‘Böcekleri, otları, yağmuru, hatta ağaçlar arasında dolaşan rüzgârı bile’ dinleyen, herkesin ve her şeyin hikayesine değer veren bir kahramanımız var bu kez Ben Okurum’da. Momo onun adı. Simsiyah kıvırcık saçları, yine simsiyah kocaman gözleri, biraz hırpani görünümü ile büyük bir kentin bir köşeye gizlenmiş antik tiyatro harabelerine gelip yerleşen, kimsenin yaşını da tam kestiremediği ilginç bir kız çocuğu. Az konuşuyor, çok dinliyor ve zamanla kendini kentteki herkese çok sevdiriyor. İnsanların içindeki hayalgücünü tetikliyor, o sessiz tavrıyla bile etrafa mutluluk saçıyor. Momo bu, çocuk edebiyatının en tanınmış, en sevilen karakterlerinden biri. 1995’de aramızdan ayrılan çocuk kitapları yazarı Michael Ende’nin yayımlandığı 1973 yılından bu yana tam 43 dile çevrilen romanına ismini veren küçük kahraman.
Michael Ende 1929 yılında Almanya’nın Garmisch kentinde ressam bir babayla fizyotreapist bir annenin çocuğu olarak dünyaya geliyor. O 6 yaşındayken aile Münih’e taşınır. Babası Edgar Ende’nin resimlerindeki fantezi dolu gerçeküstü dünya küçük Michael’i dışarda sürüp gitmekte olan sıradan hayattan daha çok etkisi altına alacak ve ilerki yıllarda eserlerinde kendini gösterecek sınırsız hayal gücünü daha o günlerden beslemeye başlayacaktır. Hem insan hem de yazar olarak hep sihirli bir sözcük arayışında olmasının, anlamsız bulduğu hayatı farklı bir bakış açısıyla yeniden tanımlamaya çalışmasının, dünyayı sadece edebiyat ve sanatın yaşanır kılacağına inanmasının temelleri de daha o yaşlarda atılır. Fantezi dünyası onun gerçek evidir aslında. Bu fantezi dünyasını besleyen bir çocukluk yaşar, çevresinde hikaye anlatıcıları, edebiyatçılar, ressamlar, hatta sirk çalışanları bile vardır. O 10 yaşındayken taşındıkları Schwabing de Münih’in bohemlerinin yaşadığı bir semttir. 1936 yılına kadar Ende ailesi için işler yolunda gider. Ancak o yıl eserleri Nasyonal Sosyalist anlayışla bağdaşmadığı gerekçesiyle, Edgar Ende ressamlıktan men edilir. Elbette gizlice resim yapmayı sürdürür ancak yurtdışı bağlantılarının ve sergilerin sonu gelmiştir. Ve Ende’ler için maddi manevi zor günler başlar. Tüm dünya için de zorlu bir dönemdir bu. İkinci dünya savaşı kapıdadır çünkü.
Michael Ende için okul nerdeyse bir hapishane gibidir, kurallardan, derslerden nefret eder, savaş da üstüne tuz biber eker. Henüz 12 yaşındayken Hitler Gençliği’ne katılma çağrısı alır, Münih’in bombalanmasına tanık olur ve mutlu çocukluğunu tamamen geride bırakır. Ardından amcasını ziyaret için gittiği Hamburg’da da bombardıman altında kalacak ve Münih’e dönüş yolunda, elleri titreye titreye ilk şiirini bir trende yazacaktır. Savaşın acımasız yüzü onu gerçeklerle tanıştırmıştır. Felsefeyle ilgilenir, çünkü tüm felsefi akımlar sihirli dünyalar sunmaktadır. Ama yine de her şeyden önce sanat gelmektedir onun için. Savaşın bitişinden sonraki birkaç yıl tiyatroyla ilgilenir, sahneye çıkar ve ilk tiyatro oyununu yazar. Oyunculuk eğitimi alır ama asıl hedefi sahnede olmak değil daha iyi tiyatro metinleri yazmaktır.
1952 yılında hayatının aşkı aktrist Ingeborg Hoffman ile tanışır. Hoffman’la ilişkisi onun için yeni bir dönemin başlangıcı olacaktır. Entelektüel anlamda birbirlerini desteklerler. Ende, kabareler için yazmaya başlar. İkisi birlikte insan hakları için çalışırlar. Ve ilk romanı Cim Düğme ve Lokomotifçi Lukas 1960 yılında yayımlanır. Bu kitapla 1961 yılında Alman Çocuk Edebiyatı Ödülü’nü alır. Ve tabiri caizse, arkası çorap söküğü gibi gelir. 1974 yılında Momo ile, 1980’de de Bitmeyecek Öykü ile Alman Gençlik Edebiyatı Ödülü’nü alacaktır. Çocuklar ve gençler için yazdığı kitapların sayısı 30’a ulaşır, sayısız ödülün sahibi olur, çok satan listelerine girer, eserleri Vietnamcadan Sinhala diline kadar birçok dile çevrilir. İşte bizim Momo’nun babası Michael Ende’nin yaşamının kısa bir özeti.
Yani anlayacağınız, bizim Momo’nun babası yaman adam. Eh Momo da yaman kız. O zaman yaman bir konuğumuz olsun da bari, saç ayağı tamamlansın. Çocuk kitapları yayıncısı ve yazarı genç arkadaşım Zeynep Sevde var hattın öbür ucunda efendim.
#denizyücebaşarır #podcast #benokurum #momo #zeynepsevde #michaelende