Schaive toren Walfriduskerk - Bedum 2024

De Walfriduskerk in Bedum stak, qua omvang, in zijn gloriedagen de stadskerken van Groningen en Leeuwarden naar de kroon. Het begon met Walfridus en zijn zoon Radfridus. Beiden hadden een voorbeeldige christelijke levenswijze. Ze leefden rond het jaar 1000 en werden als martelaren, door de Noormannen gedood. Op hun beide graven werden twee houten kerkjes gebouwd. De Radfriduskapel stond tot rond de 17e eeuw in de huidige Kapelstraat in Bedum en de Walfriduskapel op de huidige locatie van de Walfriduskerk. Er kwamen veel pelgrims naar beide graven en Bedum werd een bedevaartsplaats. De houten Walfriduskapel werd veel te klein en in de 11e eeuw is met de bouw gestart van het 1e stenen kerkgebouw. De kerk werd ingewijd door de bisschop van Munster en hij verklaarde Walfridus heilig. Zijn gebeente werd in een reliekengraf binnen de kerk herbegraven. Het was een zaalkerk in Romaanse stijl. In de loop van 1225 werd het een driebeukige kruiskerk met een toren, in romano-gotische stijl. In de westgevel kwam een venster met een merkwaardig klaverbladvorm. In 1484 werd het schip van de kerk vergroot en tussen 1536 en 1564 kwam er een groot hoogkoor met kooromgang, in laat-gotische stijl. De kerk werd een driebeukige kruisbasiliek van grote allure. Vanaf 1594 verloor de kerk, als gevolg van de Reductie van Groningen, zijn traditionele functie als pelgrimskerk en raakte in verval. In 1860 werd na instorting van een gewelf de gehele overdekking afgebroken, inclusief bogen. Rond 1880 volgde een (provisorische) restauratie. Daarbij werd in 1911 het schip van de kerk bijna onherstelbaar verminkt en met de zuider zijbeuk samengevoegd tot één ruimte. Het dwarsschip werd van de kerkzaal gescheiden. In 1985 werd een archeologisch onderzoek ingesteld ten oosten van het huidige gebouw. Daar was ooit het rondkoor geweest, waar fundamenten van werden gevonden. In de jaren '95-'97 werd de kerk volledig gerestaureerd naar de huidige vorm. Ten oosten van de kerk is in het plantsoen met stenen aangegeven waar en hoe het vroegere hoogkoor heeft gestaan. Een oud element in het interieur van de kerk, is de zeer oude kist, uit de 16e eeuw, met een schildering van Walfridus aan de voorzijde. Tijdens de restauratie van het kerkgebouw (1995-1997) werd het meubilair uit de 20e eeuw verwijderd. Er kwam een nieuwe preekstoel en de teakhouten kerkbanken werden gehaald uit de Emmakerk in Amsterdam. In de kerk staat een klein doopvont van donker eikenhout met tinnen waterbekken dat tot 1997 gebruikt werd. Vanaf 1997 wordt een stenen doopvont gebruikt, uitgevoerd in witte steen met messing waterbekken uit 1997. De Walfriduskerk in Bedum had een Lohman-orgel. Deze stamde uit 1805 en werd in 1927 vervangen door het eerste en enige orgel dat gebouwd is door Hendrik Vegter uit Usquert. Het nieuwe orgel werd geplaatst op een Jugendstil orgelbalkon recht tegenover de preekstoel. Op het orgel hebben in het verleden drie beelden gestaan maar die zijn verdwenen. Het orgel werd in 1975 door de firma Pels & Van Leeuwen gerestaureerd. Tijdens de restauratie van het kerkgebouw (1995-1997) werd het orgel verplaatst naar de noordwestelijke hoek. De kerktoren kende in beginsel een Romaanse kap en werd later hoger opgetrokken waarbij het een prachtige naaldspits kreeg, de hoogste van de ommelanden. In 1911 sloeg de bliksem in de toren en de spits brandde af. Rond 1941 is een betonnen corset om de torenvoet gestort, om te voorkomen dat de scheve toren om zou vallen. De toren was toen ongeveer 38 mtr. hoog. Hij staat nog steeds scheef en is ook de scheefste van Nederland. Bij de torenrestauratie van 1953-1957 werd, na afbraak van het bovenste muurwerk, de huidige Romaanse kap gereconstrueerd. Anno 2024 is de toren van Bedum 35,704 mtr. hoog en hangt 2,611 mtr. scheef. Dat komt overeen met 4,18°. Reden voor Bedum om te claimen dat de Walfridustoren de scheefste van Nederland is. Eeuwenlang werd de toren van Pisa als de scheefste toren ter wereld beschouwd. Deze iconische toren stond maar liefst 5,5° scheef. De toren stond zo scheef dat deze zelfs dreigde te gaan omvallen. Tijdens de renovatie van 1993 is de toren iets rechter gezet. Na de renovatie bleek de toren nog 3,96° uit het lood te staan. En daarmee is de toren van Bedum (4,18°) schever dan die van Pisa. Maar het is niet de scheefste toren ter wereld, want dat is de toren van Suurhusen aan de Duitse Waddenzee. Deze toren staat 5,19° uit het lood en staat ook ‘officieel’ in het Guiness Book of World Records als meest scheve toren ter wereld.
Tekstbronnen:
• Rijksmonumenten.nl
• Erfgoednieuws.nl
• nl.m.wikipedia.org
• Orgelsite.nl
• Bestemmingbuitenlucht.nl
• Hervormdbedum.nl
Foto- en filmbronnen:
• Rijksmonumenten.nl
• Orgelsite.nl
• Staatingroningen.nl
• Beeldbankgroningen.nl
• Eigen foto- en filmmateriaal
Muziekbron:
• Via TH-cam account ‘@willem-janvanstijn’ • De Tien Geboden des He...
• Via TH-cam account ‘@JanDekkerorganist’ • Noord-Nederlandse orge...