Đorđe Tabaković | Graditelji Novog Sada (5)

Tridesetih godina 20. veka, dakle tokom samo jedne decenije, u Novom Sadu Đorđe Tabaković potpisuje i gradi više od 50 objekata potpuno različitih namena! Jedan od najznačajnijih srpskih arhitekta modernista rođen je 1897. godine u Aradu, u današnjoj Rumuniji, a preminuo 1971. godine u Novom Sadu, gradu kojem je podario večna arhitektonska dela.
Ovu epizodu počinjemo pričom sa kraja 17. veka. Tih godina, čukundeda Đorđa Tabakovića Eftimije iz Hercegovine se doseljava u Arad. Nakon migracije iz jednog u drugi, ekonomski „stabliniji“ kraj turske carevine, prvi poslovi familije bili su prerada i trgovina drvetom.
Kada je Đorđe rođen, njegov otac, tada već uveliko afirmisani projektant sa diplomom Tehničkog odseka Arhitektonskog fakulteta u Budumpešti, bio je, između ostalog, i predsednik Srpske pravoslavne crkvene opštine u Aradu. Uz oca Milana Tabakovića Đorđe je odmalena postao zainteresovan kako za nacionalna pitanja, tako i za savremena graditeljska ostvarenja.
Dobri odnosi sa peštanskim Srbima i Tekelijanumom, zadužbinom našeg velikog pravnika i dobrotvora Save Tekelije u Pešti, koji je takođe rodom iz Arada, doveli su u mađarsku prestolnicu Đorđa, koji je počeo da studira arhitekturu. Zbog Prvog svetskog rata prekida studije, vraća se u rodni Arad i pomaže ocu u borbi protiv Austrougarske monarhije. Radio je kao zapisničar i prevodilac u komunikaciji sa savezničkim trupama da bi se 1920. vratio u Budimpeštu sa željom da diplomira.
Prema njegovim rečima, zbog toga što se pred rektoratom izjašnjavao kao Srbin, studije je morao da nastavi i završi u Beogradu jer su tadašnje mađarske vlasti odlučile da ne žele da učestvuju u obrazovanju inženjera za neprijateljsku Jugoslaviju.
Državni ispit Đorđe je položio 1927. godine, a tom periodu prethodio je boravak, rad i putovanja po Francuskoj, zatim razni veliki i mali konkursi na kojima je učestvao, kao i saradnja sa impozantnim arhitektom-njegovim ocem Milanom Tabakovićem. Crkve, zgrade i palate koje je Milan projektovao krasile su južne i istočne krajeve Austrougarske monarhije, a najviše traga ostavio je u Aradu. Svakako, Milan Tabaković bio je najveći srpski neimar na prelazu vekova. Posle Prvog svetskog rata Arad pripada Rumuniji, a Milan se sa suprugom i decom seli u novu državu, u Novi Sad.
Đorđe Tabaković nije odmah postao Novosađanin, što se zaključuje iz intervjua datom Radio Novom Sadu šezdesetih godina. Ovde je došao da poseti brata, pa je slučajno dobio jednu porudžbinu, nakon čega je usledila i druga, posle koje ostaje zauvek u gradu i postaje najproduktivniji novosadski arhitekta u periodu između dva svetska rata. Osim u Novom Sadu, mnogo je radio u Zrenjaninu ali i na teritoiji skoro čitave Vojvodine, koju je za svega desetak godina ukrasio sa oko stotinu arhitektonskih ostvarenja.
Posle 1945. godine i nemogućnosti obavljanja privatne graditeljske prakse, nije kao pre rata bio angažovan, ali se u nekim izmenjenim okolnostima ipak bavio arhitekturom. Radio je i enterijere kojima se periodično posvećivao i pre rata, predavao je u prosveti, delovao je i kao pozorišni scenograf, a od svestranosti i talenata kojima je bio nadaren ističe se slikarstvo i njegovi čuveni akvareli Novog Sada. Uspešno se bavio i fotografijom, opremanjem knjiga za Maticu srpsku, prevođenjem, raznim veoma važnim društvenim aktivnostima, a 1953. godine osnovao je Udruženje likovnih umetnika primenjenih umetnosti Srbije (ULUPUS).
I kada se pomene samo deo Tabakovićevih arhitektonskih dela u Novom Sadu, spisak je impozantan: Tandurdžićeva palata, Dom novosadske trgovačke omladine, poznat i kao apoteka u centru, polukružnog oblika - gde je do nedavno bio Radio Novi Sada, Sokolski dom, palata Klajn, zgrada Crvenog krsta na uglu Pionirske i Bulevara Mihajla Pupina, prvobitni Hotel Park, koji je danas krilo Jodne banje uz Futošku i Ulicu Nikole Tesle, stambene zgade od broja 1 do 7 u Stražilovskoj, kao i u ulicama Ilije Ognjanovića 1, 9, Maksima Gorkog 18 i 55 i na Trgu Ferenca Fehera 1 i 7. Kuću za svoju porodicu u Ulici Mike Antića broj 5 Tabaković je projektovao 1929. godine.
UREDNIK I SCENARISTA
Vladimir Bajić
STRUČNI SARADNIK NA SCENARIJU
Istoričar umetnosti Vladimir Mitrović
DIREKTOR FOTOGRAFIJE
Bojan Ognjanovac
MONTAŽER SLIKE I ZVUKA
Dragan Milutinović
DRON OPERATERI
Ivica Ključar
Duško Cvijić
SNIMATELj ZVUKA
Damir Paluška
DIZAJNER SVETLA
Vedran Šantić
PRODUCENTKINJA
Olivera Miletić Čačija
POSTPRODUKCIJA
Uroš Jandrić
MUZIKA
Vladimir Bajić i “Hirurgija”
DIZAJN i ANIMACIJA
Aleksandar Šećerov
Odgovorna urednica Dokumentarno-obrazovnog programa
Jelena Bugarski
Proizvodnja RTV
Januar 2021.
Radio-televizija Vojvodine www.rtv.rs
Servis odloženog gledanja i slušanja media.rtv.rs

[@desankaknezevic9048]

Vrlo zanimljivo!