จระเข้หางยาว สามชั้น
ฝัง
- เผยแพร่เมื่อ 2 ต.ค. 2024
- เพลงจระเข้หางยาว เป็นเพลงประเภทปรบไก่ มีสามท่อน ความยาวท่อนละ 2 จังหวะ
ครูมนตรี ตราโมทและครูวิเชียร กุลตัณฑ์ ได้กล่าวถึงประวัติของเพลงนี้ไว้ในหนังสื่อชื่อ "ฟังและเข้าใจเพลงไทย" ว่า
"เพลงจระเข้หางยาว ๓ ชั้นนี้ เป็นเพลงที่ท่านโบราณาจารย์ในทางดุริยางคศิลปไทยได้แต่งขึ้นจาก เพลงอัตรา ๒ ชั้นของเก่า เช่นเดียวกับเพลงไทยอัตรา ๓ ชั้น ทั่วไปเพลงนี้ในอัตรา ๒ ชั้น ซึ่งเป็นของเก่านั้น เรียกกันว่า “เพลงสามเส้า” โดยมาก แต่ก็มีอยู่บ้างเป็นส่วนน้อยที่เรียกว่า “เพลงจระเข้หางยาว ๒ ชั้น” ครั้นเมื่อได้มีผู้แต่งขึ้นเป็นอัตรา ๓ ชั้นแล้ว เรียกกันว่า “เพลงจระเข้หางยาว” ทั้งนั้น ไม่มีผู้ใดเรียกว่า “เพลงสามเส้า ๓ ชั้น” เลย เข้าใจว่า เพลงนี้ของเก่าซึ่งเป็นอัตรา ๒ ชั้นนั้น ชื่อ สามเส้า” อย่างเดียว แม้ในบทละครเรื่องอิเหนา พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๒ ก็เรียกว่า “สามเส้า” แต่หากผู้ที่นำมามาแต่งขึ้นเป็นอัตรา ๓ ชั้นนั้น ท่านทราบอยู่ดีว่า เพลงนี้เมื่อบรรเลงรวมอยู่ในเรื่องเพลงฉิ่งพระฉัน ซึ่งขึ้นต้นด้วยเพลงต้นเพลงฉิ่ง มีเพลงจระเข้ขวางคลองและถอยหลังเข้าคลอง บรรเลงใกล้ชิดติดกันอยู่ เมื่อแต่งเพลงสามเส้าขึ้นเป็น ๓ ชั้น ท่านจึงตั้งชื่อขึ้นใหม่ว่า “จระเข้หางยาว” เพื่อให้เข้าชุดกัน ผู้ที่ทราบว่าเพลงสามเส้าป็นสมุฎฐานของเพลงจระเข้หางยาว จึงได้เรียกเพลงในอัตรา ๒ ชั้นว่า “เพลงจระเข้หางยาว ๒ ชั้น” เพราะฉะนั้นผู้ที่เรียกอย่างนี้ จึงมีไม่กี่ท่าน และก็ดูเหมือนจะเพิ่งมีเรียกกันในสมัยรัชกาลที่ ๕ นี้เอง เมื่อมารวมอยู่ในเพลงมโหรีตับต้นเพลงฉิ่ง มีเพลง “ต้นเพลงฉิ่ง” เป็นอันดับแรก เพลงสามเส้า (จระเข้หางยาว ๒ ชั้น) เป็นอันดับที่ ๒ แล้วต่อด้วยเพลงตวงพระธาตุ และเพลงนกขมิ้น ส่วนในการร้องส่งประกอบการขับเสภา ซึ่งมีประเพณีกำหนดให้ร้องเพลงพม่าห้าท่อนเป็นเพลงแรก ก็กำหนดให้ร้องเพลงจระเข้หางยาวเป็นเพลงที่ ๒ "
เนื่องด้วยเพลงจระเข้หางยาวเป็นเพลงที่นิยมใช้บรรเลงในการประชันวงปี่พาทย์เสภา ทำให้เจ้าสำนักต่าง ๆ นิยมประพันธ์ทางเปลี่ยนหรือเที่ยวกลับของเพลงนี้ให้มีความแตกต่าง เป็นอัตลักษณ์ของสำนัก ซึ่งในโอกาสหน้าจะได้นำเพลงจระเข้หางยาวทางเปลี่ยนสำนวนต่าง ๆ มานำเสนอต่อไป
** วิดีโอชุดนี้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อเป็นสื่อกลางให้นักดนตรีที่ผ่านการเรียนเพลงดังกล่าวมาแล้วได้ทบทวน ผู้จัดทำยังเชื่อว่าการเรียนดนตรีควรเรียนกับครูผู้ชำนาญการ **
ผู้บรรเลงฆ้องวงใหญ่ : ปกป้อง ขำประเสริฐ
ฉิ่งและกลองแขก : เรียบเรียงในโปรแกรม FL Studio 20
Camera : Panasonic Lumix Gh4 with LUMIX G X VARIO 12-35mm / F2.8 II ASPH. / POWER O.I.S
เพลงสามเส้า อัตรา ๒ ชั้น ของเก่า ประเภทหน้าทับปรบไก่ มี ๓ ท่อน ท่อนละ ๒ จังหวะ ต่อมาได้มีผู้แต่งขบาบขึ้นเป็นอัตรา ๓ ชั้น เรียกชื่อใหม่ว่า เพลงจระเข้หางยาว
(สารานุกรมศัพท์ดนตรีไทย ภาคประวัติและบทร้องเพลงเถา ฉบับราชบัณฑิตยสถาน)