งานจิตรกรรมเป็นงานศิลปะที่เก่าแก่ดั้งเดิมของมนุษยชาติ เริ่มตั้งแต่การขีดเขียนบนผนังถ้ำ พัฒนาการมาตามยุคสมัยเป็นภาพวาดที่ใช้สำหรับการประดับตกแต่งในปัจจุบัน แนวทางของงานจิตรกรรมที่มนุษย์สร้างสรรค์ขึ้นมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน แบ่งออกเป็น 2 แนวทาง ก็คือ 1.จิตรกรรมประเพณีหมายถึง ผลงานจิตรกรรมที่มีเนื้อหาและรูปแบบเฉพาะตัวอันแสดงถึงความเป็นเชื้อชาติ ความเป็นเผ่าพันธุ์ ท้องถิ่น ชาติ หรือแสดงถึงความเป็นประเทศใดประเทศหนึ่งโดยเฉพาะ ทั้งด้านรูปแบบ เนื้อหา วัสดุที่ใช้รวมไปถึงเทคนิควิธีการทำ มีแนวทางในการปฏิบัติสืบทอดต่อๆกันมาเป็นแบบแผนที่ชัดเจน โดยเปลี่ยนแปลงไม่ได้ อนุรักษ์ไว้ให้ดำรงสืบไป เช่น จิตรกรรมกรีก จิตรกรรมอียิปต์ จิตรกรรมโรมัน จิตรกรรมอินเดีย จิตรกรรมไทย เหล่านี้ เป็นต้น 2.จิตรกรรมสร้างสรรค์หมายถึง ผลงานจิตรกรรมที่มีเนื้อหาและรูปแบบ ที่ไม่แสดงความเป็นชาติหนึ่งชาติใดโดยเฉพาะ อาจมีลักษณะนานาชาติ หรือเป็นตามลักษณะเฉพาะตัวของศิลปินแต่ละคนที่ได้คิดค้นขึ้นมา
เมื่อเอ่ยถึงจิตรกรรมสร้างสรรค์ ส่วนมากจะคิดว่าเป็นผลงานจิตรกรรมของประเทศในแถบยุโรปและอเมริกา
ที่สร้างสรรค์ขึ้นตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 19 จนถึงปัจจุบัน นิยมเรียกว่า จิตรกรรมสากล
ปัจจุบั ได้พัฒนาเปลี่ยนแปลงไปจากที่เคยเป็นมาในอดีต โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เรื่องของการสร้างสรรค์ทางด้านรูปแบบและในส่วนของวัสดุอุปกรณ์ที่นำมาใช้ในการสร้างสรรค์ผลงาน มีการค้นคิดสิ่งใหม่ๆเพิ่มขึ้นมามากมาย ในทุกวันนี้นิยมเรียกว่าจิตรกรรมสมัยใหม่หรือจิตรกรรมสร้างสรรค์
องค์ประกอบของจิตรกรรมสมัยใหม่หรือจิตรกรรมสร้างสรรค์ มีองค์ประกอบสำคัญ 3 ประการ ก็คือ
1. องค์ประกอบด้านเนื้อหา 2. คือองค์ประกอบด้านรูปแบบ 3. ก็คือองค์ประกอบด้านวัสดุ อุปกรณ์
1. องค์ประกอบด้านเนื้อหา หมายถึง การถ่ายทอดความคิดและเรื่องราวออกไปสู่ผลงานที่สร้างขึ้น ซึ่งอาจจะเป็นสิ่งที่มาจากธรรมชาติ เหตุการณ์หรือเรื่องราวต่างๆโดยให้ความสำคัญกับความแปลกใหม่ หรือการริเริ่มสร้างสรรค์เป็นหลัก ผู้สร้างสรรค์จิตรกรรมสากลสมัยใหม่บางคน อาจให้ความสำคัญกับเนื้อหาเรื่องราวเพียงเล็กน้อยเท่านั้น แต่นำเอาขั้นตอนของการทำงาน หรือแบบอย่างอันเกิดจากกระบวนการสร้างสรรค์มาเป็นเนื้อหาในการแสดงออกของผลงานก็ได้
2. องค์ประกอบด้านรูปแบบ หมายถึงแบบอย่างของผลงานจิตรกรรมที่ปรากฏแก่สายตา มีลักษณะเป็นอย่างใด เป็นการค้นคิดขึ้นมาใหม่หรือไม่ มีความงดงามมากน้อยเพียงใด
รูปแบบของจิตรกรรมสมัยใหม่มักเป็นสิ่งที่ศิลปินประดิษฐ์ขึ้นโดยยึดถือความคิดสร้างสรรค์เป็นสำคัญ หากเป็นรูปแบบที่มีที่มาจากธรรมชาติ จะต้องนำธรรมชาตินั้นมาดัดแปลงจนเกิดลักษณะใหม่ขึ้น การดัดแปลงอาจจะไปไกลจนไม่เหลือเค้ารอยของเดิมอยู่เลย ได้แก่ผลงานรูปแบบ รูปแบบนามธรรม (Abstract Art) อาจไม่จำกัดอยู่ในแบบใดๆโดยเฉพาะ แต่ได้เข้าไปผสมกับศิลปกรรมแขนงอื่นๆ เช่น การผสมกันระหว่างงานประติมากรรมกับงานจิตรกรรม ทำให้เกิดเป็นรูปแบบอีกอย่างขึ้น เรียกว่า งานสื่อประสม เทคนิคประสม เป็นต้น
3 . องค์ประกอบทางด้านวัสดุอุปกรณ์ หมายถึงการเลือกวัสดุอุปกรณ์มาใช้ในการทำงานที่เหมาะสม ทั้งในด้านเนื้อหาและในด้านรูปแบบ โดยยึดถือความคิดสร้างสรรค์เป็นหลักสำคัญ การสร้างสรรค์จิตรกรรมสากลสมัยใหม่จะให้ความสำคัญต่อการคิดค้นสิ่งใหม่ เพื่อนำมาใช้แทนวัสดุอุปกรณ์และเครื่องมือเครื่องใช้ที่เคยใช้มาในก่อนหน้านี้โดยถือว่าวัสดุอุปกรณ์ที่แปลกใหม่เหล่านั้นคือส่วนหนึ่งของการสร้างสรรค์จิตรกรรมสากลสมัยใหม่ด้วย
ปัจจัยสำคัญของการสร้างจิตรกรรมสากลในสมัยปัจจุบันได้เปลี่ยนจากความงดงามทางด้านรูปแบบและความสมบูรณ์ทางด้านเนื้อหา มาสู่การแสดงออกทางความคิดสร้างสรรค์ ดังนั้นการสร้างผลงานจิตรกรรมสากลสมัยใหม่ จึงจำเป็นต้องคำนึงถึงความคิดสร้างสรรค์ควบคู่ไปกับความงดงามทางด้านรูปแบบและเนื้อหาด้วยจึงจะสมบูรณ์แบบ
ผลงานจิตรกรรม มีลักษณะ 2 มิติ สร้างร่องรอยลงบนแผ่นระนาบ ไม่มีความลึกหรือนูนหนา ความเป็นสามมิติในภาพเกิดขึ้นจากการให้ค่าของแสงเงา ค่าน้ำหนักอ่อนแก่ของรูปทรง ลวงต ทำให้เห็นว่ามีความลึก ความนูน มีใกล้ มีไกล ความสวยงามของงานจิตรกรรมก็เกิดขึ้นจากการใช้สี
องค์ประกอบสำคัญหากไม่มีสิ่งนี้ก็จะไม่มีผลงานจิตรกรรมสวยๆงามๆให้ชื่นชม คือ 1.ผู้สร้างสรรค์ผลงาน หรือ จิตรกร 2.วัสดุต่างๆที่ใช้รองรับการวาด 3. สี เป็นสิ่งที่ทำให้เนื้อหาสาระในผลงานมีสมบูรณ์มากขึ้น
ผลงานจิตรกรรม แบ่งออกได้ 2 ชนิด ก็คือ
1. วาดเส้น เป็นการวาดภาพโดยใช้ปากกา หรือดินสอหรืออะไรก็ตาม ที่สามารถสร้างร่องรอยบนแผ่นระนาบได้ ขีดๆเขียนๆลงไปบนพื้นผิววัสดุรองรับเพื่อให้เกิดภาพ ให้เป็นเส้น ไม่ว่าจะเป็นเส้นเล็ก หรือ เส้นใหญ่ เส้นประ เส้นหนาเส้นบางและสร้างค่าน้ำหนักอ่อนแก่ มีสีเดียว แต่การวาดเส้นก็ไม่ได้จำกัดว่าจะต้องมีสีเดียว อาจมีสีหลาย ๆ สีก็ได้ และการวาดเส้น จัดว่าเป็นพื้นฐานที่สำคัญของงานสร้างสรรค์ศิลปะทุกชนิด
2. ระบายสี เป็นการวาดภาพโดยการใช้พู่กันหรือแปรง หรือวัสดุอย่างอื่นก็ได้มาระบายให้เกิดเป็นภาพ การระบายสีต้องใช้ทักษะการควบคุมสีและใช้เครื่องมือมากกว่าการวาดเส้น ผลงานการระบายสีจะเพิ่มความสวยงามมีความสมบูรณ์แบบมากกว่าการวาดเส้นเฉยๆ
ลักษณะของภาพจิตรกรรมที่นิยมวาดกันส่วนมากวาดเกี่ยวกับอะไรบ้าง
1. ภาพทิวทัศน์ (Landscape Painting)
ภาพทิวทัศน์สามารถแบ่งออกมาเป็นลักษณะต่าง ๆ ได้หลากหลาย ได้แก่
1.1 ภาพทิวทัศน์ผืนน้ำ หรือ ทะเล (Seascape)
1.2 ภาพทิวทัศน์พื้นดิน (Landscape)
1.3 ภาพทิวทัศน์ของชุมชนหรือเมือง(Cityscape)
2. ภาพคนทั้งตัว (Figure Painting)
3. ภาพคนเหมือน (Portrait Painting)
4. ภาพสัตว์(Animals Figure Painting)
5. ภาพประกอบเรื่อง (Illustration Painting)
6. ภาพหุ่นนิ่ง (Still life Painting)
7. ภาพจิตรกรรมฝาผนัง (Mural Painting)
8. งานจิตรกรรมที่มาจากจินตนาการหรือตกผลึกมาจากความคิด อารมณ์ความรู้สึก
....
บทและบรรยายโดย ฉัตรชัย ศิริพันธุ์ ภาพประกอบจากอินเตอร์เน็ต
ผลิตสื่อโดย Aesthetics of life
27 พค. 2567