KSZTAŁTOWANIE SIĘ GRANIC ODRODZONEJ POLSKI

1. Koncepcje granic Polski
• Koncepcja inkorporacyjna
Proponowana przez Romana Dmowskiego.
Opowiadał się on za stworzeniem państwa jednolitego pod względem narodowościowym, z ziem zamieszkanych głównie przez Polaków.
Na zachodzie w skład przyszłej Rzeczypospolitej weszłyby: Górny Śląsk, Wielkopolska, Pomorze Gdańskie i większość Prus Wschodnich.
Na wschodzie do Polski chciano wcielić (inkorporować) obszary po rzekę Berezynę.
Ludność litewską, białoruską i ukraińską planowano poddać przymusowej polonizacji,
Niemcy i Żydzi należało skłonić do emigracji.
• Koncepcja federacyjna
Koncepcja federacyjna - jej zwolennikiem był Józef Piłsudski.
Polityk dążył do utworzenia bloku państw narodowych graniczących z ZSRS, złożonego z Polski, Łotwy, Litwy, Białorusi i Ukrainy.
Taka współpraca w ramach federacji miała zabezpieczyć wszystkie te kraje przed dominacją bolszewickiej Rosji.
2. Konflikt polsko-ukraiński
• Jesienią 1918 r. Ukraińcy zajęli Lwów i ogłosić utworzenie Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej (ZURL).
• Do walki stanęła młodzież - tzw. Orlęta Lwowskie.
• Polakom udało się wyprzeć Ukraińców za rzekę Zbrucz do lipca 1919 r.
3. Powstanie wielkopolskie
• 26 grudnia 1918 r. do Poznania przybył wybitny pianista i polityk Ignacy Jan Paderewski, co wywołało ogromny entuzjazm ludności.
• Polacy wywiesili flagi narodowe i państw ententy, Niemcy zaczęli je zrywać i niszczyć.
• Te wydarzenia doprowadziły do wybuchu antyniemieckiego powstania w Wielkopolsce.
• W ciągu kilkunastu dni większość Wielkopolski została oswobodzona.
• Formalnie Wielkopolska powróciła do Polski na mocy traktatu wersalskiego w styczniu 1920 r.
4. Ustalenie granicy północnej
• Na mocy traktatu wersalskiego w styczniu 1920 r. większość Pomorza - z Toruniem, ale bez Gdańska i Elbląga - wróciła do Polski.
• Zaślubiny Polski z morzem odbyły się 10 lutego 1920 r. w Pucku.
• Kwestia Mazur, Powiśla i Warmii została rozstrzygnięta w drodze plebiscytu w lipcu 1920 r. Za przyłączeniem do Polski zagłosowało tylko kilka procent ludności.
5. Wolne Miasto Gdańsk
• Zachodnie mocarstwa utworzyły na terenie Gdańska, Sopotu i Żuław autonomiczne miasto-państwo - Wolne Miasto Gdańsk, które było pod zarządem Ligi Narodów.
6. Sprawa przynależności Górnego Śląska
• W sierpniu 1919 r. wybuchło do pierwszego powstania śląskiego - krwawo stłumione przez Niemców
• W 1920 r. wybuchło drugie powstanie śląskie - przerwane przez aliantów.
• Plebiscyt na Górnym Śląsku przeprowadzony w marcu 1921 r. - w jego wyniku większość Górnego Śląska przyznano Niemcom.
• Przywódca miejscowej ludności polskiej Wojciech Korfanty zarządził w maju 1921 r. strajk generalny, który przerodził się trzecie powstanie śląskie.
Krwawe walki polsko-niemieckich o Górę Świętej Anny.
• W październiku 1921 r. państwa zachodnie ponownie podzieliły sporne terytorium i Polska otrzymała 1/3 obszaru plebiscytowego, z większością tamtejszych zakładów przemysłowych.
7. Śląsk Cieszyński
• W styczniu 1919 r. wojsko czeskie rozpoczęło działania zbrojne, ale zostało powstrzymane przez zachodnie mocarstwa.
• W lipcu 1920 r. Śląsk Cieszyński podzielono po połowie, przy czym cały okręg przemysłowy przypadł stronie czeskiej.
8. Wojna polsko-bolszewicka - walki o granicę wschodnią
• Wyprawa kijowska
W kwietniu 1920 r. Piłsudski zawarł z atamanem Symonem Petlurą sojusz wojskowo-polityczny.
URL uznała prawo Polski do Galicji Wschodniej, a w zamian Polacy zaakceptowali niepodległość pozostałych ziem ukraińskich.
Wojska polsko-ukraińskie rozpoczęły ofensywę i w maju 1920 r. po wyparciu bolszewików zajęły Kijów.
• Ofensywa bolszewików
W ciągu dwóch miesięcy połączone wojska polsko-ukraińskie zostały wyparte z terenów na wschodzie.
Polskie władze zwróciły się do zachodnich mocarstw z prośbą o pomoc i pośrednictwo w rozmowach z Sowietami, w zamian Polska zgodziła się na ustalenie wschodniej granicy na tzw. linii Curzona, wzdłuż linii trzeciego rozbioru.
• Bitwa Warszawska
Generał Tadeusz Rozwadowski, przygotował plan kontruderzenia.
15 sierpnia toczyły się zacięte walki o Radzymin.
16 sierpnia ruszył decydujący atak znad rzeki Wieprz, którym osobiście dowodził Piłsudski.
Polacy rozbili armię Tuchaczewskiego, a jej resztki wycofały się do Prus Wschodnich i następnie nad Niemen.
31 sierpnia pod Komarowem polskie oddziały pokonały także armię konną Budionnego.
• Postanowienia pokoju ryskiego
Rokowania pokojowe między Polską a Rosją zakończyły się podpisaniem traktatu pokojowego 18 marca 1921 r. w Rydze.
Ustalenie granicy między Polską a Rosją sowiecką wzdłuż dawnej granicy drugiego rozbioru.
Zobowiązanie obu stron do nieingerowania w swoje sprawy wewnętrzne.
Wzajemnie zrzeczenie się odszkodowań.
• „Bunt” Żeligowskiego
Generał Lucjan Żeligowski - na polecenie Piłsudskiego - upozorował bunt swoich oddziałów i 9 października 1920 r. zajął Wilno.
Wskutek przeprowadzonego referendum Wileńszczyzna została w 1922 r. włączona do Polski.