نظریه تناسخ - آیت الله محمدرضا نکونام

تناسخ
دسته‌ای فراوان در بسیاری از ادوار تاریخ، با آن که مبدء و عدالت عملی و قانون جزای عمومی را در هستی پذیرفته و این حکم را در عالم حاکم دانسته‌اند، اعتقاد به معاد را از اصول ندانسته و به همین دنیا، با سیر دوری، همیشگی و طبیعی خلقت، خود را قانع نموده و با حکم به تناسخ، به انواع مختلف آن از رسخ و فسخ و مسخ و نسخ خود را راضی داشته و تناسخ را تأمین کنندهٔ عدالت عمومی در جزای عملی دانسته‌اند و نیاز و ضرورتی به آخرت ندیده‌اند.
این گروه می‌گویند عدالت عملی اگرچه ایجاب جزای عملی را در طول خود دارد، این سیرِ جزایی و طولی با نبود آخرت و نفی قیامت منافاتی ندارد و ما را محتاج عالمی دیگر به نام آخرت نمی‌سازد؛ بلکه در همین دنیا با حرکت دوری نظام آفرینش و تبدیل و تغییر کلی در انواع موجودات به اقتضای جزای عملی، نظام عدالتی عالم تحقق می‌پذیرد و هر گونه بی‌عدالتی را دفع می‌نماید.
در واقع، اندیشهٔ اینان قدرت درک این واقعیت مسلم را ندارد و تصور عدم امکان چنین حرکت دوری را نمی‌نماید؛ اگرچه لازمهٔ بعضی از دلایل آخرت که نیاز به عالم طولی در عمل است را قایل گردیده‌اند.این گروه، بر اثر عدم تصور و درک موضوع حقیقی عالم طولی بعد از عالم عمل، چنین نیازی را با تناسخ رفع نموده‌اند که این خود بیراهه‌ای بس دراز است که هرگز به جایی نمی‌رسد.
در میان کسانی که به قیامت و معاد قایل می‌باشند و به آخرت و عالم دیگر اقرار نموده‌اند، اختلافات فراوانی وجود دارد که این خود علت ایجاد دیدگاه‌ها و اقوال بسیاری دربارهٔ معاد گردیده که در این مقام به آن خواهیم پرداخت.
منبع: معاد جسمانی؛ حقیقتی دینی و فلسفی
آیت الله محمدرضا نکونام