zjawisko "odpakowaniem" (ang. "unpacking"), czyli rozdzieleniem fonemu *u na dwa podobne fonemy, czyli *u̯u-. Natomiast "proteza" w sensie ścisłym to powstanie nowego elementu "z niczego".
jak ktos to zrozumial to pozdro szacun wariaty
i dlatego po wypiciu wody życia można zejść na zawał a mityczny monster wychodzi z bagna , choć jest istotą wodną i zjeżdża na brzuchu z górki.... Taaa bardzo mądre, wręcz filozoficzne podejście do logiki i rzeczywistości.
@Deus_V00lt tak. Dokładnie tak wydra - hydra, zupa - dupa. Ideologia i dywagacje jak połączyć kropki żeby pasowało :)
aha, to stąd wiadro niby od krótkiego "ued", mimo, że w słowie "wiadro" jest ewidentna jać. a skąd wsumie wiadomo, że forma słowiańska nie jest od wariantu długiego?
UISCE BETHU to VODŹ-IŚĆE ŚI-VETU, a AQUA VITAE to V-ODŹUA VITAE → ŚIV-ADŹUA ŚI-VITAE... Piękne prawda?! Jeżeli byłby Pan zainteresowany moim odkryciem, to serdecznie zapraszam do dyskusji.
Ten kanał to czyste złoto. Do zobaczenia w karcie Na Czasie
Zgadzam się, super. Od słowa wydra pochodzi słowo woda.. najpierw była wydra a później woda. Brawo
Nie, było odwrotnie :)
Jak to wszystko jest że sobą połączone aż szok :)
A w miniaturce Hydra z moich ukochanych Heroes 3 😁
Tak jest! Moich też! :D
i to ta ulepszona ;)
Daje okejke za tą akcje :D
5 lepsze
Uwielbiam 'Hiroski'! Miniaturka od razu przyciągnęła moją uwagę 😊
Zazdroszczę panu szacunku. Gdy sama mówię znajomym o ciekawostkach językowych, to uważają, że albo kłamie albo jestem ,,turboslowianinem". Po trochu jestem. ;)
Też jestem doktorantem, też jestem humanistą (tylko że badam historię), i mogę powiedzieć, że ma Pan świetną umiejętność strukturowania tekstu, wygłaszania referatu przed ludźmi. Mam nadzieję, że będzie Pan miał świetną karierę badawczą i życzę powodzenia.
Wznoszę do was modły o więcej takich materiałów
Świetnie gość tłumaczy: najpierw była wydra a później woda… super👍
Nie, było odwrotnie :)
Chodzi o to, że wymyśliliście sobie „ praindoeuropejski język” i brniecie w to bagno „ nauki „ anglo- francusko- niemieckiej.. to samo kiedy słyszę satemowe języki i kentum… total
@@chaldejczykkoodziejczyk3990 gościu, ty nawet nie umiesz zrozumieć, które słowo było najpierw, chociaż Pan tłumaczy to wprost, więc nie masz prawa wypowiadać się jakkolwiek o lingwistyce
Nasza piękna rzeka Odra również swą nazwę bierze z tego samego słowa. Najwyraźniej dla naszych przodków była to po prostu Woda ....czyli Odra. Co ciekawe to właśnie brak protezy natomiast u przeszło w o. Wyraźnie jednak słychać i widać w zapisie niemal niezmienione brzmienie oryginalnego słowa.
Jeden z najlepszych kanałów na youtubie, jestem bardzo zadowolony że znalazłem coś tak świetnego.
Świetny materiał! Jest jednak kwestia która mie daje mi spokoju, mianowicie: czy możliwe jest, że zwrot "lać wodę" to odniesienie do pierwotnej formy klepsydry i tego jak była używana?
Super filmik, gratulacje - ten kanał ma ogromny potencjał.
Dziękuję bardzo! :)
Thanks for another super interesting video! :D just as a side note, I was surprised as in Arabic, the name for river is "oued" which you would pronounce like "łed" :D !
Świetne te filmiki z ciekawostkami językoznawczymi. Można się dowiedzieć wielu niesamowitych rzeczy. Wielkie dzięki!
ile ja dziś obejrzałem odcinków na pana kanale, świetne filmiki!
Dzisiaj odkryłem ten kanał. To jest genialne.
Ja też
Wczoraj YT polecił mi Twój kanał i nie mogę się oderwać. Jestem oczarowana. Życzę powodzenia!
Bardzo mi miło i dziękuję serdecznie! :)
Super !!!
Super kanał, pierwsza tak dobra rzecz w temacie po polsku!
Super kanał! :D dobrze, że mi zasugerowało. Sub!
Świetny odcinek! Brzmienie słów zależy od rodzaju protezy 🤔
Lub / zwłaszcza jej braku 🙃
Cały świat jest połączony, połączony słowami!
Końcówka najlepsza XD
piękny ten nasz język
Świetny materiał! Czy słowo "łódź" ma to samo pochodzenie?
Zapewne. Jest też słowo "wód" - "wodzić", droga wiedzie do miasta. i jest wszędzie: przewód, zwód, dowód, obwód, powód, i zapewne wóz też stąd, tylko troszkę później.
Cudowne: wydrze wydrze ,wydrze wydrze , wydrze wydrze.
7:14 po arabsku powstało słowo uadi/wadi co opisuje zbiornik z okresowo znikającą wodą.
8:09 kurde to brzmi godny następca fraszki "Życie mnie, mnie" tylko szkoda że już gimnazjów nie ma.
Nareszcie wiem, jak wymówić te wszystkie znaki, jery i bajery z Twoich postów na Facebooku.
Tak szczególnie że nie było takiego języka jak język praindoeuropejski. A gość ma największą rację kiedy mówi że najpierw była wydra a później słowo woda… super wywód. Anglo - niemiecko - francuska nauka👍
@@chaldejczykkoodziejczyk3990 ? O co ci chodzi człowieku?
@@szkonk Na moje oko ten gość jest chory psychicznie albo zwyczajnie trolluje. Olać go i tyle.
@@matys6760 ja bardziej bym sugerował że to jakiś fanatyk teorii spiskowych
@@retoryk1771 Nie kłócę się :) Faktem jest, że ten ktoś nie jest normalny.
Szacun za hydrę z heroesów:)
👍
Słyszałem wielokrotnie że rdzeń oznaczający wodę zachował się również w nazwach rzek, takich jak Brda czy Wda. Czy to prawda?
Dobry filmik.
Proszę kiedyś opowiedzieć o słowach na -ę, jak zwierzę, wydrzę i tak dalej. Ja po prostu jestem rosjaninem i mi jest bardzo ciekawie, zkąd pochodzą takie słowa. Wcześniej dziękuję
Czy "wydrzeć/wydzierać się" pochodzi również od rzeczonej wydry i jej głośnego zachowania?
Jaka jest szansa, że holenderska miejscowość Utrecht również powiozana jest z wodą poprzez ewolucję tematu przedstawionego w odcinku? :)
#Funfact - w wideo doliczyłem się co najmniej czterech gatunków wydr, a ta europejska chyba wystąpiła najrzadziej ;-)
Proszę Pana, czy sądzi Pan, że nazwa holenderskiego miasta Utrecht także ma związek z wodą?
Polskie wiadro, do noszenia wody. A czy kaszubskie vjodro (pogoda) może być związane ze zjawiskami atmosferycznymi, w domyśle z deszczem?
Klocuch nagrał film o Szymonie Wydrze, więc teraz wszyscy dostaną w proponowanych ten film o wydrach.
Jeśli 7:54 jest prawdą, to:
8:10 pleonazm
8:14 pleonazm
KO :D
Tak, oczywiście, to są pleonazmy :D W tym sensie zdanie nie jest może najzgrabniejsze stylistycznie - ale cóż, gramatycznie jest w pełni poprawne ;)
"How much wood would a woodchuck chuck, *if a woodchuck could chuck wood*? : As much wood as a woodchuck could chuck, …" 🦫
Pleonazm for Twister 🤷🏻♂️
not exactly the same Animal 😅
@@wktorzjawinski2052 Good excercise for practicing pronounciation :)
Also, th-cam.com/video/FrQnTfxFZrA/w-d-xo.html
3:16 W grece (starożytnej) jest analogicznie, nie ma słów zaczynających się od y bez h.
Zgadza się! Dziękuję za komentarz!
Myślę ze dlatego że różnią sie tylko jedną literą. A tak serio super odcinek
A ja słyszałem, że klepsydra to było naczynko z dziurką, które tonęło powoli i na koniec robiło puk o dno tego większego naczynia oraz że służyło do odmierzania czasu pewnej prostytutce. Ale to ostatnie to pewnie legenda.
Mam pytanie o niedźwiedzia: gdzieś/kiedyś słyszałem, że słowo oznacza "nie dźwiedź' w znaczeniu "nie wymawiaj (jego nazwy)". Dziś powiedzielibyśmy: nie wywołuj niedźwiedzia z lasu. Prawda to, czy raczej folklor?
Prawdą jest to, że jest to tabu językowe, czyli nazwa, która zastąpiła pierwotną nazwę niedźwiedzia. Tej pierwotnej nazwy nasi przodkowie woleli nie wymawiać, żeby - tak jak piszesz - "nie wywoływać niedźwiedzia z lasu".
Ale nie jest tak, że znaczyło to "nie dźwiedź". Znaczyło to tyle, co "miodojad". Dawniej zresztą był "miedźwiedź" - widać to "m" do dziś w innych językach słowiańskich, np. rosyjskie "medved'". Pochodzi to od formy *medu-ēdis, 'miodo-jad'. Tyle że zaszło tu kilka zmian fonetycznych:
- przejście "e" w "o" (tzw. przegłos lechicki)
- przejście "u" w "w" (w sąsiedztwie samogłoski)
- przejście "ē" w "a" (tzw. przegłos lechicki)
- zanik końcowego "s"
- zanik końcowego "i", ale pozostawienie jego śladu w zmiękczeniu "d" do "dź"
@@Ciekawostkijezykoznawcze Może można prościej, patrz Miedwied / MieD+WieD, czyli Wiodący do Miodu.
Czyli w starożytnych sądach lano wodę.
Haha, otóż to :D tak właśnie sądownictwo wpłynęło na rozwój retoryki i krasomówstwa ;)
Jeśli była kiedyś wódka do picia i wódka do twarzy, to można stwierdzić analogię przy słowie "tonik" :)
A propos klepsydr wodnych i sądów greckich, w Atenach proces sądowy przewidywał określony czas na wypowiedzi stron, który mierzono klepsydrami wodnymi, które zatykano na czas odczytywania zeznań świadków, człowiek pewny swej sprawy mówił wskazując na przeciwnika: niech mi odpowie w mojej wodzie (tzn. czasie dla mnie przeznaczonym) :)
A jak jest z nazwami rzek: Odra, Wkra, Brda ?
Na Pomorzu są też rzeki Drawa i Drwęca, które również przechowały połączenie głoskek "dr".
Z tego, co mi wiadomo te nazwy wywodzą się jeszcze z bliżej niezbadanego przed-indo-europejskiego substratu językowego. Pozostałością w Europie po "tym czymś" był jeszcze w starożytności język etruski, a dziś jest obecnie używany w zachodnich Pirenejach język baskijski. Możliwe zatem, że ten pra-indo-europeski rdzeń "udr", "odr" lub "edr" mający związek z wodą i pojawiający się w nazwach wielu rzek w Europie może nie być indo-europejski, a został zapożyczony z tego substratu do języka pra-indo-europejskiego na bardzo wczesnym etapie ekspansji Pra-indo-europejczyków
Wydrze wydrzę wydrze wydrzę, aż to się wydrze.
Skoro dawne słowo "woda" było takie krótkie i dziwne, to zazynam łapać, czemu po francusku to jest "l'eau".
I w ogóle posłuchałabym podobnych rzeczy o pozostałych żywiołach, bo różnice i podobieństwa języka polskiego do innych krajów wydają się naprawdę tajemnicze.
Właśnie się zorientowałam, że nagrał Pan już przecież odcinki o ziemi i wietrze. A co z ogniem? 😃 Właśnie wypytałam o to ChatGPT i wychodzi, że europejskie języki skorzystały z dwóch różnych korzeni - ze słów "ogień" i "palenisko". Bardzo proszę, czy jest jeszcze szansa na odcinek? ♥️
I ta hydra z Heroes 3 pamiętam jak się grało w Heroes 3 z kolegami chociaż ja nadal w to gram
jestem prosty człowiekiem, widzę heroes 3 - wchodzę
Hydra z HoMM3 :D
A czy byłby możliwy kiedyś odcinek o Krakowie ? , o etymologii niewyjasniowej typu nazwy tego miasta ? By rozwiać legendy. Bo wolę i wolimy etymologię historyczną niż legendiczną. Z góry bardzo dziękuję
Język rosyjski także ma formę "ведро" [wiedro] ale "вёдра" [wiodra]
Dziękuję za filmik!:) (przepraszam za mój polski:))
The small bucket ( vedro ) can go inside Big one !
But the big cannot go inside small bucket !
Wiodro.... To chyba z Kaszubskiego pogoda
vuivra in arpitan language :)
Gdyby zmiany w języku następywały zgodnie z etymologią i zachodziły równomiernie we wszystkich wyrazach spokrewnionych to może dziś mielibyśmy "Wodra" i "Wodro".
A propos wiadra. Czy mi się wydaje że istnieje kaszubskie słowo "wiodro" czyli pogoda? Jak to się ma do "weather"
Pewnie związek jest - wyspy (wg podań) 4000 lat temu zostały najechane przez olbrzymów, Fomorian (tylko u nas jest kraina "pomorze" i "pomorzanie" w tej formie). Pewnie mieli tak z metr osiemdziesiąt, co dla 1.5 metrowych ludzi było szokujące.
Wszyscy pamiętają o hydrze, nikt nie zna orochi. Alexa, play Last Element
Wódka to rozcieńczona, najczęściej do 60% woda.
Rozcieńczona woda xD
@@gramityle9835 Rozcieńczona alkoholem XD
Istnieje jeszcze taki rodzaj wódki jak okowita - od łacińskiego "aqua vitæ" - dosł. woda życia...
u̯ódr̥ - skądś ktoś wiedział, że tam jest wodór ;)
Z tego co kojarzę to nazwa "wodór" jest skróceniem od "wodoród" czyli spolszczenia nazwy łacińskiej.
😂🤣😂
Czy od imienia matki Hydry- Echidna pochodzi polskie słowo "ohydna"?
Dodajmy, że "echidna" to po angielsku "kolczatka", a "echinacea" to "jeżówka"
Jest *ohydna.
@@swetoniuszkorda5737 Dzięki
@@PawcioR88 Cała przyjemność itd. ...)
W nauce Hydra to Stułbiopław.
Ktoś tu grał w Heroes 3 🙂
Czy „wydrze wydrzę” nie jest pleonazmem?
Jest :D Zatem to zdanie nie jest zbyt piękne stylistycznie - ale gramatycznie jest poprawne :)
Bo się różni jedną kurde literą ;)
WYDRA → ŚI-VIDRA; OTTER → ŚI-VODDER; UDRA → ŚI-VUDRA; LUTRA → RO(DŹI-V)ODRA → RO(ŚI-V)UDRA . Etymologiczne i słowotwórcze jest tu święte imię ŚIVA...
І live in Kharkov, Ukraine. There is a river in Kharkov with name Udy.
Z protezami to w ogóle ciekawa rzecz. Chyba wszędzie je dodawano i tak nie ma żadnego słowa (pomijając jakieś krótkie słowa np. spójniki), które jest rdzennie polskie, słowiańskie i zaczyna się na samogłoskę. Podobnie w prasłowiańskim było mało słów kończąch się na samogłoskę.
W prasłowiańskim protezy były rzeczywiście dodawane w miarę konsekwentnie przed większością samogłosek (z tym że spora część z tych zjawisk zachodziła zapewne już w trakcie rozpadu języka prasłowiańskiego). Wydaje mi się, że wyjątkiem jest tutaj samogłoska *o, przed którą protezy nie ma prawie nigdy, por. "ołów", "orać", "osioł", "orzeł", "owca", "owoc" i wiele polskich słów z przedrostkiem "o(b)-". Ale proteza (i to najwyraźniej dość stara, wg Derksena już bałto-słowiańska) pojawia się w słowie "woń" (psł. *voňь). Może takich przypadków jest więcej, w tej chwili nie przychodzą mi do głowy - ale wygląda to raczej na wyjątek niż regułę.
@@Ciekawostkijezykoznawcze A znowu na odwrót zrobiliśmy z "osą". Zamiast zachować pierwotne "w", wyrzuciliśmy je i mamy "o" na początku (w przeciwieństwie do innych języków). Wspominam o tym, bo jakoś szczególnie mi się podoba to słowo i jego pokrewieństwo z innymi (samego owada nie lubię ;) ).
@@krl1831 Tak, mam podobnie jeśli chodzi o sympatię do tego słowa (też np. do włoskiej vespy ;) ) i antypatię do tego owada :P Rzeczywiście, tutaj wyrzuciliśmy "w". Chociaż po czesku to "w" dalej jest ("vosa"), dlatego czasem rekonstruuje się dla psł. dwa warianty: *osa/*vosa.
@@Ciekawostkijezykoznawcze ale to O na początku słów w wariantach regionalno- cepeliowskich dostaje taką malutką protezę jakby "ł", takie " łolaboga"
@@joannanachya9129 Tak, to prawda, przy czym to jest już proteza późniejsza - nie prasłowiańska, lecz polska (albo zachodniosłowiańska).
Ale zaraz... w alfabecie greckim nie ma litery H. To znaczy jest, ale nazywa się eta i ma wartość brzmieniową [e], a w dzisiejszym języku greckim [i]. Nie mogła więc rozpoczynać słowa 'hydra'. To H jest łacińskie i oznacza dźwięk, którego Grecy w zasadzie nie dostrzegali, w każdym razie nie na tyle, żeby mu przeznaczyć osobną literę. Natomiast doskonale słyszeli ten dźwięk Rzymianie i brzmiał dla nich jak ich [h]. Podobnie słyszeli ten dźwięk w słowie harfa czy harmonia. Także i my znamy ten dźwięk, ale go sobie nie uświadamiamy - to jest takie króciutkie zwarcie krtani, które poprzedza każde osobno wymawiane słowo rozpoczynające się samogłoską. Można jeszcze spytać, dlaczego greckie H to samogłoska, a łacińskie - spółgłoska. Można by spytać Białorusinów, mają oni słowo heta o znaczeniu 'to', gdy jego rosyjski odpowiednik brzmi eta. Podobnie w języku fenickim była nazwa litery heta (ich pismo było spółgłoskowe), Grecy przejęli nazwę ignorując przydech (podobnie jak w literze alfa), a Etruskowie i za nimi Rzymianie wzięli sobie z hety sam przydech.
W tzw. starożytnej grece dźwięk zapisywany jako H przeszedł w tzw. nieme H, czyli był niewymawiany. Wcześniej przed tym tzw. starogreckim H istniał dźwięk zapisywany jako S. Opisuje to tzw. rough breathing, gdzie S>H>?, patrz np. Selios / SeLioS > Helios / HeLioS, Selene / SeLeNe > Helene / HeLeNe, itp.
@@lingutransla7461 To prawda, ale akurat w przypadku hydry nie można mówić o tej przemianie S>H. W ogóle głosownia grecka to dla mnie czyste szaleństwo :)
@@jacekskrzymowski6715 Fakt! W tym przypadku S/Helleni, jak to mieli w zwyczaju, utrącili sobie dźwięk zapisywany jako W, patrz:
Ancient Greek
Alternative forms
ῠ̔́δρη (húdrē) - Ionic
Etymology
From Proto-Indo-European *udréh₂, the feminine form of *udrós, from the root *wed-. See also Mycenaean Greek 𐀄𐀈𐀫 (u-do-ro). Cognate with English otter and Sanskrit उद्र (udrá), Czech vydra, Russian вы́дра (výdra), Lithuanian ūdra, Latin lutra.
@@lingutransla7461 Nie zbliża to nas jednak do pojawienia się w tym słowie H u Rzymian. Łacińskie słowa mogły zaczynać się na dowolną samogłoskę, nie wymagając wstępnego H, a były i słowa właśnie od H plus samogłoska się zaczynające. To [h] w hydrze, Heliosie itd. musiało być u Greków wyraźne, inaczej Rzymianie nie utożsamiliby tego przydechu ze swoim [h], po prostu pisaliby ydra i Elios. Skoro było więc wyraźne, czemu Grecy go nie oznaczali? We współczesnych tekstach w grece przydech widuję oznaczony odwróconym apostrofem, podobnie jakoś oznacza się akcent/długość, ale starożytni chyba tego nie robili?
@@jacekskrzymowski6715 The rough breathing comes from the left-hand half of the letter H.[1] In some archaic Greek alphabets, the letter was used for [h] (Heta), and this usage survives in the Latin letter H. In other dialects, it was used for the vowel [ɛː] (Eta), and this usage survives in the modern system of writing Ancient Greek, and in Modern Greek.
en.wikipedia.org/wiki/Rough_breathing
Pytaneie do autora: czy uważasz, że jest jakaś nadzieja na określenie (mniej więcej) praojczyzny ludów indoeuropejskich na podstawie wspólnego słownictwa? Np. bierzemy wspólne wyrazy jak "śnieg" "brzoza", "buk", "łoś", "wilk", "owca", "gęś", "jabłko", "wino" itd. i próbujemy wydedukować gdzie te kilka tysięcy lat temu można było znaleźć nagromadzenie tych różnych elementów przyrody.
Tak, w Polsce.
@@chaldejczykkoodziejczyk3990 W Polsce - zgadza się, ale wymieniłem tylko kilka przykładów, a raczej chodzi tu jednak o wgryzienie się w szczegóły, np. trafi się nazwa jakiejś rośliny, która występowała na dość wąskim oszarze. Bo np. brzoza to cała Europa Wschodnia i Północna.
snow, birch, beech, moose, wolf, goose, apple, wine
@@gizmo835 Dla mnie nokaut to to, że birch has catkins. Zapożyczone (bazie) kotki z końcówką angielską.
Fajnie się ogląda ale trochę mi przeszkadza, ze to mamy tu do czynienia z zapętleniem w rozumowaniu. Najpierw językoznawcy analizując języki wymyślili koncepcje praindoeuropejskiego a nawet utworzyli słowa w tym języku ( uczciwie pokazywane tu z gwiazdką). A teraz Pan pokazuje jako udowodnione odwrotny proces czyli pochodzenie słów w językach europejskich od tych wymyślonych i czysto teoretycznych słów w ogóle tego nie zauważając..
A po co ta wydra ma zęby i pazury? Chyba żeby napić się tej hydry…
Ciekawe jakie jest pochodzenie nazwy rzeki Odry. Zbieżność z wydrą jest tu oczywista, pozostaje jednak pytanie czy rzekę nazwano od nazwy bytującego tam zwierzęcia? Ósma co do wielkości rzeka Norwegii ma również nazwę zbieżną z tym gatunkiem zwierząt. Otra to nazwa rzeki i zwierzęcia, które obecnie nazywa się oter lecz występuje w norweskim również pod nazwą otra - dziś nieco archaicznej formie zanikającego rodzaju żeńskiego.
Oslo też wymawia się Uszlo. Ujście.
Hydra wredna Wydra
A "ymieniny"?
Poza tym wielu uzywa nadmiernie "slowa" - Yyyyy ...
W gwarze warszawskiej nawet "ymynyny" :P
@@Ciekawostkijezykoznawcze Serio? Dobre 👍
@@CiekawostkijezykoznawczeJeszcze "ypsilon", "ylid" i "ykać" (czyli "czkać")
Idra = clessidra. È l'unica cosa che sono riuscita a capire 😂
W takim razie czy wyrażenie "wydrzeć się" również ma swą genezę w zachowaniu tych uroczych zwierząt?
Nie, bo pochodzi od przedrostka 'wy' + 'drzeć się', od prasłowiańskiego '*derti' (rwać, drapać). Prawdopodobnie spokrewniony z angielskim 'tear [apart]', ale nie mam pewności. 'Wydzierać się' w znaczeniu 'krzyczeć na cały głos' ma znaczenie wtórne, przenośne.
Zgadzam się z przedmówcą. W tym zdaniu "Wydrze wydrzę..." podobieństwo formy czasownikowej "wydrze" do rzeczownika "wydra" jest przypadkowe.
A *derti jest rzeczywiście spokrewnione z angielskim "tear", a także np. z greckim "dérō" 'zdzieram skórę' i "dérma" 'skóra' (stąd "dermatolog"). Wszystkie z praindoeuropejskiego *der(H)- 'oddzielać, drzeć, roztrzaskać'.
Odra? Ued mi nie wadi, jak mówią Czesi. L'onde i ondulacja. Ondulowana wydra? Bo hydra i tak wygląda, jakby miała trwałą.
"Wydrze wydrzę" to chyba pleonazm, więc zdanie niepoprawne językowo... bo czy wydrzę może być nie-wydrze ?
Zgadzam się. Zdanie jest jednakże gramatycznie poprawne, więc chyba możemy je uznać pod tym względem ;)
Tak, oczywiście, to jest pleonazm. W tym sensie to zdanie nie jest może szczególnie zgrabne stylistycznie - ale gramatycznie jest w pełni poprawne ;)
Ypsilon
Wszystko pięknie, ale wszędzie jest r - wydRa, hydRa,wiadRo, wateR, wasseR. Nie ma nic o: Odra, wodra, Warta, Obra, Brda. Toponimy są baaardzo stare, to najstarsze słowa i najmniej zmienione. Przeto teza - wodra jest pierwotna - jest bardziej sensowna i wg mnie jedyna słuszna. Niemieckie Wasser mogło by świadczyć o tym, że wodra była kiedyś wozrą, czyli służącą do wożenia, spławiania rzeczy. Kiedyś rzeki były głównymi kanałami komunikacyjnymi, a drogi z powrotem wiodły wzdłuż rzek w górę.
The complete train
( as it is in composition ) is called by us slav elightened , voz !
Sounds like river water flow !
😃 Obola temu cudzoziemcowi, który zrozumie ostanie zdanie.....🧐
Hydrze hydrzę hydrze hydrze hydrze hydrzę... A nie, nie pasuje.
Oj bo zgubiłeś....
Hydrze hydrzę hydrze wydrze hydrze hydrze hydrzę... i pasuje
kto lubi herows
xwierze wyder
Interesujące materiały, ale poczucie humoru żałosne
Klepsydra - ku lepszy rad = aby polepszyć rady/ obrady…
bardzo ciekawa tematyka, świetny pomysł, ale fatalna dykcja prowadzącego :(
Tak, słowo woda pochodzi od wydry- następne dyrdymały…
Odwrotnie :)
@@Ciekawostkijezykoznawcze jeden z komentatorów po angielsku napisał, że po arabsku rzeka to „łoda”( z głosu/ wymowy). To jak jest: woda to rzeka, czy w rzece woda?
Arabowie mówią, że języki europejskie pochodzą od nich…
Ochydne- nie o chytre- o wredne…