พระเตมีย์

พระเตมีย์ เป็นชื่อของพระโพธิสัตว์ในเรื่องเตมิยชาดก ชาดกเรื่องแรกใน ๑๐ เรื่องจากทศชาติชาดก ในเตมิยชาดกพระโพธิสัตว์ทรงบำเพ็ญเนกขัมมบารมี คือการออกบวช
เตมิยชาดก กล่าวถึงพระโพธิสัตว์ว่าได้รับอาราธนาจากพระอินทร์ให้จุติลงมาเกิดเป็นพระโอรสพระเจ้ากาสิกราช กรุงพาราณสี นามว่าพระเตมีย์ แปลว่า ความชุ่มชื่นยินดี เมื่อพระชนม์ ๑๑ เดือน เห็นพระบิดารับสั่งลงโทษโจรอย่างทารุณ ทรงรำลึกชาติได้ว่าครั้งหนึ่งพระองค์ทรงเคยเป็นกษัตริย์ครองราชย์อยู่ ๒๐ ปี ครั้นตายแล้วต้องไปเกิดในนรกอยู่แปดหมื่นปี กว่าจะได้ไปเกิดในดาวดึงส์สวรรค์ ทรงรู้สึกเกรงกลัวว่าจะต้องเป็นกษัตริย์ต่อจากพระราชบิดาและต้องสั่งลงโทษคนทำผิดจนต้องตกนรกอีก จึงแสร้งทำเป็นง่อยเปลี้ย หูหนวก เป็นใบ้ ทำให้ถูกกล่าวหาว่าเป็นกาลกิณี กระทั่งเมื่ออายุ ๑๖ ปี กำลังจะถูกฝังในป่าช้า จึงแสดงตนว่าไม่ได้ง่อยเปลี้ยและได้บวชรักษาศีลอยู่ในป่า [พระราชบิดา พระราชมารดา และราษฎรทราบข่าวติดตามมา ได้ฟังธรรมก็เกิดความเลื่อมใสขอออกบวชด้วย] ครั้นสิ้นชีวิตลงได้ไปเกิดในพรหมโลก
เรื่องราวของพระเตมีย์ นำมาใช้เป็นสำนวนเรียกคนที่ไม่ยอมพูดหรือไม่ยอมแสดงความคิดเห็นในเรื่องใด ๆ ว่าเป็น “เตมีย์ใบ้“
ที่มา : บทวิทยุรายการ “รู้ รัก ภาษาไทย” ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น.