विगमी या युट्यूब चॅनेलच्या माध्यमातून नव-नविन व्हिडीओ आपल्या भेटीला आम्ही घेऊन येत असतो. आपल्या आसपासच्या शहरातील-गावांतील विविध देवस्थानं, ऐतिहासिक स्थळे-वास्तू, पर्यटनस्थळं, संस्कृती, निसर्ग, खाद्य संस्कृती, सर्वसामान्यातील वेगळेपण जपणारे व्यक्तीमत्व, विविध माहिती, सण-उत्सव, व्यवसाय, उपक्रम आणि दैनंदिन जीवनात उपयोगी माहिती यासारख्या अनेक गोष्टी दाखविण्याचा प्रयत्न केला जातो. व्हिडीओ पाहण्यासाठी ViGaMi या युट्यूब चॅनेलला नक्की सबस्क्राईब करा आणि सोबतच्या घंटीवर 🔔 क्लिक करा जेणेकरुन यापुढे येणाऱ्या सर्व व्हिडीओचे नोटिफिकेशन सर्वात आधी आपल्याला प्राप्त होतील.
विजयदुर्ग हा सिंधुदुर्ग किनारी भागातील सर्वात जुना आणि तितकाच प्रशस्त जलदुर्ग. "गिर्ये" गावाजवळ वसलेला असल्याने हा किल्ला पूर्वी "घेरिया" या नावाने ओळखला जात असे. तर आजच्या या व्हिडिओमध्ये आपण पाहणार आहोत "किल्ले विजयदुर्ग" आणि या दुर्गावरील ऐतिहासिक वास्तू आणि त्यांचे महत्व.
📌 किल्ल्यावर कसे पोहोचाल?
कणकवली/मालवण/देवगड एसटी डेपोतून महाराष्ट्र राज्य परिवहन महामंडळाच्या बसेस विजयदुर्ग किल्ल्यापर्यंत पोहोचवतात. खाजगी वाहन, रिक्षा, टमटमने सुद्धा गीर्ये मार्गे जाता येते.
📌 किल्ल्यावर काय पहाल?
हनुमान मंदिर, भवानी देवी मंदिर, ६ फुटी तुळशी वृंदावन, जीभीचा दरवाजा, तटबंदी वरील तोफगोळ्यांचे डाग, मुख्य प्रवेशद्वार, चिलखती तटबंदी, बुरुज, भुयारी मार्ग, दारुखाना, सदर, धान्य कोठार, माडी, चुन्याचा घाणा, तलाव, जखीणीची तोफ, घोड्याचा पागा, सायबाचे ओटे, खलबत खाना.
📌 किल्ल्याचा इतिहास:
हा किल्ला ११व्या शतकाच्या अखेरीस शिलाहार घराण्यातील राजा भोज यांनी बांधला असल्याचे सांगितले जाते. त्यानंतर काही काळ हा किल्ला बहामनी व नंतर आदिलशाहीच्या ताब्यात होता.
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६५३ मध्ये विजापूरच्या आदिल शहाकडून हा किल्ला जिंकून घेतला आणि तत्कालीन हिंदू सौर वर्षाचे नाव “विजय” असल्यामुळे किल्ल्याचे नाव “विजय दुर्ग” ठेवले. पूर्वी, किल्ल्याचे क्षेत्रफळ ५ एकर होते. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी या किल्ल्याचा विस्तार केला. किल्ल्याचे क्षेत्रफळ सुमारे १७ एकर असून, त्यावर २७ बुरुज आहेत, काळ्या दगडांत बांधलेल्या तटबंदीची उंची सुमारे ८-१० मीटर असावी. शत्रुं कडून किल्ल्यावर मारा करण्यात आलेल्या तोफगोळ्यांचे डाग जीभीच्या दरवाज्या शेजारील तटबंदीवर दिसुन येतात. हा दुर्ग तीन बाजूंनी अरबी समुद्राने वेढलेला आहे. या किल्ल्यास तिहेरी (तीन) तटबंदी आहेत, त्यास चिलखती तटबंदी असे म्हणतात.
हा किल्ला इ.स. १७५६ पर्यंत कान्होजी आंग्रे आणि त्यांचे पुत्र संभाजी आंग्रे व तुळोजी आंग्रे यांच्या ताब्यात राहिला. १३ फेब्रुवारी १७५६ रोजी पेशवे व इंग्रज यांच्या संयुक्त सैन्यांनी मिळून तुळाजी आंग्रे यांच्या सैन्याचा पराभव करून विजयदुर्ग ताब्यात घेतला.
📌 पाण्याखालील भक्कम संरक्षक भिंत:
इंग्रजांनी विजयदुर्ग जिंकण्यासाठी केलेल्या प्रयत्नात तीन युद्धनौका आणि सैन्य घेऊन स्वारी केली. जलदुर्ग जिंकायचा म्हणजे त्यावर आधी तोफांचा भडिमार करुन मग किल्ल्यावर चढाई करायची. नियोजनानुसार सगळ्या युद्धनौका किल्ल्याजवळ नेण्याचा त्यांचा मनसुबा फोल ठरला, एकेक करून तीनही युद्धनौका बुडाल्या.
याचे कारण म्हणजे छत्रपती शिवाजी महाराजांची दूरदृष्टी आणि त्यासाठी विजयदुर्गाच्या पाण्याखाली सभोवताली बांधण्यात आलेली जाडजूड भिंत. स्वराज्याच्या शत्रूंकडून होणाऱ्या संभाव्य हल्ल्यातून किल्ल्याच्या तटबंदीचे संरक्षण करण्यासाठी ही भिंत यशस्वी ठरत असे. ही भिंत इतकी खोल आहे की, ती ओहोटीतही पाण्याच्या वर दिसत नाही. स्वराज्याच्या आरमाराची जहाजं, गलबतं, होड्या वगैरे त्यांच्या सपाट आणि उथळ तळ यामुळे ह्या भिंती वरून सहज ये-जा करणे शक्‍य होत आणि पाण्याखाली असणार्‍या दगडी भिंतीच्या ठिकाणांची आणि आकारमानाची पूर्व कल्पना स्वराज्यातील तांडेल/नावाड्यांना असावी परंतु इंग्रजांच्या जहाजांचे तळ हे निमुळते आणि खोल असल्याने जहाजं गडाजवळ येऊन पाण्याखालच्या या भिंतीला धडकून पाण्यात बुडून जात असत आणि यामुळेच विजयदुर्ग अभेद्य राहीला.
▶️ ViGaMi
✍🏽 विचारांच्या गर्दीतला मी
वाटचाल सकारात्मक आयुष्याची
-------------------------------------------------------------
#vigami #किल्ले #विजयदुर्ग #कोकण #kokan #konkan #vijaydurg #maharashtratourism #arabiansea #history #shivajimaharaj