นกเงือก (Hornbills) เป็นนกโบราณที่มีขนาดใหญ่ โดยรูปร่างของมันจะมีจะงอยปากใหญ่และโค้ง มีสีขนส่วนใหญ่เป็นสีดำและขาว มีขนตายาวและโค้งงอน และเมื่อนกบินผ่านก็จะได้ยินเสียงดังตอนที่กระพือปีก เพราะนกเงือกไม่มีขนคลุมปีก ลมจึงผ่านช่องว่างระหว่างโคนขนปีกแล้วทำให้เกิดเสียงขึ้นมา นกเงือกเป็นนกที่กินผลไม้เป็นหลัก โดยเฉพาะผลไม้สุก เช่น ไทร มะเมื่อย ตาเสือ และยางโอน นกเงือกนั้นถูกพูดถึงในแง่ของการเป็นต้นแบบของความรักที่น่ายกย่อง เนื่องจากมีพฤติกรรมที่ช่วยกันสร้างรังเพื่อเลี้ยงลูกในช่วงฤดูผสมพันธุ์ นกเงือกจะจับคู่เพื่อผสมพันธุ์เพียงแค่ตัวเดียว (monogamous) ในหนึ่งช่วงฤดูผสมพันธุ์เท่านั้น พ่อและแม่นกเงือกจะต้องอยู่ด้วยกันตลอดถึงครึ่งปีเพื่อช่วยดูแลลูกนกเงือกให้ออกมาใช้ชีวิตได้อย่างสมบูรณ์และแข็งแรงพร้อมที่จะดูแลชีวิตของตัวเองได้
กว่าที่ตัวผู้จะมัดใจตัวเมียได้นั้นจะต้องมีการเตรียมความพร้อมไม่ว่าจะเป็นการหารังที่เหมาะสม เนื่องจากปกตินกเงือกมักจะอยู่กันเป็นฝูง แต่พอถึงช่วงฤดูผสมพันธุ์ก็จะแยกจากฝูงไปเป็นคู่ เพื่อทำรังเลี้ยงลูก นกเงือกจะทำรังในโพรงไม้ แต่ไม่สามารถสร้างโพรงรังขึ้นมาเองได้จึงต้องอาศัยโพรงที่เกิดจากสัตว์ตัวอื่นที่สร้างโพรงทิ้งไว้แล้วอย่างเช่น เกิดจากนกหัวขวานมาเจาะทำรัง เมื่อเวลาผ่านไปโพรงก็จะขยายขึ้นจากเชื้อรา และเกิดจากผึ้งมาทำรังทำให้หมีมาขุดหาน้ำหวานจนเกิดเป็นโพรง นกเงือกตัวเมียจะต้องอยู่ภายในรังประมาณ 3-4 เดือนเพื่อฟักไข่และเลี้ยงลูก ลักษณะของโพรงจะต้องไม่ใหญ่หรือแคบไปเพราะฉะนั้นการหารังที่ดี ๆ ของตัวผู้จึงเป็นการมัดใจให้ตัวเมียตัดสินใจพร้อมผสมพันธุ์โดยต้องใช้เวลาเกือบเดือน
นอกจากนี้ตัวผู้ยังต้องดูแลเอาใจใส่โดยจะตามติดตัวเมียตลอดเวลา ตัวเมียบินไปไหนตัวผู้ก็จะบินตามไปด้วยพร้อมทั้งหาอาหารมาให้ตัวเมีย จนในที่สุดตัวเมียก็พร้อมที่จะรับคำขอของตัวผู้เมื่อตัวเมียตัดสินใจจะเข้าไปอยู่ในโพรง ก็เริ่มทำความสะอาดโพรงและตัวเมียจะปิดปากโพรงโดยใช้เศษดิน เศษไม้หรือมูลของมันมาฉาบรอบรูโพรงให้แคบลง ให้สามารถรับอาหารจากตัวผู้และถ่ายมูลได้อย่างเดียว หลังจากนี้พ่อและแม่นกเงือกจะรับหน้าที่ที่สำคัญในการเลี้ยงลูกนกเงือก โดยแม่นกจะอยู่ในรังกับลูกตลอด
ไม่ใช่แค่เพียงที่กล่าวมาเท่านั้นเพราะพ่อนกยังจะคอยหาอาหารมาให้แม่นกและจะเริ่มหาอาหารมาป้อนบ่อยขึ้น หลังจากมีลูกนกฟักไข่ออกมา พ่อนกจะไม่ได้หาเฉพาะผลไม้แต่จะหาอาหารชนิดอื่นอย่างเช่น แมลง งู ไข่ และลูกนก เพื่อให้ได้โปรตีน และแคลเซียมสูง ทำให้ลูกนกเจริญเติบโตได้สมบูรณ์และแข็งแรงถึงแม้พ่อนกจะเจออุปสรรคหรือบาดเจ็บอย่างไร การหาอาหารก็ยังต้องทำตลอดช่วงการทำรังวางไข่ ในขณะที่แม่นกเงือกอยู่ในรังจะสอนลูกนกให้กระพือปีกและสอนการปิดปากโพรง จนเมื่อลูกนกตัวใหญ่ขึ้นพื้นที่ในรังน้อยลง แม่นกจะกะเทาะรูโพรงออกไปก่อน หลังจากนั้นลูกนกก็จะปิดปากโพรงให้เล็กลงเหมือนเดิม พ่อและแม่นกเงือกจะป้อนอาหารน้อยลง เพื่อกระตุ้นให้ลูกนกเงือกอยากที่จะออกจากรัง เพื่อหาอาหารเองในยามที่เริ่มหิว เมื่อลูกนกพร้อมที่จะออกจากรัง มันจะกะเทาะรูโพรงให้กว้างขึ้นและออกจากรังของมันมา เมื่อออกมาเห็นโลกภายนอกลูกนกยังไม่สามารถดูแลตัวเองได้ดีนัก พ่อและแม่นกจะคอยสอนลูกนกในการบินและการหาอาหารต่อไป
เรียกได้ว่าการสร้างครอบครัวของนกเงือกนั้นเป็นต้นแบบของความรักที่อบอวลไปด้วยความเอาใจใส่ ไม่ว่าจะเป็นภาพของครอบครัวที่ดูอบอุ่นช่วยกันเลี้ยงลูกจนเจริญเติบโต ซึ่งเป็นสิ่งที่น่าประทับใจอย่างมาก นอกจากความอบอุ่นแล้ว พฤติกรรมในชีวิตประจำวันของนกเงือกยังมีความสำคัญต่อระบบนิเวศเป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นผู้กระจายเมล็ดพันธุ์ด้วยการถ่ายเมล็ดจากการกินผลไม้ลงสู่ดิน ทำให้เมล็ดที่กินเข้าไปสามารถเจริญเติบโตต่อไปได้ในพื้นที่อื่น ๆ อีกด้วย
ดังนั้น ระบบนิเวศป่าที่มีนกเงือกอยู่จึงถูกจัดว่าเป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์และสวยงามตามธรรมชาติ แต่ก็น่าใจหาย เนื่องจากการคุกคามของมนุษย์ไม่ว่าจะเป็นการตัดไม้ทำลายป่าซึ่งจะทำให้พื้นที่ป่าน้อยลง นั่นก็หมายถึงที่อยู่อาศัยและแหล่งอาหารของนกเงือกหายไปด้วย และนอกจากนี้ยังมีปัญหาของการลักลอบล่านกเงือกอยู่บ่อยครั้ง ทำให้นกเงือกหายไปจากป่า ยิ่งในตอนช่วงฤดูผสมพันธุ์ ถ้าเกิดพ่อนกเงือกถูกฆ่าตาย แม่และลูกนกเงือกก็จะไม่มีชีวิตอยู่รอดได้เช่นกัน ทำให้ในปัจจุบันประชากรของนกเงือกลดลงเป็นอย่างมาก
อ้างอิง
- HORNBILLS, THEIR NEST-BUILDING BEHAVIOR AND SPECIES IN ASIA
- NSTDA’s hornbill nest restoration project helps conserving this vulnerable - species
- ด้วยปีกแห่งพงไพร นกเงือกไทย
- เมื่อนกเงือกถูกล่าเพียงหนึ่งตัว อาจทำให้ครอบครัวต้องตายยกรัง
ฝากกด Like กด Share และ Subscribe เพื่อเป็นกำลังใจด้วยนะคะ
จะได้ไม่พลาดคลิปดีๆมีสาระ
🙏ขอบคุณสำหรับการรับชมค่ะ