„Marsz, Marsz Polonia” - Pieśń Polonijna

Pieśń „Marsz, Marsz Polonia” (znana jako „Marsz Czachowskiego”) powstała w 1863 podczas powstania styczniowego wśród oddziałów, którymi dowodził Dionizy Czachowski. Inicjatorami jej byli najprawdopodobniej żołnierze pochodzący z Galicji, o czym świadczy zarówno tekst, jak i dobór melodii. Zyskała jednak popularność jako pieśń powstańcza również w innych regionach.
„Marsz Czachowskiego” był prawdopodobnie kompilacją wcześniejszych pieśni, między innymi powstałej w czasie powstania listopadowego „Pieśni ułanów kaliskich” (wersja „Mazurka Dąbrowskiego”) oraz późniejszych pieśni zesłańców syberyjskich. Pierwsze zwrotki są niemal powtórzeniem Mazurka Dąbrowskiego autorstwa Józefa Wybickiego. Dwie zwrotki pierwszej wersji przypisuje się natomiast Władysławowi Anczycowi.
Marsz powstał jako powstańcza pieśń bojowa, która zachęcała do opuszczenia domu i zagrzewała do walki o wyzwolenie Polski (łac. Polonia). Duża liczba zwrotek sprzyjała śpiewaniu w trakcie długich, forsownych marszów. Tekst pierwszej wersji odnosił się bezpośrednio do walk oddziałów Dionizego Czachowskiego, ale po powstaniu styczniowym „Marsz Czachowskiego” doczekał się licznych przeróbek, często odbiegających od oryginału.
Możliwe, że pierwotnie śpiewano pieśń na inną melodię. Jednak na stałe połączono tekst do popularnej w XIX wieku na południowych i wschodnich ziemiach Korony dumki ukraińskiej „Oj nie chodź, Hryciu, na wieczornicę”, ale nie wiadomo kiedy i gdzie słowa „Marszu Czachowskiego” złączono z melodią dumki.
Pod koniec XIX wieku utwór zyskał popularność wśród polskich emigrantów żyjących w Ameryce. W czasie I wojny światowej był śpiewany w Legionach i Błękitnej Armii generała Hallera (pod inną melodią).
Jedna z jej wersji do Polski została przywieziona z Brazylii przez nauczycielkę i działaczkę ruchu chłopskiego Jadwigę Jahołkowską przed II wojną światową. W tej wersji pieśń rozpoczynały słowa: Jeszcze Polska nie zginęła, choć my za morzami, a kończyły: Amerykę rzucim i do Polski wrócim.
Pieśń śpiewali harcerze w okresie międzywojennym, a podczas II wojny światowej żołnierze polscy na Zachodzie, popularyzując własną odmianę refrenu „Marsz, marsz Sikorski”. Po 1945 roku pieśń ta nie była w Polsce publikowana przez blisko рół wieku (z wyjątkiem niskonakładowych druków podziemnych).
Tekst pieśni:
Rozproszeni po wszem świecie
Gnani w obce wojny,
Zgromadziliśmy się przecie
W jedno kółko zbrojne.
Ref.: Marsz, marsz Polonia,
Nasz dzielny narodzie,
Odpoczniemy po swej pracy
W ojczystej zagrodzie.
Z wiosną zabrzmi trąbka nasza,
Pocwałują konie,
Sławą polskiego psałterza
Zabrzmią nasze bronie.
Ref. ...
Przejdziem Litwę, przejdziem Wołyń,
Popasiem w Kijowie.
Zimą przy węgierskim winie
Staniemy w Krakowie.
Ref. ...
Od Krakowa bitą drogą
Do Warszawy wrócim,
Co zastaniem resztę wroga
Na łeb w Wisłę wrzucim.
Ref. ...
Na królewski gród zhańbiony
Wzleci orlę białe,
Hukną działa, Jękną dzwony,
Polakom na chwałę.
Ref. ...
Moskal Polski nie zdobędzie
Dobywszy pałasza
Hasłem naszym wolność będzie
O Ojczyzna nasza.
Na stronie polskiej piosenki jest podanych wiele wersji tej pieśni:
bibliotekapios...