„Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy” - Wokół cytatu #7
ฝัง
- เผยแพร่เมื่อ 6 ก.ย. 2024
- „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy” - powiedział starożytny sofista, Protagoras z Abdery. Co jednak miał on na myśli? Ci, którzy znają dzieje ruchu sofistycznego, odpowiedzą zapewne, iż to wyraz jego relatywizmu moralnego. Ale czy na pewno jest to jedyna dopuszczalna odpowiedź? I w jaki sposób połączyć teorię Protagorasa z jego twierdzeniami z zakresu teorii poznania, takimi jak sensualizm? O tym właśnie opowiadam w dzisiejszym odcinku!
Jeśli uważasz, że moja twórczość jest tego warta, rozważ wsparcie mnie na Patronite! Mój profil to: patronite.pl/p....
Źródła i dalsza literatura:
G. Reale, Historia filozofii starożytnej. Tom 1, przeł. E.I. Zieliński, Lublin: RW KUL 1994, s. 247-258.
Korzystałem także z:
M. Bonazzi, Protagoras. W: E. Zalta (red.), Stanford Encyclopedia of Philosophy, online: plato.stanford....
C. Poster, Protagoras (fl. 5th c. B.C.E.). W: J. Fieser, B. Dowden (red.), Internet Encyclopedia of Philosophy, online: iep.utm.edu/pr....
W filmie wykorzystano:
Ścieżka dźwiękowa: Kubbi - Up In My Jam z płyty Gas Powered EP. Utwór dostępny na licencji Creative Commons na stronie / up-in-my-jam-all-of-a-...
Realizacja: Damian Grzegórski
Podoba Ci się filmik? Daj kciuk w górę i zasubskrybuj kanał!
Pytania lub uwagi? Zapraszam do ich zgłaszania w komentarzach!
Znajdziesz mnie na:
Facebooku: / pan-od-filozofii-10889...
Instagramie: / panodfilozofii
Academii.edu: kul.academia.e...
![POLYCAT - ข้อความรูปยิ้ม [Music Video]](http://i.ytimg.com/vi/lBhIgPGCgbI/mqdefault.jpg)
Wesołych świat, dobrego karpia, realizacji kolejnych planów kariery :D
Bardzo, bardzo dziękuję! Tobie także niezamulonego karpia i powodzenia we wszystkim, co sobie zaplanujesz na 2023 rok! :P
Super odcinek! Bardzo dobrze, że wrócił Pan do nagrywania, ponieważ na TH-cam brakowało dobrych wykładowców z filozofii
ale nadal są osoby dla których naprawdę niewolnictwo, mordowanie itd. to nic złego. chyba to najbliższa mi myśl filozoficzna. bardzo dziękuję za ten odcinek. akurat kładłem się spać także idealnie. dziękuję i wesołych świąt! :) cieszę się że Pan wrócił
Aj, dzięki! Więc od najważniejszych: Tobie także dobrych Świąt! Co do zaś Twojego ewidentnego relatywizmu/antyrealizmu: jest to stanowisko dopuszczalne, choć muszę przyznać szczerze, że moje mocne, wewnętrzne poczucie sprawiedliwości stanowczo przeciwko niemu protestuje. W filmie chodziło mi jednak o coś innego: wiele osób twierdzi, że obiektywne normy moralne nie istnieją, a zarazem - że patriarchat, niewolnictwo albo kolonializm są złe. Tymczasem twierdzenie to jest wewnętrznie niespójne. Dlatego relatywizm/antyrealizm niesie tak poważne konsekwencje, które mnie zniechęcają, a Tobie się podobają. PS. Używam słowa "podobają", choć nie przeczę, że to kwestia, w której można argumentować, a zatem nie jest to tylko rzecz arbitralnych upodobań estetycznych! Najserdeczniej!
Dobra teoria. 👍Pozostaje odpowieć na pytanie co to jest ten cały człowiek, co ma być tą miarą wszystkich rzeczy i będzie działać
dzięki
"Pan od Filozofii" jest dobry, to zdanie nie może być relatywne. 😂 Pozdrowienia
Radosław Dawiec to jeden z moich najwierniejszych Widzów, którego komentarze zawsze dają mi nieproporcjonalnie wiele satysfakcji. I niech żaden sofista nie próbuje mówić, że to tylko subiektywna opinia :P
@@PanodFilozofii dziękuję za materiały i życzę wyluzowanych Świąt!
Dziękuję i życzę dokładnie tego samego! :)
Skoro w filmie pojawił się Platon i jego dialog, to zapytam: Czy sam Platon albo późniejsi przedstawiciele platonizmu sformułowali jakąś metodę na rozróżnienie pojęć oznaczających idee od pojęć "pustych", czyli nieodnoszących się do idei? Tzn. skoro idee i ich struktura mają mieć dla nas pewne przesłanie etyczne i społeczne (konstrukcja idealnego Państwa, postawa obywatela i człowieka itd.) to chociażby mogłoby nam zależeć, aby kobiety jak najlepiej prezentowały idee "kobiecości" (oczywiście domyślnie idea ta zawiera nie tylko cechy biologiczne). Skąd mamy wiedzieć, że "kobiecość" widoczna w poszczególnych kobietach nie jest tylko wymysłem, albo korzystając z Baudrillarda "symulakrem" (kopią czegoś co nie istnieje). Fenomenologia ma o tyle łatwiej, że bada fenomeny, natomiast idee transcendentne to już inna liga :)
Wydaje mi się, że to stwierdzenie ma zastosowanie do tego, aby człowiek mógł wyrobić własne zdanie, pogląd na temat np. jakiejś rzeczy, wymiany poglądów. Nie sprawdzi się w technice, gdzie dowolne interpretowanie wymiarów lub jakiś dziwny montaż jakiegoś urządzenia/maszyny może doprowadzić do katastrofy (np. zawalenie się mostu), śmierci/ kalectwa człowieka (np. zderzenie się dwóch samochodów).
Wydaje mi się jednak, że właśnie to twierdzenie stanowi świetny przykład, iż argument Parmenidesa działa: mówimy, że montaż urządzenia jest prawidłowy, a obliczenia prawdziwe, bowiem montaż niesie pożądane dla nas konsekwencje (działa i nie okalecza), obliczenia zaś działają i powodują, że most się nie zawala. Zwolennik Parmenidesa głosiłby zatem, że nie poznajemy świata takim, jakim jest, ale widzimy go przez pryzmat naszych potrzeb. Raz jeszcze okazuje się, że jesteśmy miarą dla rzeczy :) Wielkie dzięki za wywołanie tego tematu!
@@PanodFilozofii Chyba zrozumiałem swój błąd w myśleniu. Po prostu zawęziłem stworzenie urządzenia, maszyny lub konstrukcji tylko do tego, że jest zawsze poprawnie zaprojektowane i wykonane. Do końca nie przemyślałem, że to właśnie wykonanie (wadliwe lub nie) jest właśnie oceną postrzegania osoby, która projektuje i wykonuje. Zbyt wąskie podejście do tematu, dało mi błędne wyniki. Dzięki za wyjaśnienie sparawy.
W pewnym sensie teza Protagorasa „Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy” przyczyniając się do relatywizmu jest też prekursorem liberalizmu. Skoro każdy ma swoją prawdę, to i ma i swpją moralność, i swoje zasady a więc żyje po swojemu nie patrząc na ogół. Czy ma to sens czy popłynąłem za bardzo? :)
Hm, może odrobinę za bardzo - ale przynajmniej w dobrą stronę! Otóż prekursorem liberalizmu jest John Locke, który wierzył, że każdy człowiek ma swój własny rozum, który prowadzi go do tego, co dla niego samego najlepsze. Tu zaś pojawia się pytanie: czy nasze indywidualne rozumy mogą dojść do wspólnych prawd, zasad i moralności? Wydaje się, że mogą. Na tym na przykład polegało oświecenie, które Locke zainicjował - aby rozum mógł kierować się naturalnym światłem, najpierw sam musi zostać oświecony. (Stąd znaczenie edukacji). Oświecone rozumy są natomiast w stanie odkryć jedną moralność, jedne prawa i jedną naukę. A więc teza liberalizmu jest do pogodzenia z absolutyzmem moralnym. Natomiast masz oczywiście rację, że istnieje taki odłam liberalizmu, który kwestionuje obiektywne prawdy / prawdy moralne, przez co akurat ten odłam mógłby mieć swojego prekursora w Protagorasie. A zatem "homo mensura" do liberalnego indywidualizmu z pewnością zbliża (stąd m.in. kosmopolityzm sofistów), ale bynajmniej go nie wyznacza. Dzięki!
@@PanodFilozofii Ogólnie to chciałem ci podziękować za całą robotę jaką robisz! Oglądając ostatnio twój kanał (jeszcze raz od początku wszystko) uzmysłowiłem sobie, że aby być filozofem trzeba umieć nazywać to co i dlaczego głoszą filozofowie a nie co który powiedział. Można znać na pamięć np. to co Tatarkiewicz mówił o Talesie ale nie chodzi tylko o to co Tales powiedział ale trzeba umieć to podsumować i nazwać krótko np. monizm, pluralizm, idealizm. Tego mi brakowało a to bardzo dużo wnosi.
Szczerze i bez słodzenia? Jeżeli istotnie odkryłeś to, co mówisz, że odkryłeś, to mógłbym w tym momencie zamknąć kanał (czego oczywiście nie zrobię!) i powiedzieć sobie: dobra robota! Bo odkryłeś właśnie - cieszę się, że przy moim współudziale - czym jest sedno filozofii: szukaniem pytań - to trudne, bo trzeba je zrekonstruować na podstawie udzielanych odpowiedzi - a także narzędzi służących do ich rozwiązania. Mając te dwa elementy, same odpowiedzi jesteś w stanie wydedukować samodzielnie. Dlatego zawsze powtarzam studentom, że na egzaminie nie interesuje mnie wiedza co kto głosił, bo to można sprawdzić w 15 sekund w Wikipedii. Interesuje mnie, jakie pytanie stoi u podstaw danego twierdzenia i jak dane stanowisko zakwalifikować, a także co jest jego opozycją. I doprawdy: nie wiesz, jak mnie cieszy, że odkryłeś tę kluczową prawdę o filozofii! Bo to coś, do czego ja docierałem latami, a teraz chcę pokazać drogę na skróty :P Bardzo dziękuję Ci za ten komentarz, bo to najlepszy dowód, że moje przaśne, bynajmniej nieidealnie technicznie filmy mają sens :D
@@PanodFilozofii Właśnie dużym plusem Twojego kanału jest taki "luz w podejściu" ale też jednocześnie "mięso w treści." I ta różnorodność: trochę o historii filozofii, trochę o problemach, o sylwetkach i o książkach. Dzięki filmom o książkach kupiłem wszystko G. Realego i 11 tomów Coplestona! :)
Tego Coplestona to chyba muszę od Ciebie pożyczyć, bo brakuje mi trzech pierwszych, cholernie drogich tomów :D A mówiąc nieco bardziej serio: ogromne dzięki za dobre słowo! Uwielbiam filozofię i fajnie się nią dzielić. A znalezienie słuchaczy takich jak John Rambo to już naprawdę nadmiar szczęścia :)
Co ciekawe z twierdzenia Protagorsa można wyciągnąć jeszcze łagodniejszą formę relatywizmu etycznego, a mianowicie coś co bodajże nazywa się "subiektywizmem etycznym". Relatywizm mówi by każdą sytuację etyczną rozstrzygać z osobna w zależności od perspektyw. Subiektywizm natomiast, że "pewne czyny zawsze są dobre albo złe, ale to jakie są zależy od jednostki sądzącej" czyli subiektywista może powiedzieć "nie będę kradł, bo to zawsze jest złe", a relatywista zacznie się zastanawiać czy w tej konkretnej sytuacji kradzież dla niego będzie dobra.
W teorii poznania zasada podwójnej racji jest bardzo ciekawą zasadą, bo podważa wiele elementów klasycznej logiki "skoro coś może być jednocześnie ciepłe i zimne" to logika jednowartościowa traci sens.
Jak zwykle ciekawy materiał. Pozdrawiam i wesołych świąt!
W przypadku jednocześnie ciepłej i zimnej wody logika jak najbardziej się broni. Ciepło i zimno zestawione jako przeciwieństwa są kategoriami czysto subiektywnymi (wedle fizyki zimno nie istnieje, coś może być bardziej lub mniej ciepłe). Równie dobrze możnaby powiedzieć, że nie istnieje coś takiego jak preferencje żywieniowe, bo potrawa nie może być jednocześnie dobra albo niedobra. Aby rachunek logiki się w pełni zgadzał, zawsze musi korzystać z obiektywnych zmiennych, bo inaczej nie będzie miał żadnej wartości poza logiczną
Przyznam, że najbardziej zastanawiają mnie konsekwencje przyjęcia danego stanowiska metaetycznego dla danej społeczności.
No. Spotkałem się z twierdzeniem ,że odrzucenie koncepcji obiektywnej moralności sprawia, że jest się bardziej tolerancyjnym wobec innych poglądów i preferencji. (W końcu na jakiej podstawie można narzucać komuś swoją opinię?)
Jednak nie widzę logicznego ani psychologicznego powodu dla którego miała by to być reguła. Co więcej. Nie jest możliwe, się aby wszyscy w społeczeństwie akceptowali wszystkie normy które są wymuszane przez prawo, nawet jeśli będą wynikiem konseksusu, a nie autorytatywnie narzucone.
Z tym, że w społeczeństwie gdzie normy uznaje się za obiektywne, można mieć nadzieję, że mniejszość albo jednostka przekona innych. W społeczeństwie relatywistów, będzie mogła jedynie zaznaczać, że ma inne zdanie lub apelować do emocji. Jednak zasadniczo nie zmieni preferencji innych, ani ich tożsamości.
Ciekawi są tutaj sami sofiści odwołujący się do prawa natury oraz ludzkich instynktów. Hippiasz i Antyfon byli w swoim myśleniu egalitarystyczni. Ludzie byli z natury równi. Natomiast Tryzymach oraz Kritias uznawali, że wręcz przeciwnie. (A, że było też skutecznymi politykami to mieli też okazję sprawdzić to w praktyce).
Świetny komentarz, bardzo dziękuję! Wydaje mi się, że antyrealizm jak najbardziej prowadzi do tolerancji, ale wmówiono nam, że tolerancja ma znaczenie wyłącznie pozytywne. To głupota. Tolerancja znaczy znoszenie czegoś i absolutnie nie musi mieć charakteru pozytywnego. Weźmy przykład morderstw honorowych. Co mówi realista-absolutysta? No cóż, ten czyn jest zawsze zły i mamy prawo nazwać go złym. Co mówi antyrealista? W naszej społeczności ten czyn uważamy za zły, w innej społeczności jest on uważany za dobry, ale nikt nie ma racji. Zabójstwa nie są ani dobre, ani złe. Musimy zatem tolerować odmienność innych i jak chcą, to niech sobie zabijają. My jednak sądzimy, że pewne czyny po prostu SĄ złe: zabójstwo, okaleczanie, uwięzienie, niewolnictwo - to rzeczy, które naszym zdaniem są obiektywnie złe, dlatego nie mamy zamiaru ich tolerować. Więc masz rację: antyrealizm prowadzi do tolerancji, ale także tolerancji skrajnego zła - a tego nie chcemy.
Świetna uwaga o sporze elitaryzm-egalitaryzm u sofistów. Kwestia, czy ludzie są równi, czy nie, będzie jeszcze pojawiać się wielokrotnie, zwłaszcza w XIX wieku, okresie nadczłowieka - Napoleona. Masz jednak rację, iż swoje początki ma ona właśnie w starożytności!
8:22 A jak do nich wszystkich ma się realizm moralny?
Realizm moralny można definiować dwojako. Jedna z definicji utożsamia realizm moralny z absolutyzmem, to znaczy głosi, że obiektywnie istnieją obiektywne normy moralne. Druga, której ja jestem zwolennikiem, głosi, że normy moralne mogą też istnieć subiektywnie (włączałby się tu zatem relatywizm), natomiast nadal one realnie istnieją, stąd nazwa "realizm" jest tu jak najbardziej uprawniona. A więc spór toczy się na linii REALIZM - ANTYREALIZM i jest to spór o status zdań na temat dobra i zła. Realista twierdzi, że mają one wartość logiczną (mogą być prawdziwe lub fałszywe albo zarazem prawdziwe i fałszywe dla różnych ludzi), natomiast antyrealista twierdzi, że zdania o dobru i złu nie są ani prawdziwe, ani fałszywe. Dzięki za możliwość wyjaśnienia tej kwestii!
Dlaczego sam relatywizm morlany jest wewnętrznie sprzeczny? Relatywista nie twierdzi, że relatywizm jest dobry, po prostu jest i tyle.
To nieco bardziej skomplikowana kwestia. Oczywiście masz rację, że sam w sobie relatywizm moralny nie jest wewnętrznie sprzeczny. Ale prowadzi on do zadania innego pytania: co takiego jest w sądach moralnych, że tylko one naruszają zasadę niesprzeczności? Na to pytanie bardzo trudno odpowiedzieć. Wszak relatywista głosi, że na sądy moralne mają wpływ czynniki indywidualne, społeczne i gatunkowe. Ale przecież dokładnie te same czynniki mają wpływ na nasze sądy pozamoralne, takie jak na przykład twierdzenia naukowe! Albo zatem relatywista powie, co takiego specjalnego jest w sądach moralnych, że tylko one mogą być prawdziwe i fałszywe jednocześnie, albo musi ekstrapolować swoje twierdzenie na każdy sąd dotyczący prawdy albo fałszu. A ponieważ na ogół wybiera się drugą z tych opcji, prowadzi to w oczywisty sposób do naczelnego problemu szerzej rozumianego relatywizmu: jak twierdzenie, że prawda i fałsz są względne, może być bezwzględnie prawdziwe. Dlatego choć masz rację, to jednocześnie trudno uniknąć relatywiście moralnemu zarzutu wewnętrznej niespójności. Dzięki!
5:05 Protagoras a nie Parmenides :)
O, dzięki! Masz oczywiście rację!