लक्ष्मीचे वाहन घुबड पक्षी | Indian red lapwing | The Owls Of India
ฝัง
- เผยแพร่เมื่อ 30 ม.ค. 2025
- ह्या आपल्या अंगणापासून भेटणार्या निसर्गात अनेक सुंदर झाडे, कीटक, पशू , पक्षी आपल्या आजूबाजूला दिसत असतात. पण जनमानसात त्यातलं काही उगाचच अशुभाचा शिक्का माथी घेऊन सतत घृणास्पद ठरत असतात. त्यातलेच हे दोन पक्षी म्हणजे #टिटवी, #घुबड, खरतर दिसायला सुंदर अशी ही टिटवी जनमानसात सर्वांच्या परिचयाची पण नकोशी मनलेली.
संपूर्ण भारतभर आढळणारा हा सर्वसामान्य पक्षी बांगलादेश, पाकिस्तान, श्रीलंका, म्यानमार, इराण, इराक वगैरे देशांमध्येही आढळतो.
मुरमाड ओसाड माळरानांवर - पाणवठ्याच्या परिसरात, लागवडीखालच्या शेतात, कुरणात, तलाव, नद्या, ओढे यांच्या आसपास टिटवी हमखास आढळते.
जगभरात टिटवीच्या दोन प्रजाती आणि २५ जाती आहेत
लाल चोच, काळ्या रंगाचे डोळे, गळा अन्‌ छाती, त्याखाली पोटाकडे पांढरा रंग तर पाठीकडून
पंखापर्यंतचा भाग तपकिरी रंगाचा, पिवळ्या रंगाचे लांबट पाय आणि दोन्ही
डोळ्याजवळ असणारे लाल रंगाचे कल्ले अशी ओळख असणारा हा सुंदर पक्षी.
हिला हिंदीत टीटाई, टीटी, तर इंग्रजीत रेड वाटल्ड लॅपविंग म्हणतात.
पायांच्या विशिष्ट रचनेमुळे टिटवीला झाडावर बसता येत नाही. त्यामुळे ही झाडावर घरटे बांधत नाही. झाडाची फांदी धरून ठेवता येत नसल्याने ते जमिनीवरून सतत तुरूतुरू चालत असतात.
लहान - मोठे कीटक, शंख-शिंपल्यातील जीव हे या पक्ष्याचे प्रमुख खाद्य.
हे पक्षी कायम एकाच परिसरात राहतात. त्यांना त्यांची हद्द अतिशय प्रिय असते. टिटवी जोड्यांनी किंवा ३ ते ४ च्या गटांनी चालत असताना जमिनीवरील कीटक, अळ्या, सुरवंट, असं खत असतात.
नर आणि मादी टिटवी हे दिसायला सारखेच दिसतात.
यांचा विणीचा काळ साधारणपणे मार्च ते ऑगस्ट असा असतो.
नदीकाठच्या किंवा रानातल्या ओसाड जमिनीवर, निर्जन डोंगरमाथ्यावर मातीत आपल्या पावलांनी खोल खड्डा खणून टिटवी या खड्ड्यात अंडी घालते. जमिनीवरील छोट्या उथळ खळग्यामध्ये दोन-चार दगडगोटे, काही बारीक खडे, शेळ्या-मेंढ्यांच्या आणि सशांच्या लेंड्या अस जुजबी घरटे करून मादी चार अंडी घालते. फिकट तपकिरी रंगाच्या अंड्यांवर लहानमोठे काळे डाग आणि ठिपके असतात. कधी कधी रेल्वे रूळालगतच्या दगडामध्येही ह्यांची अंडी आढळतात. त्यामुळे अंडी आणि दगडातील फरक चटकन ओळखता येत नाही.
दिवसा रणरणत्या उन्हातली एखादी शांत दुपार किंवा रात्रीच्या नीरव शांततेत गूढ आणि भयाण करणारा असा “टिट्‌-टिट्‌-ट्युटिट्‌ असा कर्कश्श टाहो फोडणारा आवाज निसर्गाने टिटवी या इवल्याशा पक्षाला बहाल केला आहे. या पक्ष्याचे आपल्या पिलांवर अतोनात प्रेम असते. आपल्या अंड्यावर आणि पिलावर यांचं अतिशय बारकाईने लक्ष्य असतं.
अतिशय सावध अशी ही पक्षी प्रजाती आहे . यांच्या या दगडातल्या घरट्याजवळ कुणी जनावर, साप , मुंगूस , लांडगा , कोल्हा , कुत्रा किंवा माणूस फिरकल्याची चाहुल जारी लागली तरी टिटवी आकाश-पाताळ एक करते. जीवाच्या आकांताने आक्रोश करून आसमंत डोक्यावर घेते.
नर-मादी मोठ्याने आवाज करून घरट्याच्या विरुद्ध दिशेने उडून लक्ष दुसरीकडे वेधून घेतात. कधीकधी अभिनय करत एक पाय दुमडून पखं मोडून जमिनीवर मृतवत पडल्याचे ते नाटक करतात. त्याने शत्रूला भुलवत-भुलवत ती घरट्यापासून दूर नेऊन त्याची दिशाभूल करते आणि पिलांचं - अंड्यांचं रक्षण करते. अशा नाटकाचे संकेत मिळताच पिले जमिनीलगत पाय दुमडून बसून राहतात. आणि दगडात ओळखू येत नाहीत.
असं हे आपल्या अंड्यांवर आणि त्यातून डोकावणाऱ्या लालचुटूक पिल्लांवर अतोनात प्रेम करणार्यात पक्ष्याच्या जोडपं पिलांच्या रक्षणासाठीची ज्या आर्ततेने आणि आक्रोशाने ओरडत असतात तो आवाज माणसाला मात्र अशुभ का वाटावा.
अनेक कथा-कविता-लोकगीतांमध्ये टिटवी पक्ष्यांचा उल्लेख आढळून येतो.
पंचतंत्रच्या अनेक गोष्टीत टिटवीचा उल्लेख आहे. संत एकनाथ महाराजांनाही “टिटवी'वर भारूड लिहिण्याचा मोह आवरला नाही.
तर मग, अशी अखंड सावध, सदैव जागरूक, कुटुंबवत्सल अशी ही टिटवी आपल्या आजूबाजूला शोधण्याचा आपणही प्रयत्न करूयात!
माणसाने असाच अशुभ ठरवलेला अजून एक पक्षी म्हणजे घुबड
घुबडाचा आवाज ऐकला की मृत्यू येतो, त्याला दगड मारला तर माणूस झिजून मरतो, आणि आशा अजूनही काही अवैज्ञानिक आणि अशुभ कल्पनांनी घुबडाला अपशकुनी मानून त्याची अवहेलना केली गेलीय. स्मशानात मोठे वृक्ष आणि शांतता असल्यामुळे ह्या पक्ष्याचे वास्तव्य इथे असते. म्हणून काही ठिकाणी याला मढेपाखरु म्हणतात.
घुबड हा शांतता प्रिय पक्षी आहे . त्यामुळे तो मोठे वृक्ष आणि दाट झाडीत रहातो. शहरात दाट झाडी असलेल्या ठिकाणी ही हा अनेकदा दिसतो.
घुबड हे निशाचर असल्यामुळे जेव्हा सर्व जग झोपते तेव्हा ते जागे असतं. हेच घुबडचे महत्त्वाचे वैशिष्ट्य आहे. कारण घुबडाला दिवसा दिसत नाही म्हणून ती रात्री आपले भक्ष्य शोधण्यासाठी फिरत असतात.
हा जगभर आढळणारा पक्षी आहे. जगभर त्यांच्या सु. २०० पेक्षा अधिक जाती आहेत.
भारतात त्यांच्या
गव्हाणी घुबड ,शिंगी घुबड,पिंगळा, रानपिंगळा,हुमा घुबड
अशा काही जाती आढळतात.
घुबडांचे शरीर आखूड व भरीव असते. सर्व जातींच्या घुबडांचे डोके मोठे, चेहरा बशीसारखा पसरट आकाराचा असतो. डोळ्यांभोवती पिसांचे वलय असते. कान डोक्याच्या कडेला असून ते वर-खाली आणि पिसांखाली झाकलेले असतात.डोळे लाल असतात.
माणसाचे डोळे जसे खोबणीत फिरतात तसे घुबडांचे डोळे फिरत नाहीत. त्यामुळे एखादी हालणारी वस्तू पाहावयाची असल्यास त्यांना पूर्ण डोके फिरवावे लागते.
ते एखाद्या दुर्बिणी प्रमाणे दूर पर्यंत बघू शकतात मोठ्या डोळ्यामुळे ते रात्री सुद्धा स्पष्ट बघू शकता परंतु जवळचे मात्र त्यांना अस्पष्ट दिसते.
माणसासारखे दोन्ही डोळे समोरील बाजूस, ३६० अंशांमध्ये फिरणारी मान आणि डोळ्यांच्या दोन्ही पापण्यांची होणारी हालचाल यांमुळे रात्रीच्या वेळी हा पक्षी थोडा भीतीदायक वाटत असवा.
याची चोच मजबूत असून गळासारखी वळलेली असते. पाय मजबूत असून बोटांवर तीक्ष्ण नख्या असतात.
माझ्या चॅनलला subscribe, like, share करा.
मोबाईल - 9420444969
rupaksane@gmail.com
/ @rupaksane
रूपक,
खूपच नवीन माहिती मिळाली.
धन्यवाद 🙏
खुप छान...❤
खरंच खूपच सुंदर माहिती. 😊
धन्यवाद 🙏
रुपक अतिशय छान माहिती. तुझी विवेचन करण्याची हातोटी ही वाखाणण्या योग्य आहे.
धन्यवाद 🙏
धन्यवाद 🙏
टिटवी आणि घुबडांबद्दल नवीन आणि छान माहिती मिळाली. धन्यवाद 🙏
@@ChetanMahindrakar धन्यवाद 🙏
आवडलंय,👍👍
धन्यवाद 🙏
रामराम ,
माहिती उत्तम , आवाज सुंदर , मांडणी छानच
धन्यवाद 🙏
धन्यवाद 🙏
छान माहिती.... नेहमीप्रमाणेच
धन्यवाद 🙏
👌👌👌👌👌👌👌👌🙏🙏🙏
@@sunilapte8386 धन्यवाद 🙏
मराठी भाषेची अवनती होत आहे ही बोंब नेहमीच असते, पण तुमच्यासारखे लोक जोपर्यंत असे अतिशय उच्च दर्जाचे ज्ञान सोप्या भाषेत देत आहेत तोपर्यंत भाषेला भीती नाही.
धन्यवाद 🙏🙏
सर्व प्रथम रूपक तुला आणि सर्व परिवाराला दिवाळीच्या खूप खूप शुभेच्छा. खूपच अभ्यासपूर्ण आणि शास्त्रीय माहितीने परिपूर्ण असाच व्हिडिओ तयार केला आहेस. बरीच अनभिज्ञ माहिती मिळाली. त्यासाठी घेतलेल्या श्रमाला खरोखर मनापासून सलाम. धन्यवाद
धन्यवाद 🙏
रूपक जी, छान व्हिडीओ। कोकणातल्या माझ्या गावी jungle owlet खूप आहेत। आणि ती दिवसभर दर्शन देतात
@@dattatraymuledpmuleco7009 धन्यवाद 🙏
आमच्याकडे शिक्रा म्हणतात
धन्यवाद 🙏
रात्री वाघुट किंवा डुक्कर आल्यावर ओरडतात
धन्यवाद 🙏