Επισκοπειό Επαρχία Λευκωσίας
Ιερά Μητρόπολη Ταμασού και Ορεινής
Ρωσική Εκκλησία Αποστόλου Ανδρέα (Λείψανα των Αγίων της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου)
Ρουμανική Εκκλησία Αγίας Κυριακής και Αγίου Ιωάννη του Ρουμάνου
Ιερός Καθεδρικός Ναός Αγίου Νικολάου
Εκκλησία Αγίου Νικολάου (μικρή) 1841
Εκκλησία Αγίου Μάμαντος
Μνημείο Ηρώων ΕΟΚΑ
Παλαιό Δημοτικό Σχολείο (1927)
Πλανητάριο Κύπρου
Επισκοπειό- Episkopeio. Χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, περί τα 19 χμ. νοτιοδυτικά της Λευκωσίας. Γειτονικά του χωριά είναι τα Πέρα, οι Εργάτες, το Πολιτικόν και η Ψημολόφου. Το χωριό είναι κτισμένο στην ανατολική όχθη του ποταμού Πηδιά, σε μέσο υψόμετρο 345 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το ποτάμιο δίκτυο του Πηδιά και του ποταμού του Ακακίου στα δυτικά της περιοχής του χωριού, έχουν διαμελίσει το τοπίο.
Η μέση ετήσια βροχόπτωση στην περιοχή του χωριού είναι γύρω στα 375 χιλιοστόμετρα. Καλλιεργούνται κυρίως τα σιτηρά, λαχανικά, φρουτόδεντρα (ιδίως καϊσιές) και νομευτικά φυτά. Τα αμπέλια εκαλλιεργούντο στο χωριό μέχρι και πρόσφατα(οινοποιήσιμες ποικιλίες), όμως σήμερα η καλλιέργειά τους έχει εγκαταλειφθεί. Καλλιεργούνται και οι ελιές και όσπρια, ιδίως όμως τα καΐσια και τα σύκα παράγονται άφθονα, και είναι εκλεκτά. Το χωριό οργανώνει, μάλιστα, κάθε Σεπτέμβριο (από το 1981 κ.ε.) τον «χορό του σύκου». Η κτηνοτροφία υπάρχει σε περιορισμένο βαθμό.
Εκτός από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, που δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, υπάρχει και εκκλησία αφιερωμένη στον άγιο Μάμα, πιθανότατα οικοδομημένη στον χώρο παλαιάς εκκλησίας η οποία είχε καταστραφεί. Τρίτη εκκλησία, αφιερωμένη στον άγιο Γεώργιο, ξανακτίστηκε το 1841, τμήμα όμως του παλαιότερου οικοδομήματος διασώζεται στην κόχη του ιερού. Η εκκλησία αυτή έχει τοιχογραφίες.
Το Επισκοπειόν βρίσκεται, όπως και τα γειτονικά του χωριά, στην περιοχή όπου υφίστατο κατά την Αρχαιότητα η πόλη της Ταμασσού, από την οποία λίγα μόνο αρχαιολογικά κατάλοιπα έχουν έλθει στο φως. Η περιοχή ήταν, συνεπώς, κατοικημένη από τα πολύ αρχαία χρόνια.
Το χωριό ήταν γνωστό με τη σημερινή του ονομασία τουλάχιστον από την εποχή της Φραγκοκρατίας, αφού σε μεσαιωνικούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Pischopio. Φαίνεται όμως ότι εδώ ήταν εξ αρχής η επισκοπική έδρα της Ταμασσού, που είχε ιδρυθεί από τα πρώτα κιόλας χριστιανικά χρόνια, και στην ύπαρξη της οποίας το χωριό οφείλει και την ονομασία του. Η επισκοπική έδρα της Ταμασσού καταργήθηκε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, οπότε σταδιακά οι 14 επισκοπές του νησιού μειώθηκαν σε 4 κάτω από την καταπίεση και τα σκληρά μέτρα της Λατινικής Εκκλησίας ενάντια στην Ορθόδοξη.
Κατά τον ντε Μας Λατρί, το Επισκοπειόν ήταν, κατά την πρώτη περίοδο της Φραγκοκρατίας, φέουδο που αργότερα έγινε βασιλικό κτήμα. Ως βασιλικό κτήμα αναφέρει το χωριό και ο Στέφανος Λουζινιανός. Ο Λεόντιος Μαχαιράς γράφει (Χρονικόν, παρ. 620) ότι ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Α' χάρισε το χωριό στον ευγενή Οντέτ ντε Λα Βώμ, που τον έκαμε και κοντοσταύλη του βασιλείου της Κύπρου, το 1392: Καί ἒδωκεν ψουμίν τούς καβαλλάριδες ...τουτἒστιν τοῦ ... Ὀτέτ Λα Μπαμέ τοῦ κοντοσταύλη τῆς Κύπρου τό Πισκοπεῖον... Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος (16ος αιώνας) αναφέρει το χωριό με το ίδιο ακριβώς όνομα: Piscopio. Επαναλαμβάνει μεν την πληροφορία που δίνει ένα αιώνα νωρίτερα ο Λεόντιος Μαχαιράς, επιπρόσθετα δε δίνει και την ακόλουθη πληροφορία: Όταν ο βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ , μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, προέβη σε αναδιανομή των φέουδων μεταξύ των ευγενών και αξιωματούχων του, έδωσε το Επισκοπειόν στη λαίδη Σίβα ντε Νόρες, της μεγάλης μεσαιωνικής κυπριακής οικογένειας των ντε Νόρες.
Από το Επισκοπειόν καταγόταν ο Μιχαήλ Γλυκύς, παράγων της Λευκωσίας που εκτελέστηκε από τους Τούρκους τον Ιούλιο του 1821. Από το Επισκοπειόν καταγόταν κι ο ήρωας του απελευθερωτικού αγώνα του 1955 - 59 Παντελής Κατελάρης. Επίσης στην περιοχή του χωριού σκοτώθηκε, σε κρησφύγετο, ο ήρωας του ίδιου αγώνα Σταύρος Στυλιανίδης* από τη Γιαλούσα. Τοπων: Επισκοπειόν, ονομασία που, όπως και εκείνη της Επισκοπής που φέρουν άλλα δυο κυπριακά χωριά, εδόθη σ’ αυτά επειδή ήταν κάποτε έδρες επισκόπων.
Σήμερα στο Επισκοπειό οι κάτοικοι συνολικά φτάνουν τους 559 (απογραφή 2021).
Πηγή: Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια
Cyprus Traveler