Osmanlı Saray Kültüründe Gül ve Gül suyu

Gül, Türklerin olduğu gibi Osmanlılarında günlük hayatlarında önemli bir yer tutar. Erkek ve özellikle kadın kıyafetinde ve takılarında eşyasında yaygın bir motif olarak kullanılmıştır. Osmanlı mutfağına özel gül reçeli ve gül şurubundan başka gül suyu ve gül yağı hayatın her alanında mevcuttu.
Gül İslamiyet’teki vazgeçilmez önemli sebebi ile baş tacı olmuştur. Osmanlı döneminde Gül hem süs bitkisi olarak yetiştirilmesi hem de gül suyu ve gül yağı olarak üretimi yapılmıştır. Osmanlı imparatorluğunda kültürel unsuru olan Gül Devlet Erkânından gündelik hayata tüm ihtişamıyla haklı gururunu yaşamaktadır.
Gül suyu, gül yağı, gül şerbeti, düğünlerin, mevlitlerin, Bayramların, elçi kabullerinde, dini merasimlerde, hırka-i şerif ziyaretlerinde ikramlık unsuru olarak en başköşede yer alır. Gül sadece törenlerin bir parçası olmanın yanı sıra hastalıkların tedavisi için şifahanelerde, yemeklere lezzet katması için helvahanelerde, çamaşırların ve kıyafetlerin hoş kokması için çamaşırhanelerde adından sıkça söz ettirttiğini arşiv kayıtlarında görüyoruz. Bunun yanı sıra Osmanlıda edebiyatta, tasavvufta, kitaplarda, cami maariflerinde, ebru sanatında, hat sanatında, çini işlemelerinde, halı dokumasında ve nerde ise nefes aldıkları her alanda Gülün izlerini görürüz. Osmanlı halkı Gül zamanı muhakkak kıyafetlerinin bir yerine Gül çiçeğini iliştirirdi. Sıbyan mektebi talebeleri her sabah hoclarına küçük demeler halinde gül götürürlerdi. Saraylarda, konaklarda, bahçelerde, mesir yerlerinde, hemen hemen her evde gül zamanı gülleri görmek mümkündür.
Arşiv kayıtlarını incelediğimizde tonlarca gül suyunun tüketildiğini görüyoruz. Gül suyu ve gül yağı ikramı Osmanların gündelik hayatın vazgeçilmez unsuruydu. Temin edilen gül sularının büyük bir bölümü Edirne ve Edirne’ye bağlı şimdiki Bulgaristan topraklarından getirildiğini görüyoruz.
Halife olan Padişahların saç sakal tıraşlarını Zülüflü ağalardan berberci başı yapardı. Tüm yıl boyunca bu berberci başı aynı kişi olurdu. Berberci başı padişahın sakalını saçını belli günlerde keserdi. Saçını sakalını kesmeden önce ortaya ipek atlastan bir kumaş sererdi. Kesilen saç sakal bu büyükçe kumaşta toplanır daha sonra içi gül suyu ile dolu altın bir tasta yıkanır, yıkanan saçlar ve sakalar yine bir atlas kumaşın içinde tütsü ile kurutular ve aynı zamanda kokulandırıldı. Kurutulan saçlar ve sakalar daha sonra gümüş bir kutuda biriktirilirdi. Hac zamanı geldiğinde bu gümüş kutu Dârüssaâde ağası tarafından Haremeyn’e gidecek olan sürre alayının başı surre emine teslim edilirdi.
Bu kıymetli ritüelin amacı şöyledir: Hacca gitmesi uygun olmayan Padişahlar vücudundan ayrılan saçlarını sakalarını efendimizin ten kokusu ile anılan gül suyuna batırarak Hz. Muhammet (s.a.v) kabrinin yakınında bir yere defnedilmesini isterler. Nasıl güzel bir edep ve inceliktir.
Dünyanın dört bir yanından gelen elçiler önem sırasına göre Elçiler hanında yahut sarayda bekletilirdi. Kimi 3 gün kimi 6 ay beklerlerdi. Sabah onlara hizmet eden ağalar necef gülebdanlar da bulunan gül suyu ikram ederlerse derlen toparlan aklan paklar bugün huzura kabul olunacak sının müjdesiydi. Bu müjdeli haberi getiren ağalara da bahşiş unutulmazdı elbet.
Huzura kabul olunan elçilerin sundukları kıymetli hediyeler arasında, ipek atlaslar, eşsiz atlar, mücevherler ile bezeli hançerler, paha biçilemez halılar ve daha nice hediyelerin arasında muhakkak sim ve yaldızlı altından, gümüşten yahut bakırdan gülabdanlar, buhurdanlar bulunmaktaydı. Bu muhteşem gülabdanların da çoğu hançerler gibi mücevherler ile bezeli olur. Aslına buradan bile çok rahat anlayabiliriz gül suyuna verilen önemi. Paha biçilemez atlar, mücevherler sunulununken bu kıymetli hediyelerin arasında gülabdanlarında bulunması oldukça manidardır.
Gül suyu sarayda sadece ellere dökülen hoş kokulu bir sıvı değildi elbet.
Kanalıma abone olun: t.ly/nVzf
Bizi lütfen takip edin:
/ bihterturkanergulkoku
/ tiyrus
/ kokukulturuveturizmder...
/ tiyrus
Tiyrus Koku Uygarlığı ürünleri için: www.tiyrus.com/
Bihter Türkan Ergül Workshop www.tiyrus.com...
Koku Kültürü Derneği: www.kokukulturu...

[@MetinAkcan]

🌹

[@MucizeOtlar]

Tarihe bakıldığında hep gül şerbeti gül lokumu ve gül kolanyasi mevcut