Czemu w polskim mamy U i Ó? [Część 2] | Innymi Słowy #10
ฝัง
- เผยแพร่เมื่อ 14 พ.ค. 2024
- Pełna bibliografia, źródła ilustracji i nagrań, muzyka:
bit.ly/innymislowy10
Wszelkie uwagi, feedback: podcastinnymislowy (at) gmail.com
Facebook: podcastinnymislowy
Instagram: / podcast_innymi_slowy
Apple Podcasts: apple.co/2zOsEzy
Spotify: spoti.fi/2WvwmFY
Google Podcasts: bit.ly/2AEb565
𝗦𝗽𝗶𝘀 𝗿𝘇𝗲𝗰𝘇𝘆
0:00 Zwiastun
0:22 Wprowadzenie
2:11 Pochylone ȧ
7:25 Pochylone ė
15:26 Pochylone ȯ
20:42 Wnioski
Treści omawiane w odcinku
--------------------------
Lista ze słowami, w których występowało é:
biéda brzég chléb cztéry dészcz dopiéro dziécię dziéwka gniéw grzéch kaléka kréska niedźwiédź papiér papiéż piéniądz piérwszy piérze rzéka sér ślédź śniég śpiéw świéca świéży szczéry téż (kim czym?) tém wiérsz wiérzgać
é było często spotykane w bezokolicznikach: słyszéć umiéć umrzéć piéc pléść biéc léźć niéść
W odmienionych formach: jém wiém śmiém umiém jédz wiédz
Transkrypcje nagrań:
Piłsudski:
„[...] uwiecznić nie głos, lecz śmiech. Więc głos𝗲𝗺 z trąby błagam: matki i ojcowie [...]”
„Niech się śmieją polskie dzieci śmiech𝗲𝗺 odrodzenia, gdy wy tego nie umiecie!”
Pragier:
„[Daszyńskiego] jego wdzięk osobisty i śpiewny akcent wied𝗲ński sprawił, że trudno było generałowi austriackiemu [...]”
Hełczyński:
„10 listopada wrócił do Warszawy zwolniony z więzienia w Magdeburgu przez władze niemieckie Józef Piłsudski i stał nowym ośrodkiem krystalizacyjnym nowej polsk𝗶𝗲𝗷 władzy.”
Zagadka o wymowie słów z „o”
Wskazówka: dawne „o” wymawiało się mniej więcej jak „ło”
Podane zapisy: 𝗽𝗼𝘁 𝗸𝗼𝘁𝗸𝗮 𝗴𝗼𝘃𝗮
𝗕𝗶𝗯𝗹𝗶𝗼𝗴𝗿𝗮𝗳𝗶𝗮
--------------------------
[1] Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, tom 2, ISBN 83-01-06443-9.
[2] Długosz-Kurczabowa K, Dubisz S., Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2006, ISBN 83-235-0118-1.
[3] Klemensiewicz Z., Lehr-Spławiński T., Urbańczyk S., Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964.
[4] Rospond S., Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, ISBN 83-01-19392-7.
[5] Piekosiński, F. K., O monecie i stopie menniczéj w Polsce w XIV i XV wieku, Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1878.
[6] Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927.
𝗡𝗮𝗴𝗿𝗮𝗻𝗶𝗮
--------------------------
Fragmenty utworów należą do ich prawnych właścicieli i zostały wykorzystane wg prawa cytatu (art.29 ust.1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
𝗠𝘂𝘇𝘆𝗸𝗮
--------------------------
Tomek Stefanowicz - Abnormal
album.link/5BP8N89gbzCcC
Utwory muzyczne użyte za zgodą autora.
#InnymiSlowy #polski #jezyk
![Czemu w polskim mamy U i Ó? [Część 1] | Innymi Słowy #9](http://i.ytimg.com/vi/bG5_l1TlpBI/mqdefault.jpg)
![Czemu w polskim mamy U i Ó? [Część 1] | Innymi Słowy #9](/img/tr.png)
Szkoda, że od prawie roku twórca nic nie wrzucił. Kanał miał ogromny potencjał.
chłopie, to już dwa lata, powróć wreszcie, nie dla mnie, lecz dla wszystkich twoich widzów którzy chcą żebyś powrócił. Just come back there,
j u s t c o m e B A C K . . .
Niech ten podcast wróci
Nie poddawaj się proszę.
Kanał jest świetny.
Wróci czas lepszy dla ludzi mądrych i będziesz na "topie".
Chciałabym, żeby pojawiły się kolejne części tego podcastu.
Szkoda, że nie ma nowych filmów 😞
Ciągle wchodzę zobaczyć czy jest coś nowego :(
Zachęcam do powrotu to nagrywania, naprawdę jest to wszystko bardzo interesujące. A pewnie jakaś ciekawostka się utrwali w pamięci na dłużej 😊 szkoda, żeby miało się to skończyć, a już ponad dwa lata minęły 😔
Świetny odcinek. Sądzę, że najlepszy z dotychczasowych. Myślę, że ciekawą kwestią byłoby omówienie pisowni litery "y" w języku polskim, gdyż jeszcze na początku XX wieku sprawa się miała inaczej niż teraz. Np pisano "z kancelaryi", bądź "koronacyą". Z drugiej jednak strony nie było to proste zastąpienie literki "j", gdyż ona też istniała równolegle, np "dostojnicy". Myślę że sprawa jest ciekawa i nieoczywista, a na taką pisownię może się natknąć każdy, kto czyta książki sprzed wieku lub starsze.
P. S. Przykłady słów wziąłem z reprintu "Dziejów Polski" F. Konecznego z 1902 roku
Moja babcia mówiła często "cóś Ci dam". Po niej, moja mama do dziś czasem używa takiej formy. Pochodziła z Zielunia. To taka wieś leżąca niegdyś na granicy zaborów pruskiego i rosyjskiego.
Mój dziadek to samo , pochodził z pod Kolna
Bardzo interesujący temat zresztą tak samo jak poprzednie filmy. Dla mnie najlepszy kanał na youtube poświęcony historii polszczyny 👍
Za cztery dni minie pięć lat czekanai na nowy podast... Nadal tu będę wracać i się łudzić, że pojawi się nowy odcinek.
Mam rodzinę w Małopolsxe, której niektórzy członkowie wspaniale używają a pochylonwgo i a jasnego. Teraz to, dzięki Pana lekcjom zacząłem rozróżniać.
Super podcast (szkoda że już nie ma nic nowego)!
Minęły już prawie 4 lata od tego odcinka i nie pojawiły się żadne odcinki w tym czasie. Chciałbym, żeby Pan wrócił do nagrywania odcinków z tej serii.
Zawsze marzyłam o czymś takim na YT
Może coś o polskich gwarach w następnym filmie? Skoro samogłoski pochylone się tam utrzymali do dziś
Może nie w następnym filmie, bo mam bardzo fajny pomysł na kolejny materiał, ale materiał o gwarach mam w planach :)
@ Kiedy będzie kolejny materiał ?
@ To kiedy będzie nowy odcinek ?
@ ?
@ Wciąż wchodzę na kanał i sprawdzam czy już udało się zrealizować te plany
To może po pół roku przydałby się jakiś odcinek o zmianie ą(kiedyś wymawiane ponoć jako ał), rz, ł, h, ę ? Albo o dialektach Polskiego ?
W końcu mogę posłuchać mojego ulubionego podcastu. Jak zwykle ciekawy temat i dobra muzyka!
W języku kaszubskim (czyli w mojej rodnej mowie) dawne å przeszło w ô, które w różnych rejonach Kaszub różnie się wymawia - w niektórych jako y przy ułożeniu ust jak to u, w niektórych coś pomiędzy o a u, w niektórych jak o/u zbliżone do e, jednak u mnie to się różnie wymawia: albo jako pomiędzy o a u (np. w wyrazach dôj, miôł), albo jako u (np. prôwda), albo coś pomiędzy u, o oraz y (np. Michôł, pôlc) - nigdzie indziej nie słyszałem, żeby głoska była jakby połączeniem 3 głosek.
Pozostała też u mnie głoska é - wymawiana jako coś pomiędzy e a y oraz: lepi zamiast lepiej, Bòżi - Bożej, prãdzy - prędzej, mni - mniej.
Śląsk Opolski ma coś podobnego do zaoferowania, ale tam jest to o wiele dłuższa samogłoska niż u Kaszubów -przynajmniej tych z okolicy Żukowa i Pucka
Pozdrawiam z Rosji :) Dziękuję bardzo za podcasty
Zawsze uważałam za bardzo fajny fakt, że Język Polski, w przeciwieństwie do pozostałych słowiańskich, był w stanie zachować fonemy "ą" i "ę". Czy możecie zrobić podcast na ten temat?
Jest na liście pomysłów :)
Nie tylko Polski ale języki lechickie jak np. Kaszubski albo Połabski
@@polskiszlachcic3648 Dokładnie. Dziękuję za dodanie o języku kaszubskim. A połabskiego specjalnie nie wspomniałam, bo wyginął dość dawno temu. Jednak myśl ta sama, tylko na terenie Polski te słowiańskie fonemy się zachowały do dziś.
Ciri -- z której części Rosji jesteś i skąd znasz język polski?
@@nastya0001000 Połabski się dość długo trzymał, aż do XVIII wieku. Według niektórych niemieckich stron nawet aż do XX. wieku.
Super odcinek. Liczę na więcej.
Nareszcie odcinek ❤❤❤
Pozdrawiam serdecznie 💖
Mega ciekawe. Dzięki
Nareszcie nowy odcinek 😊
Od 3 lat nic nie ma 😭 a tak się ciekawie zapowiadało
Nie wiem czy kiedykolwiek odczytasz ten komentarz ale proszę wróć. Twój kanał miał wielki potencjał i był prowadzony w naprawdę ciekawy sposób.
Odnośnie pytania o u i ó - najchętniej wróciłbym do poprzedniej wymowy :) Wtedy byłoby jasne kiedy należy użyć której z tych samogłosek
Kiedyś jako tradycjonalista z natury optował bym za podtrzymaniem konieczności pisania ó w niektórych wyrazach. Jednak dziś świadom ciągłości zmiany języka nie widzę powodów aby na siłę się tego trzymać. Skoro w mowie różnice fonetyczne już nie występują to byłbym za tym aby wprowadzić niezbędne zmiany również w piśmie. Dobrym przykładem jest tu angielski, który również miał taką szansę, którą odrzucił a dziś pisownia i wymowa wielu wyrazów zmusza do uczenia się osobno wymowy i pisowni. Poza tym materiał jak każdy poprzedni zasługuje na najwyższe wyrazy uznania. Powodzenia w dalszej tak dopieszczonej twórczości.
Różnice między u i ó możemy zobaczyć w odmianach.
górny śląsk: raz na jakiś czas zdarza mi się używać cóś, ale tylko w wymowie, i to niezbyt poważnej.
Pochodzę z Poznania i do dziś znam osoby wymawiające któś zamaist ktoś i cóś zamiast coś. Podziękowania za interesujące podcasty
Szkoda, że już nie ma więcej podcastów :/
Będziesz jeszcze tworzyć, czy koniec kanału?
Super odcinek, jak inne :)
Musicie wiedzieć, że wg kryteriów fililogicznych polska ortografia jest jedną z najlepszych w Europie. Najlepszą ma język czeski
W Świętokrzyskiem mówi się jeszcze "cóś", "któś", "muchomor. Jeśli chodzi o zmiany (uproszczenie pisowni) jestem przeciwny. Pisownia określa znaczenie i pochodzenie słów.
Dla mnie któś, cóś, doktór, motór, muchomór to normalne codzienne słowa, miałem koleżankę w klasie która miała na nazwisko Żórawska, myślała że pradziadek coś pomylił a tak naprawdę to ortografia się zmieniła. Kólczyk to nazwisko znanego biznesmena który rzekomo umarł. W dialektach jezyka ukraińskiego kolczyk to właśnie кульчик.
W końcu odcinek. Naprawdę robisz ciekawe podcasty, tylko szkoda, że jest ich tak mało.
Zrobienie takiego odcinka naprawdę długo trwa :)
@ ale 2 lata?
Szkoda, że ten kanał ciągle nie wrócił
To jest świetna wiedza. Przepraszam, ze zapytam wprost.... Czy autorowi kanału coś się stało? Czy ktoś coś wie? Dlaczego od 2 lat nie ma nic więcej na tym kanale?
Wiecie jaką łatwość w uczeniu się np. języków romańskich albo nawet angielskich samogłosek mielibyśmy, gdybyśmy nie zepchnęli naszych gwar do strefy hańby? Osoby mówiące dwoma odmianami polskiego dzisiaj nie miałyby problemu z nauką tych wszystkich samogłosek we francuskim, portugalskim czy włoskim. A tak, to jesteśmy trochę upośledzonym samogłoskowo narodem (oczywiście za to nadrabiamy społgłoskami).
Czy wiadomo co się stało z tym kanałem? Szkoda bardzo, bo tematyka bardzo ciekawa. Czy autor tworzy inne treści? Głos wydaje się znajomy...
Halo, halo, nie chcę się narzucać, ale kiedy następny filmik? xD Już wysłuchałem poprzednie filmiki po kilka razy
Podpinam się
Uważam że pisownię z ó oraz u powinno się ujednolicić. Obecne pokolenia bolały by od tego oczy ale już przyszłe miałyby o wiele łatwiej - a podobnie pewnie było jak usuwano é. Super film - jak zawsze.
Widzę, że kanał martwy, a wpadłem właśnie na fajny pomysł na odcinek: jak różniłyby się poszczególne odmiany języka polskiego, gdyby Polska miała w przeszłości kolonie, które z czasem by się wyzwoliły? Oczywiście przypadki mamy dwa: potomkowie kolonistów i ludność lokalna przyjmująca nasz język, ale ogólnie rzecz biorąc to gdy widzę różnice między angielskim w UK i USA to myślę, że jakieś zasady mogłyby być inne i u nas.
W mojej rodzinie nadal mówi się spodnica, któś, cóś, muromór
#é Jeżeli é występowało też w końcówkach -ej, może to oznaczać, że w 4rtej zwrotce hymnu, to Basia była zapłakana, a nie ojciec. (zależy to też od podejścia Józefa Wybickiego do tematu)
#ó Spotkałem się z 2 zapisami pewnego męskiego imienia: Jakub i Jakób. Która z nich jest poprawna? Podejrzewam, że Jakób, ponieważ w angielskim mamy Jacoba, w hiszpańskim i portugalskim Tiago, a we włoskim Giaccomo, czyli pierwotnie musiała tam być samogłoska o. A forma z u mogła powstać przez nierozróżnienie ó (o pochyłego) od u.
Ja bym jeczcze bardziej skomplikowal gramatyke - dla nas dla zabawy i cudzoziemcom na udreke !
Przykładem może być ''doktór'', moja matka często tak mówi, chociaż aż taka wiekowa nie jest. XD Ale może to się też zachowało. Babka z kolei, pochodząca z Płocka, mówiła np. ''ksiundz'' na księdza , albo ''świczka'' na świeczkę (to tak trochę a propos poprzedniej części).
(10:40) Moi dziadkowie z dziada pradziada z Mazowsza (60 km od Warszawy w kierunku Lublina) mówili jeszcze 5 lat temu np. kómin, doktór, któś, cóś, bida, dyszcz, grzych, kryska, papiż, rzyka, śnig, świca, tyż, umrzyć, liźć, itd. Więc oczywistym jest, że nie tylko Kresy nie rozróżniały pochylonego e oraz i/y. A reformy wprowadzili ludzie, którzy się "oczytali" słów bez znaków diakrytycznych i żeby nie robić problemów zostawili starą pisownie 'bez kresek'. Osobiście interesuje mnie skąd pochodzili językoznawcy (i ich rodzice), którzy ustanowili, że -kieem piszemy -kim ale kieej jako kiej itp.
Jan Kochanowski urodził się w Sycynie, w Małopolsce. Obecnie to województwo mazowieckie, ale wówczas Mazowsze było to państwo zaledwie od czterech lat inkorporowane do Polski i nadal posiadające swoje odrębne prawa. To niby nic takiego, ale mój teść, urodzony przed wojną we Lwowie
przez lata miał wpisane w dowodzie : Lwów, ZSSR.
Dzieki za material. Pamietam jakies 30 lat temu starsi ludzie we wioskach mowili “doj mu” zamiast “daj mu” i “rzyka” zamiast “rzeka”. Nie jestem pewien czy to regionalizmy czy pozostalosci samoglosek pochylonych.
Tak, mogą to być pozostałości po tym. Nie zmienia to jednak faktu, że są to regionalizmy :)
@ A może fajnym pomysłem byłby filmik o dawnym ł scenicznym i co było powodem jego zniknięcia ?
W Wielkopolsce i na Kujawach -aj przechodzi w -ej, więc mówi się tutaj "dej"
Kiedy nowe odcinki?
Witam , polska mowa była i jest nadal mową źródłową dla innych języków , mimo celowego wprowadzenia do niej - ą ,ę ,ó , rz , jak i cudowne rozmnożenie sz , cz i ł zamiast s, c i l w miejscach gdzie nie powinno ich być . Pozdrawiam .
Zawsze mnie to ciekawiło, że są 2 imiona w Polsce różnie zapisywane:
-Józef (zapis pasuje, bo w innych językach to Josef)
-Jakub (zapis ni cholery nie pasuje, bo w innych językach jest Jacob czyli powinno się pisać Jakób)
A co do wahań to też jest:
maciora-macióra 😂
Bo w sumie Jakub był kiedyś "Jakób". Niektóre słowa zmienili względu na fonetykę jak też np. "żebro". Skoro w innych językach słowiańskich występuję "rebro" to powinno dać w polskim "rzebro".
Jeśli chodzi o imię Jakub, to istniało 6 głównych sposobów zapisu. Do tego dochodzi o wiele więcej małych zmian, które działy się w piśmiennictwie na przestrzeni wieków. Każdy pisał jak chciał 🤷♂️
Polecam przejrzeć „Staropolski słownik nazw własnych”. Bodajże tom 2, strona jakoś 399, można naliczyć w sumie kilkadziesiąt form imienia Jakub
@ Dzięki za cynk😊
Słyszałem w okolicy Proszowic o spodnicy i kłodce :)
Wielka szkoda, że od 2 lat nic nowego się nie pojawia. Kanał jest bardzo ciekawy.
Na Mazowieckiej wsi jeszcze w XXw była taka wymowa.
Jan Kochanowski by się bardzo zdziwił, że ktoś mówi, że urodził się na Mazowszu. Ale wnioskując z krakowskiej wymowy autora, ma tendencję do utożsamiana Małopolski z obecnym województwem małopolskim.
Mówię schłodzić, ale powiedziałbym ty schłódź. Znane mi są też któś i cóś, użyję czasem w żartach.
akurat wczoraj miałam z tego kolokwium XDD
Ja nadal czekam na film o jerach :)
Cóś przetrwało w Beskidach na śląsku :) Dzięki za nowy odcinek! Co do pozbycia się ó - mnie byłoby szkoda - siła przyzwyczajenia, ale możnaby to zrobić, tak samo zdecydować się na tylko rz albo tylko ż, tylko h albo tylko ch i w końcu zakonczyć męczarnie dziatwy szkolnej, skoro te dźwięki już się zlały i ustaliły i nie ma szansy na rozróżnienie ich na ucho, no bo jakie dziecko odróżni ze słuchu h w hamaku od ch w chamie?
Ale chyba nie wiesz że z wyjątkiem h i ch tak naprawdę są różnice między ó a u oraz między rz oraz ż. Owszem te litery wymawia się tak samo to fakt, ale jest coś czego w szkołach cię nie naucza i się można tego dopiero na Internecie dowiedzieć. Otóż między u i ó jest jedną różnica w odmianach, bo czasami w odmianach pewnych słów o jest zastępowane ó np KrakÓw ale KrakOwa, PomOc ale PomÓc, nÓż ale nOże itd. I wiesz gdyby w tych odmianach było zwykle u to byłoby to chyba trochę dziwne co nie ? I między u i ó to jedyna różnica. Ciekawie jest w przypadku rz i ż. Jedną z różnic między nimi jest odmiana np semestr ale semestRZe, siekiera ale siekieRZe, wiadro ale wiadRZe, drewno ale dRZewny, waga ale waŻyć, droga ale podróŻ, drogo ale droŻej itd. Drugą różnicą jest interakcja rz i ż z literą D. Ż z literą D tworzy dwuznaki dż, podczas gdy rz nie tworzy i czyta się osobno od D np w słowach drzwi, drzewo, drzeć drzemać i jest to różnica z no dżem, dżokej. Trzecią różnicą jest interakcja z R. No dwóznak RZ to litera r która w połaczeniu z Z daje wiemy co. A r z ż z kropką tworzy dwa dźwięki np w słowie rżeć, drżeć, zarżnąć itd. Czwartą różnica jest też to że rz dotyczy ubezdźwięcznianie np w słowach przyjaciel czy przyszły a ż nie. Więc jak widać między tymi dwoma parami różnice są tylko niestety w szkołach tego nie uczą. Jedynie na h i ch to faktycznie żadnych zasad nie ma i nie ma między nimi różnicy.
Nie wiem co się stało z tym kanałem. Co jakiś czas wracam, aby sprawdzić czy jest jakaś zmiana. Jednakowóż dalej mam nadzieję, że wszystko okej i podkast powróci.
Chłódzić, muchomór, któś, cóś lubelskie
"Któś" i "cóś" są tak wymawiane przez niektóre osoby z mojej rodziny na południowym Mazowszu. Co do "ó" to powinien to być taki proces jak z é.
Cóś i któś czy muchomór to dla mnie formy prześmiewcze, a urodziłem w 1977.
Dziwne, że podcast się skończył miał dobre wyświetlenia jak na nowy kanał, ciekawe materiały, a tu 3 lata bez niczego... szkoda
Wiadomo jak wygląda transkrypcja tych liter? Z filmiku wnioskuję, że „é” pewnie wypowiadało się jak pierwsze „e” w niemieckim słowie „Leben”, a więc /e/, natomiast „a” jak w brytyjskiej wymowie słowa can't, /ɑ/. Są na ten temat jakieś informacje?
u mnie (na Pomorzu) czasem mówi się cóś i któś, ale jest to raczej używane dla żartu, natomiast jakoś tak 1/3 ludzi wymawia żłobek jako żłóbek, ja sam tak robiłem w przedszkolu zanim się dowiedziałem jak jest poprawnie
No właśnie jeśli chodzi o pisownie nazwiska Mikołaj Rej czy Mikołaj Rey która forma jest poprawna gdyż w latach 90-tych w zależności kto mnie uczył (nauczał języka polskiego) kazał mi inaczej pisać to nazwisko a może o tym jakiś podcast (przepraszam za błędy językowe)
Czy to przypadek, że w momencie opowiadania o pochylonym "e", melodia jest w tonacji e-mol?
Dlaczego pan nie nagrywa
Moja ciocia skończyła niedawno 99 lat, pochodzi z okolic Mińska, przeprowadziła się w ramach zasiedlenia „ziem odzyskanych” po wojnie. Mam wrażenie, że niektóre z tych słów wymawia tak jak to zostało tutaj pokazane. Tylko cały czymś mi się wydawało, że to są wschodnie naleciałości... choć nie było to podobne nigdy do rosyjskiego. Do tego wymawia „ch” dźwięcznie (np. w słowie chleb, które brzmi trochę jak „ghleb”), a samo „h” bezdźwięcznie.
Tak samo robią Ukraińcy Czesi i Słowacy.
Na odwrót jest. H - jest dzwięczne- Praga/Praga.
Rosjanie mówią Germaszewski zamiast Hermaszewski
CH- jest bezdźwięczne - jak w słowie chleb
Ale (Alicjo) na przyklad Christophorus stał się Krzysztofem, a nie Chrzysztofem. Jakbg Ch było wymiawiane KH i w końcu H zanikło.
U wsochdnich słowian poszło to w inną stronę, mianowicie głoski m.in. "jo" "ju" "je" oraz znaku twardości :)
No więc tak, małopolska się kłania 😉.
Ja się spotkałam zarówno z muchomorem i muchomórem i jako dziecko nigdy nie wiedziałam jak jest poprawnie. Cóś jest często używane w gwarach na południu.
Kiedy następny odc ?
Czas na ujednolicenie u i ó- tak mówi rozum. Choć przez sentyment chce się pozostawienia tego co jest..
Moja babcia pochodziła z Kielc i np. zamiast *pięć* mówiła pińć. Dotychczas myślałem, że to naleciałości z języka niemieckiego gdzie ie czyta się jako i np. Dienstag (wtorek) czyta się jako dinstag.
Dopiero teraz zauważyłem, że ostatni film został dodany ponad 2 lata temu. Proszę powrócić!
A gdzie dalsza część?
Będą jeszcze odcinki? W wielkopolsce często się spotyka "cóś", "któś", czy doktór.
Pan Tadeusz, księga VIII, 25. Dobry przykład z ē
Pisze czas jakis glagolicą, z tad tez moja chec do staroslawianskiego czy staropolskiego. Jak zauwazam od czasu pewnego wiedza ta a scislej powrot do dawnejowy jako i pisania zmienia zrozumienie rzeczywistosci a czasy obecnie bardzo sa ciekawe. Zatem dorzucam swoj glos by podcast powrocil.
Skoro już nie ma różnicy między u i ó ani tego nie słyszymy ani nie wypowiadamy to jest sens zmienić pisownie jako w 1936. Ja osobiście staram się inaczej wypowiadać h i ch (cienkie h jak ja to mówię) i jestem w stanie w ten sposób sprawdzić pisownię wyrazu. Ale muszę to zrobić na głos. Wiec osobiście nie płakałbym za tą reformą.
Szkoda, że nie było przykładów wymowy „ó” jako głoski odrębnej od „u” - w śląskim to rozróżnienie się zachowało bardzo dobrze, w dodatku występuje również tam, gdzie było historycznie w polskim, np. dom i w większości końcówek -om. W polskim nie zapisywano tego dóm i -óm (np. chłopóm), ale wymawiano to w ten sposób. Z uwagi na brak zapisu ó w tych pozycjach, również wymowa się nie zachowała, podobnie jak to się stało z „a” pochylonym.
Co ciekawe w śląskim ō (o pochylone) występuje przed m i n zawsze, również w pozycjach, gdzie było „a” pochylone (zapisywane jako „o” lub „ŏ”), tak więc można tu mówić o częściowym przejściu „a” pochylonego w „o” pochylone, przykładem tego jest mōm - mŏsz (mam - masz).
Czego mi zabrakło, to braku choćby wspomnienia o tym, że również „ą” to tak naprawdę samogłoska pochylona - prasłowiańskie samogłoski nosowe ę oraz ǫ w polskim w pewnym okresie zlały się w ã (a nosowe), które tak samo jak zwykłe „a” podlegało wzdłużeniu, a po zaniku rozróżnienia na samogłoski długie i krótkie uległo „pochyleniu” analogicznie do „a”, tak więc było w polskim „ã” jasne i „ã” pochylone. Po pewnym czasie „ã” jasne przeszło w „ę”, a „ã” pochylone pozostało pochylone, dlatego mimo, że wymawiamy je jako lekko unosowione „o”, to zapisujemy dalej jako „ą”.
Dowodem na to, że „ę” kiedyś było nosowym „a” jasnym jest to, że zmiana „ã” -> „ę” nie zaszła w np. części dialektów śląskiego (np. robia/robiam - robię) oraz w kaszubskim, gdzie nawet stosuje się zapis „ã”.
Nie pozbyła bym się Ó z słownika języka polskiego gdyż to by mogło spowodować chaos.
Mam problem od dziecka 🙆🏻♀️ z ortografią i gramatyką jak RZ , Ż , Ź Ć, CH , H, Ś, CZ itd.... dlatego, że od urodzenia mam mózgowe porażenie dziecięce i mam dysortografię i dysleksję, więc część ☺️😂😅😂samogłosek i wspógłosek połykam ale to już rzadko kiedy 😊ale to nie zniknęło i jak chcę coś ładnego napisać to mam czasem naprawdę wątpliwości co napisać by było poprawnie napisane 🔡 📝✍🏻 .
To nie łatwe ale można tego się nauczyć 🎓📚📃 📝 po prostu napisać coś na kartce papieru 📃📝 ręcznie niż na klawiaturze komputera czy smartfona w tym wyjątkowym czasie komputerów i telefonów komórkowych.
Bo czasem naprawdę trzeba przypomnieć sobie jak się pisze długopisem na kartce papieru 📃 📝 ręcznie.
Pozdrawiam serdecznie Anna
10:12 to jak to jest z tym "kolokwialnym mówieniem"? ;) "colloquium" z łaciny to przecież "rozmowa", wiec czy nie wychodzi z tego "masło maślane"? nie chce wyjść na czepialskiego, ale po prostu mnie to interesuje. czy może chodzi o mowę potoczną? 21:30 być może też przyczyną może być zmiana znaczenia wyrazu wypowiadanego w różny sposób, co mogłoby prowadzić do nielichych kłopotów, np. wcześniej 10:41 wymieniona dziewka i dziwka (jako określenie pejoratywne oznaczające ladacznicę), więc może bezpieczniej było jasno określić wymowę :P
Jeśli mam być szczery, ze względu na to, iż wychowałem się w Anglii. Nie trzymam się aż tak bardzo poprawnej polszczyzny, bardzo lubię zaciągać niektóre słowa bądź używać 'złej' wymowy w niektórych słowach np. 'doktór' bądź 'weteryniarz' ze względu na moją prababcie świętej pamięci oraz babcie. Dodatkowo, uważam, że brak dawnych gwar w języku polski (jak chociażby Bałak Lwo'ski) bardzo zuborzył naszą kulturę... i marzy mi się ten czas by gwary wrócił. Więc kiedy mogę używam gwar nawet w piśmie, niby na siłę albo kto wie.
A co do sprawy 'Ó' zastanawiam się od dłuższego czasu czy nie wrócić do pisowni nazwisko rodowego sprzed zaborów - a więc pisanego przez ó aniżeli u.
To że „aniem” i „anim” się rymowały, nie oznacza, że nie były odróżniane. Dzisiaj rymujemy „piłem” i „tyłem”, a przecież odróżniamy i od y.
Ludzie na wsiach często mają taki archaiczny sposób wymowy
Ukraińcom bardzo łatwo jest ustalić, gdzie umieścić u i gdzie ó: jeśli w ukraińskim słowie w tym miejscu u, to i po polsku piszemy u, a jeśli w ukraińskim słowie o lub i - to po polsku będzie ó. Działa na 99,9%
Moja mama ma 92 lata. W niektórych słowach używa pochylonego e.
Ja bym chętnie się pozbyła 'ó' i 'rz', ale wiem że będą potem problemy z etymologią i pytania czemu to się pisze przez u a w odmianach jest co innego. Chyba jedynym sposobem na ten problem był by powrót do dawnego zapisu i wymowy (długie o i cokolwiek wymyślono w sprawie 'skąd się wzięło rz') 'Ch' można spokojnie wyrzucić skoro jego odmienność od h zanika. Ja osobiście nie jestem w stanie odróżnić jednego od drugiego. Chyba że mówiący których słuchałam marnie je wymawiali. Zmieniła bym również zapis dwuznaków (sz, cz, itp.) na pojedyncze znaki. Ponoć Czesi pożyczyli od nas kawał alfabetu, to teraz można pożyczyć od nich w ramach rewanżu :D Tak jak w komentarzach niżej było można by uporządkować gramatykę, co z czym się pisze łącznie a co oddzielnie.
Dzisiejszy polski alfabet pochodzi ze starego czeskiego alfabetu, może tylko ogonek nie. Ale polščyzna zapisana dzisiejšym českim alfabetem vygląda dobře, imho, čyta się to łatviej
Ciekawie jest w przypadku rz i ż. Jedną z różnic między nimi jest odmiana np semestr ale semestRZe, siekiera ale siekieRZe, wiadro ale wiadRZe, drewno ale dRZewny, waga ale waŻyć, droga ale podróŻ, drogo ale droŻej itd. Drugą różnicą jest interakcja rz i ż z literą D. Ż z literą D tworzy dwuznaki dż, podczas gdy rz nie tworzy i czyta się osobno od D np w słowach drzwi, drzewo, drzeć drzemać i jest to różnica z no dżem, dżokej. Trzecią różnicą jest interakcja z R. No dwóznak RZ to litera r która w połaczeniu z Z daje wiemy co. A r z ż z kropką tworzy dwa dźwięki np w słowie rżeć, drżeć, zarżnąć itd. Czwartą różnica jest też to że rz dotyczy ubezdźwięcznianie np w słowach przyjaciel czy przyszły a ż nie. Więc jak widać między tymi dwoma parami różnice są tylko niestety w szkołach tego nie uczą. Gdyby to rz usunąć to by się stworzyło jeszcse większy problem.
@@ziemowitzmarzy1405 Co rozumiesz przez ''w szkołach tego nie uczą'' przecież wymiana rz na r, ż na g, itp. to podstawa ortografii, miałam to w podstawówce. Żadnego dyktanda nie zdasz bez tej wiedzy.
@@Valencjada W podstawówce z tego co pamiętam na pewno było kucie się gdzie ta litera a gdzie ta napewno nie omówiono każdego punktu który podałem i spotykam się z ludźmi którzy o tej odmianie nie wiedzą.
@@ziemowitzmarzy1405 To ja nie wiem jaki nieuk tych ludzi uczył :/ Co do kucia to owszem, było wbijanie obuchem reguł pisowni. Zgadzam się że wszystkich potrzebnych informacji nie omówiono. Ja na przykład bardzo bym skorzystała na podstawach językoznawstwa, etymologii i historii języka pisanego oraz słów, a tego nie było w ogóle gdy się uczyłam. Dopiero teraz po latach jak zaczęłam zwiedzać etymologiczną stronę języka dowiedziałam się dużo rzeczy.
Wiele tych cech języka żyje w gwarach i dialektach. Na tysiacach wsi mowi się zamiast koń to kłoń/kóń, zamiast "o trzeciej" to "uo trzeci" zamiast on i ona jest ón i óna, a nawet zamiast oni są óny. Zamiast "na Zielonej" mowi się "Na Zielony", zamiast pod płotem "pod płotym"
Ón i óna pod płotym, na trawce zielony.
Swoją drogą nazwa samochód na auto u naszych południowych sąsiadów wywołuje uśmiech. Bo skoro coś jeździ na kołach to nie można o tym mówić że chodzić.
proponuję: "Samojazd" jako alternatywę lub biorący udział w pogoni "Samogon"! :-))
Czarnolas nie leży na Mazowszu, a na pewno nikt nie kojarzył tego z Mazowszem w XVI wieku. Radom i południowe mazowieckie nie jest i nigdy nie był kulturowym ani historycznym, ani językowym Mazowszem.
Jest to północna Małopolska, a dopiero w 1998 ten region został włączony do Mazowieckiego. 25 lat trwania województwa nie zaciera 1000 lat historii.
Poza tym drobnym szczegółem bardzo ciekawy odcinek. Czekam na następne ;)
Prayers for Radom 🙏 Szkoda mi tego miasta bo to duże miasto o wielkim potencjale, leżące w centrum Polski i dopóki będzie z Warszawą w jednym województwie (co jest wielkim nieporozumieniem) to będzie tylko okradane: z ludzi, z podatków, z szans na rozwój. Niedawno widziałam ktoś proponował nowy, równiejszy podział Polski gdzie Radom byłby w jednym województwie "Północnomałopolskim" z Ostrowcem świętokrzyskim i Lublinem. Myślę że to by miało zdecydowanie więcej sensu.
Wydaje mi się czy masz wschodni akcent? Czy może to wada wymowy? A propos filmiku. W większości miast w Polsce mówi się i pisze ostrzałka. W Bydgoszczy mówimy i piszemy ostrzółka
To bardzo ciekawe dlatego, że w Krakowie mówi się zastrugaczka, o ostrzółce to nikt tu nie słyszał :-) A tak w ogóle to też mi się wydaje, że Pan prowadzący ma podejrzany akcent hahaha
"Pan prowadzący" mówi ciekawie - cieszę się, że jest taki podcast (a że zjada głoski w czasie mówienia, to szczegół). Co do Bydgoszczy, to w niedalekiej Kosznajderii (tak, tak, jest taki zakątek w kraju) można było usłyszeć od mieszkańców tekst "Moja męża poszła oszczać nóż". Swoją drogą niestabilność i zmiana rodzaju gramatycznego (i w ogóle temat rodzaju - ile ich to mamy w naszym języku dawnym [np. kometa] i współczesnym [np. pora, kafelka, pomarańcz) to super ciekawy temat - mam nadzieję że "Pan prowadzący" się tym zajmie.
Bardzo dziękuje za podcast! Czekam na więcej!
U siebie spotkałem się z dwoma terminami: strugaczka i temperówka chociaż preferuję tą pierwszą.
Skąd w dialekcie wielkopolskim wzięły się nosowe u, y, i?
często słychać tu i ówdzie nosowe "a"! Nie piszę tu o "ą" - nosowym "o".
Ciekawe ile osób nadal czeka...
Trochę pewnie czeka...
W Krakowie mówi się cuś na przykład
Byłoby niby fajnie gdybyśmy pisali samochud, ale wtedy byłaby rozbieżność z formami: samochody, samochodu etc. Z "ó" przynajmniej jest tutaj zgodność.
A kogo obchodzi zbieżność czy rozbieżność z formami