Ἡ ψυχή στά κείμενα τοῦ Πλάτωνος, τοῦ Ἀριστοτέλους καί τῶν Στωϊκῶν φιλοσόφων»: Ἐπίλογος μαθημάτων

Τίτλος Ὁμιλίας: «Ἡ ψυχή στά κείμενα τοῦ Πλάτωνος, τοῦ Ἀριστοτέλους καί τῶν Στωϊκῶν φιλοσόφων»: Ἐπίλογος μαθημάτων»
(Παραδόθηκε στίς 14 Μαΐου 2024 στό Λαϊκό Παν/μιο/Ἑταιρεία τῶν Φίλων τοῦ Λαοῦ)
Εἰσηγήτρια: Ἄννα Μαρκοπούλου, Δρ Ἐπιστημῶν τῆς Ἀγωγῆς Παν/μίου Σορβόννης Παρισίων
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΟΜΙΛΙΑΣ
Τό παρόν μάθημά μας εἶναι ὁ ἐπίλογος τῆς σειρᾶς διαλέξεων πού πραγματοποιήσαμε αὐτήν τήν χρονιά με θέμα: «Ἡ ψυχή στά κείμενα τοῦ Πλάτωνος, τοῦ Ἁριστοτέλους καί τῶν Στωϊκῶν φιλοσόφων». Σέ αὐτήν τή σειρά τῶν διαλέξεων προσεγγίσαμε τήν ψυχή, ἔτσι ὅπως αὐτή παρουσιάζεται καί «ξεδιπλώνεται», θά μπορούσαμε νά ποῦμε, μέσα ἀπό τά κείμενα τῶν φιλοσόφων αὐτῶν. Σέ αὐτό τό πλαίσιο, ἡ ἀνάλυση κειμένων ἦταν ἡ μεθοδολογία αὐτῆς τῆς προσέγγισης: Εἰδικότερα, εἴδαμε πῶς ὁ Πλάτων, ὁ Ἀριστοτέλης καί οἱ Στωϊκοί φιλόσοφοι ἔθεσαν, ὁ καθένας μέ τόν τρόπο του, τό θέμα τῆς ψυχῆς στά κείμενά τους· ἡ ἀνάλυση αὐτῶν τῶν φιλοσοφικῶν κειμένων γιά τήν ψυχή, μᾶς ἐπέτρεψε νά ἀνιχνεύσουμε τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο οἱ συγκεκριμένες ἀντιλήψεις τῶν φιλοσόφων αὐτῶν γιά τήν ψυχή ἀφενός συνδέονται μέ καί ἐντάσσονται στήν γενικότερη φιλοσοφική τους θεώρηση, ἀλλά καί, ἀφετέρου, ἀντανακλοῦν τίς γενικότερες ἱστορικές, κοινωνικές, πολιτικές καί πολιτισμικές συνθῆκες τῆς ἐποχῆς τους. Τό πρῶτο ἔργο πού παρουσιάσαμε ἦταν τό ἔργο τοῦ Πλάτωνος μέ τίτλο «Φαίδων ἢ περὶ ψυχῆς», στό ὁποῖο ὁ φιλόσοφος συλλαμβάνει γιά πρώτη φορά τήν ἔννοια τῆς ψυχῆς, ὡς ξεχωριστῆς ὕπαρξης καί ἰδιαίτερης ὑπόστασης. Στή συνέχεια, παρουσιάσαμε τό ἔργο «Πολιτεία ἢ περὶ δικαίου» τοῦ Πλάτωνος, στό ὁποῖο ὁ φιλόσοφος ἀναδεικνύει τήν τριμερῆ ἀνθρώπινη ψυχή καθώς καί τήν ἀναλογία της μέ τά τρία γένη τῆς πόλεως καί ἀναλύει διεξοδικά καί σε βάθος αὐτήν τήν ἀναλογία. Ἀκολούθως αναλύσαμε δύο ἔργα τοῦ Πλάτωνος μέ τίτλο «Φαῖδρος ἢ περὶ καλοῦ» καί «Τίμαιος ἢ περὶ φύσεως», στά ὁποῖο ὁ Πλάτων ἀναδεικνύει τόν βαθύτερο σύνδεσμο τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς μέ τό σύμπαν καί, περαιτέρω, μέ τήν ψυχή τοῦ σύμπαντος. Στην συνέχεια, ἀναλύσαμε πῶς ὁ Ἀριστοτέλης προσεγγίζει τήν ψυχή, μέσα ἀπό τήν ἀνάλυση τοῦ ἔργου του «Περὶ ψυχῆς». Σύμφωνα με τον Ἀριστοτέλη, ἡ ψυχή εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένη μέ τό σῶμα, ἐφόσον ἀποτελεῖ γι᾽ αὐτό τό σῶμα τόν σκοπό, τήν μορφή καί τήν αἰτία τῆς κίνησής του. Ἔτσι, ἡ ἴδια ἡ ὕπαρξη τῆς ψυχῆς ἐξαρτᾶται ἀπό τόν συνεχῆ δεσμό της μέ τήν ὕλη. Μέ τήν κατάλυση τοῦ σώματος χάνεται ἀναγκαστικά καί ἡ ψυχή, ἀλλά αὐτό πού παραμένει εἶναι τό ἔλλογο στοιχεῖο τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, το ὁποῖο ὁ φιλόσοφος ὀνομάζει «ἐνεργητικό νοῦ». Αὐτός εἰσάγεται «θύραθεν» στήν ψυχή καί ἐπιστρέφει, μετά τόν θάνατο τῆς ψυχής, στόν καθολικό «νοῦ», ὁ οποῖος στέκεται ψηλότερα ἀπό τήν αἰσθητή πραγματικότητα. Ὁ νοῦς διακρίνεται, σύμφωνα μέ τόν Ἀριστοτέλη, σέ «ποιητικό» ἤ «ἐνεργητικό νοῦ» καί σέ «παθητικό νοῦ». Ὁ «παθητικός νοῦς» εἶναι στενά συνδεδεμένος μέ τό ὑλικό σῶμα καί θνητός, ἐνῶ, ἀντίθετα, ο «ἐνεργητικός νοῦς» εἶναι ἄϋλος, ἐφόσον, σέ ἀντίθεση μέ τόν «παθητικό νοῦ» πού στήν ἀρχική του κατάσταση εἶναι «ἐν δυνάμει», εἶναι πάντοτε «ἐν ἐνεργείᾳ». Ἡ σειρά τῶν διαλέξεών μας ὁλοκληρώθηκε μέ τήν ἀνάλυση τῆς ψυχῆς στούς Στωϊκούς φιλοσόφους, οἱ ὁποῖοι ἀνακαλύπτουν γιά πρώτη φορά τήν συνείδηση καί θεωροῦν ὅτι ἀνάμεσα στόν ἄνθρωπο καί στόν κόσμο ὑπάρχει μιά «ὁμολογία», μιά κοινότητα λόγου. Τέλος, εἴδαμε ὅτι τό νά ζεῖ κανείς σύμφωνα μέ τόν λόγο, σημαίνει, σύμφωνα μέ τούς Στωϊκούς φιλοσόφους, νά ζεῖ σύμφωνα μέ τήν ἀρετή καί ἡ ἀρετή, πού θεμελιώνεται στόν λόγο, εἶναι σύμφωνη μέ τόν λόγο τῆς κοσμικῆς-συμπαντικῆς τάξης.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΟΜΙΛΗΤΡΙΑΣ
drive.google.c...