ΧΑΣΚΑ ΣΙ ΛΙΡΤΑΡΙΑ ΝΤΙ ΠΡΙΑΣΙΝΙ # ΤΟ ΧΑΣΚΑ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ 07/02/1987 ΣΕΡΡΕΣ

Το video χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος είναι απόσπασμα, από την συνέντευξη του Γεωργίου Δημ. Ταράση το γένος Ταρη, σχετικά με τα ήθη και έθιμα των Απόκρεων των Βλάχων του Ν. Σερρών. Και το δεύτερο μέρος είναι: Η αναβίωση του εθίμου '' ΧΑΣΚΑ ΣΙ ΛΙΡΤΑΡΙΑ ΝΤΙ ΠΡΙΑΣΙΝΙ# ΤΟ ΧΑΣΚΑ ΚΑΙ Η ΣΥΓΧΩΡΕΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ, από μέλη του Συλλόγου Βλάχων Ν. Σερρών ''Γεωργάκης Ολύμπιος'', όπου πραγματοποιήθηκε το δρώμενο (σκετσ) στα πλαίσια του ετήσιου χορού του Συλλόγου, στις 07/02/1987, στο κοσμικό κέντρο: ''HAVAI'' στον Άγιο Ιωάννη Ν. Σερρών.
Λίγα λόγια για τα ήθη και έθιμα των Απόκρεων των Βλάχων του Ν. Σερρών.
Το πρωί της Κυριακής της Τυρινής ή Τυροφάγου όπως την αποκαλεί ο λαός μας, διότι είναι η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς πρίν ξεκινήσει η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που ξεκινάει από την άλλη ημέρα και καταλύονται όλη την εβδομάδα, μόνο γαλακτοκομικά προϊόντα, πλήν κρέατος. Είναι η μέρα της συγχώρεσης και μαζεύονται οι οικογένειες ακόμη και σήμερα. Σιγά σιγά εκλείπει η αλήθεια είναι αλλά υπάρχει ακόμη. Το συναντάμε ακόμη και σήμερα σε κάποιες οικογένειες, κυρίως μεγάλες θα λέγαμε.
Όλοι οι κάτοικοι, παλαιότερα όχι τώρα, παρακολουθούσαν το πρωί της Κυριακής τη θεία λειτουργία της εκκλησίας. Στο τέλος της λειτουργίας γινόταν η συγχώρεση. Πρώτοι οι Ιερείς αντάλλαζαν ασπασμό συγνώμης, ακολουθούσαν οι άνδρες που σχημάτιζαν μια μεγάλη σειρά, καθώς αυτοί που προσέρχονταν, ασπάζονταν το χέρι του Ιερέα και αντάλλαζαν ασπασμό με τους συγχωριανούς τους, που ήταν τοποθετημένοι στη σειρά. Η τελετή αυτή της ομαδικής συγνώμης, γινόταν αφορμή επανασύνδεσης, των αγαθών σχέσεων των κατοίκων. Όλα τα συγγενικά πρόσωπα περνούσαν από τους γηραιότερους συγγενείς και ζητούσαν συγχώρεση.
Το απόγευμα της Κυριακής αργά προς το βράδυ, οι βλάχικες οικογένειες καθότι πατριαρχικές, δυό, τρείς οικογένειες με παιδιά, αδέρφια, ξαδέρφια και εγγόνια, με τα φαγητά τους, τα γλυκά, το κρασί, συγκεντρωνόταν στο σπίτι μεγαλύτερου εν ζωή του πατέρα ή του παππού, που ήταν ο γηραιότερος της φαμίλιας, όπου θα συγκεντρωνόταν όλη η οικογένεια, γύρω από το γιορτινό τραπέζι, που φρόντιζε η κάθε νοικοκυρά του σπιτιού, να είναι πλουσιοπάροχη με όλα τα καλούδια, από κάθε άλλη φορά, που ετοίμαζε η ίδια της, με όλη της την μαεστρία. Κυριαρχούσαν οι βλάχικες πίτες και το μπρούσκο το κρασί.
Οι νεότεροι σε ηλικία συγγενείς και γείτονες ακόμη, σύμφωνα με το έθιμο που ήταν απαραβίαστο, θα έπρεπε να περάσουν από το σπίτι των ηλικιωμένων, να τους φιλήσουν το χέρι, προσφέροντας τους ένα πορτοκάλι και με αυτό ζητούσαν συγχώρεση (λιρτάρι), για τα πιθανά σφάλματα τους, κατά την διάρκεια της χρονιάς που πέρασε. Ακολουθούσε το έθιμο του χάσκα. Ο Παππούς έδενε στην άκρη ενός ξύλου, συνήθως στον πλάστη, μία άσπρη κλωστή και στην άλλη άκρη της κλωστής, ένα κομμάτι σουσαμένιο άσπρο χαλβά, και το όριζε στο στόμα κάθε μέλους της οικογένειας, με τη σειρά, χωρίς να χρησιμοποιήσει τα χέρια του. Καθ' ένας μάταια προσπαθούσε να αρπάξει, με το στόμα του το χαλβά, γιατί ο αρχηγός το τραβούσε με τρόπο, για να μείνουν τελικά με το στόμα ανοιχτό και να γελάσουν οι άλλοι με την αποτυχία του. Την υποχρέωση να υποστούν αυτή την διαδικασία είχαν όλα τα μέλη της οικογένειας, δίχως εξαίρεση σε κανέναν, όσες δικαιολογίες και αν επικαλούνταν. Αμέσως μετά το τέλος της διαδικασίας του χάσκα ο παππούς, άλειφε την κλωστή με τα απομεινάρια του χαλβά και την άναβε. Εάν καιγόταν ολόκληρη η κλωστή, τότε σήμαινε ότι η χρονιά που ακολουθεί θα πάει καλά, άν όμως αντίθετα η φωτιά έκαιγε τμήμα μόνο της κλωστής και κατόπιν έσβηνε μόνη της, τότε σήμαινε ότι η χρονιά θα είναι δύσκολη και ενδεχομένως κάποιο κακό θα βρεί το σπίτι. Με το κάψιμο της κλωστής τελείωνε και το έθιμο του χάσκα.
Με τραγούδια και γλέντι, συνέχιζαν την γιορτή, μέχρι αργά το βράδυ.
Σε πολλά σημεία του χωριού, άναβαν φανούς μεγάλους από κέδρα, τα οποία είχαν συγκεντρώσει από μέρες τα παιδιά και τραγουδούσαν σκωπτικά τραγούδια. Οι νέοι του χωριού μεταμφιεζόταν καρναβάλια, επισκέπτονταν όλα τα σπίτια του χωριού πάντοτε από ανατολάς πρός δυσμάς και στο τέλος μαζευόταν παρέες παρέες στο μεσοχώρι του χωριού και συνήθως γινόταν μία παρέα και διασκεδάζανε από μόνοι τους.
Η Καθαρά Δευτέρα ήταν η μέρα της καθαριότητας. Άλλωστε αυτό σημαίνει η λέξη: ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ! Δεν μιλάμε για σήμερα.
Παλιότερα οι νοικοκυρές καθαρίζανε μέσα όλο το σπίτι, συγκέντρωναν όλα τα μαγειρικά σκεύη, για να τα πλύνουν με αλισίβα, από τυχόν τροφές με ζωικό λίπος που είχαν μείνει, για να είναι αμόλυντα κατά την περίοδο της νηστείας. Βάζαν το σιτάρι μέσα στον τορβά, το βρέχανε και το χτυπούσανε με τον κόπανο, μέχρι να γίνει πολτός, για να το βράσουν τη Τετάρτη, να το φάνε. Οι παλιότεροι κρατούσαν νηστεία, το τριήμερο και δεν έβαζαν, τίποτε στο στόμα τους.
Την Τετάρτη έτρωγαν το βρασμένο σιτάρι, κομπόστες (κουσιάφι) από δαμάσκηνα, σταφίδες και άλλα αποξηραμένα φρούτα της εποχής εκείνης. Και αυτό το έφτιαχναν για να στρώσει το στομάχι, μετά από νηστεία δύο, τριών ημερών. Στο σύνολό τους σχεδόν οι παλαιότεροι, κρατούσαν τη νηστεία, όλο το Σαρανταήμερο.