معانی عدالت و وجوه اخلاقی آنها، مصطفی ملکیان

سخنرانی عدالت گمشده استاد ملکیان که به تبیین معانی مختلف و تلقی ها از مفهوم عدالت میپردازند.
این سخنرانی خرداد ۱۳۸۸ ایراد شده است.
neeloofar.org/mostafamalekian/...
معانی عدالت
۱. عدالت الهی
اولین بحثی كه درباره‌ی عدالت مطرح می‌شود، عدالتی است كه به خدا نسبت داده می‌شود. عدل الهی كه در مباحث كلام اسلامی به خدا نسبت داده می‌شود، به این خاطر است كه عدالت در جامعه انسانی حق هر كسی را ادا كردن است. ما وقتی از عدالت خدا و حق صحبت می‌كنیم معنای دیگری مورد نظرمان است. فرض بر این است كه ما حقی از خدا طلب نداریم و در ادیان مختلف و به ویژه ادیان ابراهیمی بحث مهمی بین الهی‌دانان در جریان بوده است كه وقتی عدل را به خدا نسبت می‌دهیم، به چه معنا است.
۲. عدالت کیهانی
این عدل ریشه در عدل كیهانی آرای رواقیون دارد. رواقیون بر این باورند كه جهان بر هماهنگی اضداد ساخته شده است. جهان برساخته‌ی هم‌نشینی و هم‌نشستی اضداد است. جهان ساخته شده برای اینكه اضداد با هم هم‌نشینی داشته باشند. در سیر جهان گاهی اضداد كه با هم هم‌نشینی دارند، یكی از حد خودش تجاوز كند و در این شرایط است كه اختلاف در جهان ایجاد می‌شود. در بدن هم همین موضوع از سوی رواقیون مطرح می‌شود و نظام پزشكی آنها هم بر چهار ضد بوده كه اگر توازن چهار ضد به نفع هر كدام از تعادل خارج شود، در این صورت می‌گفتند نظام آن بدن اختلال پیدا كرده و باید رفع شود، یعنی آن ضد به حالت اول برگردد و تعادل در بدن بیمار برقرار شده و سلامت او تامین شود. وقتی كه در گوشه‌ای از جهان یك ضد از حد خودش تعدّی كرد، تعادل با ساز و كاری خاص سر جای اول باز خواهد گشت كه اگر باز نمی‌گشت جهان قاعدتاً باید تا حالا از بین می‌رفت. در اینجا عدل به معنای تعادل است. اندیشه رواقی در فرهنگ ما نفوذ كرده، هم در عالم صغیر (بدن ما) و هم كبیر (طبیعت پیرامونی) شاهد تأثیر آرای رواقی هستیم.
۳. عدالت در فقه اسلامی
معنای سوم عدالت، عدلی است كه در فقه اسلامی از آن صحبت می‌شود. اگر كسی بخواهد امام جماعت شود باید عادل باشد. اینجا معنای عدالت این است كه شخص مرتكب گناهان كبیره نشود، و اصرار بر صغایر نداشته باشد. در چنین شرایطی، طبق روایت، او مورد قبول واقع می‌شود.