สนทนาธรรม-ถามตอบอริยสัจจ์ ๔ (ครั้งที่ ๑๖) - วันที่ ๒๑ ธันวาคม ๒๕๖๗

(ถาม) ติปริวฏฺฏํ ทฺวาทสาการํ - รอบ ๓ อาการ ๑๒ คืออะไร ? มีอะไรบ้าง ? โปรดแสดง ...
(ตอบ) : ติปริวฏฺฏํ ทฺวาทสาการํ รอบ ๓ อาการ ๑๒ คือการแสดงปฏิเวธญาณและเทสนาญาณ มีวนรอบ ๓ และมีอาการ ๑๒ ในสัจจะ ๔ ดังความในปฏิสัมภิทามรรคอรรถกถา ว่า - “ติปริวฏฺฏนฺติ สจฺจญาณ กิจฺจญาณ กตญาณ สงฺขาตานํ ติณฺณํ ปริวฏฺฏานํ วเสน ตโย ปริวฏฺฏา อสฺสาติ ติปริวฏฺฏํ.๑-(๑ ปฏิสํ.อฏฺ. ๒/๓๐/๒๕๓.)
บทว่า ติปริวฏฺฏํ มีวนรอบ ๓ คือเพราะมีวนรอบ ๓ ด้วยสามารถแห่งวนรอบ ๓ คือ สัจจญาณ (ญาณหยั่งรู้อริยสัจ) กิจจญาณ (ญาณหยั่งรู้กิจอันควรทำ) กตญาณ (ญาณหยั่งรู้กิจอันทำแล้ว)
เอตฺถ หิ ‘อิทํ ทุกฺขํ, อิทํ ทุกฺขสมุทยํ, อิทํ ทุกฺขนิโรธํ, อิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจนฺติ เอวํ จตูสุ สจฺเจสุ ยถาภูตญาณํ สจฺจญาณํ นาม.๑-(๑- ปฏิสํ.อฏฺ. ๒/๓๐/๒๕๓.)
ในบทว่า ติปริวฏฺฏํ นี้การรู้ตามความเป็นจริงในสัจจะ ๔ อย่างนี้ว่า “นี้ทุกขอริยสัจ นี้ทุกขสมุทยอริยสัจ นี้ทุกขนิโรธอริยสัจ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ” ชื่อว่า สัจจญาณ
เตสุเยว ‘ปริญฺเญยฺยํ ปหาตพฺพํ สจฺฉิกาตพฺพํ ภาเวตพฺพนฺติ เอวํ กตฺตพฺพกิจฺจชานนาณํ กิจฺจญาณํ นาม.๑-(๑- ปฏิสํ.อฏฺ. ๒/๓๐/๒๕๓.)
ในสัจจะ ๔ เหล่านั้นนั่นแล ญาณคือความรู้กิจอันควรทำอย่างนี้ว่า “ทุกข์ควรกำหนดรู้ สมุทัยควรละ นิโรธควรทำให้แจ้ง มรรคควร-เจริญ” ชื่อว่า กิจจญาณ