*Waliwo ku mmwe alowooza nti Mutonzi ayagala embwa ennyo okusinga empologoma, oba emmese okusinga embalaasi? Kiyinzika nti Katonda alina abaagalwa mu by'oyatonda?* Nuuwa yamala emyaka nga 100 ng'azimba eryato, omulimu omuzito ogwamufuula ng'omuddu eri omulimu guno olw'ensolo. Okusinga okuyita eryato lya Nuuwa, tuyinza okugamba nti lyali eryato ly'ensolo, kubanga ekigendererwa ky'eryato kyali kuwonya buli kika ky'ensolo. Singa kyali kyagala kya Nuuwa yekka, yandisazeewo okuzimba eryato eritono, erimala family ye n'ensolo entonotono ez'omunda, era ekyo kyandimuwalirizza emyaka mitono, nga 5 oba 10. Nuuwa yandibadde abuuza Katonda nti: "Ddala oyagala nfe omwaka emyaka 100 ng'azimba eryato lino erinene olw'ensolo? Tokiraba ng'okwo kusinza ensolo ennyo? Ndeka nzimbe eryato mu myaka 2 oba 3 eri family yange n'ensolo zokka ezitugasa." Abantu tulina ekitiibwa ennyo, nga bulijjo twagala okwekutula okusinga ebirala byonna ebibaddewo. Ku muntu, kiyinzika okuba ekyesittaza nti Katonda yasinza ebiramu byonna, ng'oyo yeeraba ng'omuddu mu mulimu guno. Mu lusuubiro lw'omuntu, ebiramu ebitalina kutegeera biyinza okulabika ng'ebitono era ebitalina mugaso, okujjako nga bisobola okukolera ekigendererwa ekirungi, nga mmere oba ebirala eby'enjawulo. Naye Katonda yalagira Nuuwa okuzimba eryato okutaasa buli kika ky'ensolo, ng'asaba omulimu omunene ennyo. Okwetikka kuno kwali kukemebwa kw'okwagala kwa Katonda eri ebyo byonna by'atonda, so si bantu bokka. Kitujukiriza nti okwagala kwa Katonda tekulina kusaagulula era kukwata ku biramu byonna mu ngeri y'emu. Tuyinza okulaba kino mu panda ennene eya China, eyetabudde okubeera mu bibira bya bamboo; mu tigga wa Bengal owa India, akuuma embeera ennungi mu nsi ye; mu mpologoma ey'Afrika, akabonero k'amaanyi mu kika kye; mu mbwa ey'omu Europe, atuyigiriza ku kussa wamu; mu kangaroo owa Australia, asobola okubeera mu bibuga ebirina ebbugumu; mu kondola w'e Andes, anyonyola ebinnya bya South America n'obukulu; mu kanyamunyu ow'America Latina, eyewangira n'olukoba lwe olw'ensibo; era ne mu penguin emperor, eyetabudde okubeera mu bukambwe bw'Antarctica. Katonda yawa buli kimu obusobozi okubeera n'okutumbuka mu kifo kyakyo. Mutonzi si wa kusaagulula, si wa kusosola, wadde tali mukkakkamu. Okwagala kwe kungi nnyo era kukwata ku bulamu bwonna. Nga buli kiramu kikuumibwa era kitiibwa, naffe tulina okuyiga okwagala n'okussa ekitiibwa mu byonna Katonda by'atonda, nga tulaga ekisa n'obugabi Katonda by'atulaze. Noolwekyo, oba ng'abazadde bo bagoberera "katonda" eyakomezebwawo mu nsalo, mu nnimi, oba mu bitongole by'abantu, ndeka nkubuulire nti ekyo tekikwatagana. Mutonzi si wa kitundu, si wa ggwanga, si musosoze wa nvu, si muwakanyizi wa bannamawanga oba mufanatikisi wa by'obufuzi. Ebyo bya muntu, mpisa za nsi. Kale Mutonzi yagamba Omwana we omwagalwa: "Genda obagambe baganda bo bammanjulire mu mawanga gonna ag'ensi." 🌍🌎🌏 .
*Waliwo ku mmwe alowooza nti Mutonzi ayagala embwa ennyo okusinga empologoma, oba emmese okusinga embalaasi? Kiyinzika nti Katonda alina abaagalwa mu by'oyatonda?*
Nuuwa yamala emyaka nga 100 ng'azimba eryato, omulimu omuzito ogwamufuula ng'omuddu eri omulimu guno olw'ensolo. Okusinga okuyita eryato lya Nuuwa, tuyinza okugamba nti lyali eryato ly'ensolo, kubanga ekigendererwa ky'eryato kyali kuwonya buli kika ky'ensolo. Singa kyali kyagala kya Nuuwa yekka, yandisazeewo okuzimba eryato eritono, erimala family ye n'ensolo entonotono ez'omunda, era ekyo kyandimuwalirizza emyaka mitono, nga 5 oba 10.
Nuuwa yandibadde abuuza Katonda nti:
"Ddala oyagala nfe omwaka emyaka 100 ng'azimba eryato lino erinene olw'ensolo? Tokiraba ng'okwo kusinza ensolo ennyo? Ndeka nzimbe eryato mu myaka 2 oba 3 eri family yange n'ensolo zokka ezitugasa."
Abantu tulina ekitiibwa ennyo, nga bulijjo twagala okwekutula okusinga ebirala byonna ebibaddewo. Ku muntu, kiyinzika okuba ekyesittaza nti Katonda yasinza ebiramu byonna, ng'oyo yeeraba ng'omuddu mu mulimu guno. Mu lusuubiro lw'omuntu, ebiramu ebitalina kutegeera biyinza okulabika ng'ebitono era ebitalina mugaso, okujjako nga bisobola okukolera ekigendererwa ekirungi, nga mmere oba ebirala eby'enjawulo. Naye Katonda yalagira Nuuwa okuzimba eryato okutaasa buli kika ky'ensolo, ng'asaba omulimu omunene ennyo. Okwetikka kuno kwali kukemebwa kw'okwagala kwa Katonda eri ebyo byonna by'atonda, so si bantu bokka. Kitujukiriza nti okwagala kwa Katonda tekulina kusaagulula era kukwata ku biramu byonna mu ngeri y'emu.
Tuyinza okulaba kino mu panda ennene eya China, eyetabudde okubeera mu bibira bya bamboo; mu tigga wa Bengal owa India, akuuma embeera ennungi mu nsi ye; mu mpologoma ey'Afrika, akabonero k'amaanyi mu kika kye; mu mbwa ey'omu Europe, atuyigiriza ku kussa wamu; mu kangaroo owa Australia, asobola okubeera mu bibuga ebirina ebbugumu; mu kondola w'e Andes, anyonyola ebinnya bya South America n'obukulu; mu kanyamunyu ow'America Latina, eyewangira n'olukoba lwe olw'ensibo; era ne mu penguin emperor, eyetabudde okubeera mu bukambwe bw'Antarctica. Katonda yawa buli kimu obusobozi okubeera n'okutumbuka mu kifo kyakyo.
Mutonzi si wa kusaagulula, si wa kusosola, wadde tali mukkakkamu. Okwagala kwe kungi nnyo era kukwata ku bulamu bwonna. Nga buli kiramu kikuumibwa era kitiibwa, naffe tulina okuyiga okwagala n'okussa ekitiibwa mu byonna Katonda by'atonda, nga tulaga ekisa n'obugabi Katonda by'atulaze.
Noolwekyo, oba ng'abazadde bo bagoberera "katonda" eyakomezebwawo mu nsalo, mu nnimi, oba mu bitongole by'abantu, ndeka nkubuulire nti ekyo tekikwatagana. Mutonzi si wa kitundu, si wa ggwanga, si musosoze wa nvu, si muwakanyizi wa bannamawanga oba mufanatikisi wa by'obufuzi. Ebyo bya muntu, mpisa za nsi.
Kale Mutonzi yagamba Omwana we omwagalwa: "Genda obagambe baganda bo bammanjulire mu mawanga gonna ag'ensi."
🌍🌎🌏
.