Zarządcy Raciborza

"Zarządcy Raciborza" to 15. film dokumentalny Adriana Szczypińskiego, który ponownie opowiada o historii Raciborza, lecz tym razem przez pryzmat miejskiej władzy wykonawczej. Rozpiętość czasowa jest największa z możliwych, ponieważ sięga do czasów założenia miasta na początku XIII wieku i nadania mu praw miejskich. Od pierwszych wójtów, poprzez pierwsze rady miejskie i kolejnych burmistrzów, aż do początków XX wieku. Opowieść snuje Adam Knura, kierownik działu historii raciborskiego muzeum. Poznamy nazwiska i najważniejsze osiągnięcia pruskich i niemieckich burmistrzów, którzy byli odpowiedzialni za dynamiczny rozwój miasta, m.in. Antona Jonasa, Theodora Schwarza, Augusta Bernerta i Adolfa Kaschnego.
W czasach Polski Ludowej zarządcom Raciborza najczęściej zmieniano nazwy stanowisk, od prezydentów, poprzez przewodniczących prezydium Miejskiej Rady Narodowej i naczelników miasta, aż do przywrócenia funkcji prezydenta w 1975 roku. Byli to m.in. Paweł Lelonek, Józef Kozik, Michał Szczerkowski, Józef Kasiuchnicz, Franciszek Florkiewicz, Roman Simon i Czesław Wala. Po raz pierwszy w dziejach raciborskich badań historycznych zostanie przedstawiona sylwetka Józefa Bernatka, prezydenta-elekta z 1981 roku, który był jedynym w historii PRL-u kandydatem na prezydenta miasta, nieoficjalnie wystawionym przez NSZZ Solidarność i nieoczekiwanie wybranym przez partyjną większość w ówczesnej radzie miasta. Wybuch stanu wojennego uniemożliwił mu jednak objęcie stanowiska, które przeszło najpierw na ręce Władysława Woźniaka, a później Jana Osuchowskiego.
Najciekawsza część filmu obejmuje czasy samorządowe od 1990 roku. Opowieść o najnowszych dziejach miasta jest snuta przez prawie wszystkich dotychczasowych prezydentów Raciborza: Jana Kuligę, Andrzeja Markowiaka, Adama Hajduka, Mirosława Lenka, Dariusza Polowego i Jacka Wojciechowicza. Wyjątkiem jest oczywiście brak zmarłego w 2015 roku Jana Osuchowskiego, którego na ekranie zastępuje ówczesny wiceprezydent Mirosław Szypowski. Wśród żyjących prezydentów jest także Władysław Woźniak (1981-1982), lecz stan zdrowia uniemożliwił jego udział w filmie. Byli prezydenci otrzymali okazję do podsumowania po latach swoich sukcesów i porażek. Wspominają także kolejne wybory, kontrkandydatów i zaostrzające się z biegiem lat kampanie. Ich słowom towarzyszą archiwalne fotografie i materiały filmowe.
Pod koniec filmu możemy przypomnieć sobie wydarzenia, którymi żyła opinia publiczna w pierwszych miesiącach 2024 roku, kiedy rozpędziła się ostatnia kampania wyborcza, zakończona ślubowaniem przed nową radą miasta Jacka Wojciechowicza, jako siódmego samorządowego prezydenta Raciborza, który w dogrywce pokonał głosami wyborców Dariusza Polowego, pomysłodawcę filmu "Zarządcy Raciborza". Lecz w przeciwieństwie do swoich poprzedników, którzy zlecali produkcje filmów podsumowujących własne osiągnięcia, "Zarządcy Raciborza" to film dokumentalny o historii całej raciborskiej władzy wykonawczej, a Dariusz Polowy również jeszcze go nie widział.
Na koniec oddajmy głos autorowi. Wg Adriana Szczypińskiego to nie jest, wbrew pozorom, "film o władzuni" (jak mógłby powiedzieć o nim nieodżałowany Sylwester Potocki). To film o historii Raciborza, opowiedzianej konkretnymi nazwiskami, o których przeważnie już nie pamiętamy. Nie każde wydarzenie, sukces i niepowodzenie można stuprocentowo powiązać z konkretnymi osobami na najwyższych miejskich stanowiskach, wiele razy sytuacja miasta była odbiciem szerszych procesów w kraju i na świecie, ale to właśnie burmistrzowie, naczelnicy, przewodniczący i prezydenci są lokalnymi twarzami swoich czasów. Możemy nie znać nazwiska aktualnego prezydenta, ale każdy wie, że jest takie stanowisko i że zawsze można go obarczyć czymś niewygodnym. Możemy lekceważąco traktować ich jak polityków, a nie samorządowców, obwiniając o wszystko, co według nas w mieście nie działa. Rzadko traktujemy ich wtedy jak lokalnych gospodarzy, którzy z różnym skutkiem uprawiają swój zawód. Ale po latach, kiedy te osoby lądują w prywatnych przystaniach, są często najlepiej poinformowanymi świadkami swoich czasów, bo uczestniczyli w nich mocniej niż ktokolwiek. Wówczas żaden popularyzator historii nie może przejść obok nich obojętnie. Samorządowcy to kopalnia wiedzy. "Zarządcy Raciborza" to pierwsze tego typu opracowanie, przy którego tworzeniu udało się zebrać wszystkich możliwych włodarzy Raciborza z ostatnich ponad 30 lat. Już to stanowi o jego wyjątkowości. A to, jak pamiętamy ich kadencje, to już zupełnie inna para kaloszy.
ZARZĄDCY RACIBORZA
Reżyseria, scenariusz, produkcja, zdjęcia i montaż: Adrian Szczypiński
Producent: Miasto Racibórz
Wystąpili: Adam Knura, Jan Kuliga, Andrzej Markowiak, Adam Hajduk, Mirosław Szypowski, Mirosław Lenk, Dariusz Polowy, Jacek Wojciechowicz
Czas projekcji: 140 minut