Ayənin sonunda "rabbenâ velâ tuhammilnâ" dəmək əvəzinə bir balaca xəta edib "rabbenâ tuhammilnâ" demişəm."velâ" deməmişəm yəni.Bəzən yorqunçuluq video hazırlamaq falan belə və yaxud texniki xətalar olur üzürlü sayın.
Sukurler olsunki allah senin kimi yaxsi insani qarsima cixardi qardasim bu dini melumatlarla ureyimi cox rahatlatdin cunki mendede bele hadiseler cox olur
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov*
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov*
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov*
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov*
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov*
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov*
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov*
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov* .
Es salam Aleykum va rahmatullah va barakatuh. Harun exim Rebbim azze ve celle. seni Sevgili Peygamberimiz.Sallallahu aleyhi ve Selleme.. Sahabelere radiyallallahu anha.ya Ehli-Beyt radiyallallahu anha ya ...Qonsu Etsin... Cennet Ehli Olasan...BIIZNILLAH
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov* .
Hər kəsə düzgün yol bəlli olduqdan sora peygəmbərin və mominlərin yolundan başqa digər yola üz tutarsa Allah həmin kəsi o istədiyi yola yönəldər və cəhənnəmə varid edər.
Allahıma Min Şükür Bu Vidyonu qarşıma Çxartdı Neçə Gündü Şeytan ağlıma pis pis düşüncələr salır Allahıma Yalvarıramki Məni. bağışlasın şükürlər olsun bu vidyo qarşıma çxdı
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :* Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur: «Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24) Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur! Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə: 1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir. «Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər. 2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür. 3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir: 1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu, 2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi, 3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması, 4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi, 5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil. Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər. b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər. c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər. Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir. nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir: A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi. B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35) 7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır. 8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur. *Yazdı: Sahib Əsədov*
Allah sənin günahlarını bağışlasın və səndən razı olsun inşəallah mənə qaranlıq qalan problem yaradan şeylərdən biri idi bu namaza girirəm yadıma düşməyən şey qalmır hətda rəbbimə qarşı deməyə belə qorxuram pis söz işlədirdim allah bağışlasın inşəallah əmin🤲bu videodan sonra qəlbim rahatlaşdı sağol harun səni tərifləmədim narahat olma əgər bilmədən etimsə üzürlü say o məqsədlə yazmadım qəlibmi açdım sadəcə sağolun🤲
Allahima Min Şukur Allahim Sen necede gozel Allahsan hemise bunu dusunurdumki aglimiza pis pis seyler gelende goresen gunaha batirig Allah Sizden Razi Olsun Harun Qardas🤲🤲
Selam aleykum qardaw Bir tovbe edib Allahin buyurdugu yolla addimlayan birisini gormek cox sevindirir insani Elhemdulilleh Her gun dua edirdim ki bizde de heqiqi dini anlatan birisi cixardi ,bawqa olkelerden olan elm adamlarini yox mehz ozumuzunkuleri dinleyerdim Elhemdulilleh Allah elminize bereket versin Əmin
Allah sənnən sonsuz razı olsun harun əmi Allah sənə cənnətin ən gözəl kösklərini firdəvs cənnətini bəxş etsin.bayaq namazda ağlıma bir dusuncə gəldi əsədu ənnə muhəmmədən rəsulullah deyəndə rəsulalallah kömək et sonra özümə gələ bilmirdim özümü oldururdum az qalaki mən Allaha şirk qoşdum bütün əməllərim puça çıxdı iman libasimi Allah azzə və cəll götürdü taki bu video ilə qarsilasana kimi Allah sonsuz razı olsun əmin əcməin
Harun qardaşim Allah senden razı olsun Allah senin ruzuni bereketini bol elesin inşaAllah cehenneme yox cennete yaxin olasan. Ramazan ayı her kese uğurlu olsun momin qardaşlar ve bacılar Allah sizden razı olsun
Çoxsağol Harun qardaş mənimdə ağlıma gəlir birdən yesiz fikirlər .buna görə çox qorxurdum ürəyimi rahadaşdırdın bu söhbətlə çox sağol gözəl qardaşım Allah razı olsun
ALLAH sizlerden bu vidyonu hazirliyan emeyi gecen her gesden razi olsun sizin vidyolariniz imana müsbet tesiri var , doğru deyirsiz adi vaxda adamin ağlina gelmiyen şeyler namazda gelir namazdan sora secde ederek deyirem ya rebbi naqis ibadettderimi qebul eyle , sizlere teşekkür eliyirem
Ayənin sonunda "rabbenâ velâ tuhammilnâ" dəmək əvəzinə bir balaca xəta edib "rabbenâ tuhammilnâ" demişəm."velâ" deməmişəm yəni.Bəzən yorqunçuluq video hazırlamaq falan belə və yaxud texniki xətalar olur üzürlü sayın.
Eybi yox Harun qardas
Harun dayı 15 yaşım var namaz qılıram və daima səninləyəm
1 Allaha
Masallah qardas
Sukurler olsunki allah senin kimi yaxsi insani qarsima cixardi qardasim bu dini melumatlarla ureyimi cox rahatlatdin cunki mendede bele hadiseler cox olur
Yatan adamı oyatmaq olar , özünü yuxuluğa qoyanı əsla !
- Hz.Əli (ə)
👍🏻
👍
Oxuduğun Quran səsinə valeh oldum içim rahat oldu 🤲 Allah səni qorusun 🤲
Allah şahiddirki ağladım🥺🥺
Mədə eynən 😊❤
HASBİYALLAH NİMEL VEKİL ALLAH ne guzel vekildir ALLAH bana yeterALLAHU ƏKBƏR ƏLHƏMDÜLİLLAH
CəzakAllahu Xayran. Allah öz izzəti ilə şərəfi ilə səni həm dünyada, həm axirətdə şərəfləndirsin.
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov*
Salam Allah namaz ibadetimizi qebul etsin
Amin,İnşəAllah
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov*
Yaxşı ki varsan bilmədiklərimizi bizə çatdırırssan ALLAH Razı olsun
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov*
Rəcəb ayımız mübarək.Allah köməyiniz olsun,amin
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov*
@@increaseskill Çox gözəl anlatmısız Allah sizdən razı olsun
@@increaseskill geniş məlumat üçün sağ olun.Allah razı olsun
Namaz gözəldi 11 gündür ki başlamışam harun çox sağol
Ya Allah bizləri əfv et🤲
Amin İnşallah
Amin
Gözəl səsdi Allah qəbul etsin namaz və quranlarimizi
Dua eliyək buraxılış imtahani verənlər yaxşı nəticə elde etsinler (mende qarışıq)
Yaxşı olar inşallah
Yaxşı
Amin inşallah
@@sunlight9866 buraxılış sinifem 9
Aminn
Tam istediyim video. Allah qarşıma çıxartďı
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov*
VAllah menimde
Allah şeytana və kafirlərə lənət eləsin
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov*
Amin🙏🏻
İlahi Amin
@@increaseskillAMİN
Harun çox gözəl vidyolar çəkirsən ❤️
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov*
Bismilləh. Allah Təala, Tövhid əhli dəvətçilərin bərəkətini, sayını artırsın. Amin
Allah razı olsun sizdən bu dünyadada axirətdədə inşallah.
ALLAHIN qəzəbindən qorx ey bəndə
ALLAHU ƏKBƏR
HALALDI HARUN BƏY
Neçə vaxtdı bu problemə görə əziyyət çəkirəm tam vaxtında video gəldi ALLAH razı olsun
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov* .
@@increaseskill ne elaqe adamın dedikleriyle? 😂
@@srxanismaylov930
maarifləndirmək məqsədi.
Mə şə Allah. Allahummə bərik.Hər Adəm övladı xətakardı, xatakarların ən yaxşıları tövbə edənlərdi.
Əs sələmu Aleykum rehmətullahi Va barakatu Mə şə Allah☝🏻 nə gözəl oxuyursunuz CazakAllahu xaryan
Allah bizi şeytan əməlindən və düşüncələrindən qorusun
Səs doğurdanda gözəldi
Hemd ve terifler alemlerin Rebbi olan Allah subhena ve tealaya mexsusdur,en gozel adlar yalniz Ona mexsusdur.
Həmdə layiq olan yalnız Allahdır.Allah əhv etsin günahlarımızı.Əmin
Axtardığım suala cavab tapdım, Allah razı olsun səndən! Amin
Bele dusunceler meni öldururdu cunki hemise yasadigim bir seydi . Allaha sukurler olsun ki Rebbim ruhumuzu qurtarmagimiza komek olub 🤲
Allah günahlarımızı bağışlasın ❤️🌼
Amin
Amin
Amin Əlhəmdulillah Maşallah La İlahə İllallah SübhənAllah Allahu Əkbər
ALLAH razı olsun Harun əmi
ALLAH səndən razı olsun Harun həqiqqət bu məsələr məni çöz düşündürürdü indi aydın oldu çox sağ ol
ELHAMDULILLAH AMIN
HasbunAllah
Allah Her şeyden güclüdür Quran əsl bizə yol göstərən kitabdır
Es salam Aleykum va rahmatullah va barakatuh.
Harun exim Rebbim azze ve celle.
seni Sevgili Peygamberimiz.Sallallahu aleyhi ve Selleme..
Sahabelere radiyallallahu anha.ya
Ehli-Beyt radiyallallahu anha ya ...Qonsu Etsin...
Cennet Ehli Olasan...BIIZNILLAH
Əs Salamu Aleykum Qardaş Allah Səndən razı olsun Elminə bərəkət versin
Allah Subhənə və Təala səndən Razı olsun qardaş elmini artırsın Allahummə Əmin
Boş evə şeytan girməz. ALLAH VƏ RƏSULUN sevən başına gələcək müsibətlərə səbirli olsun
Allah sizden razi olsun🤲
Allah səndən razı olsun
Biz peyğəmbər sünnəsi Allahın əmri ilə yaşamağa çalışan Əhli Sünnət Vəl Cəmahətik
Halal olsun sənə Qardaş Allah günahlarını bağışlasın 🤍
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov* .
Allah Pis düşüncələri bağışlayırmı?
Hər kəsə düzgün yol bəlli olduqdan sora peygəmbərin və mominlərin yolundan başqa digər yola üz tutarsa Allah həmin kəsi o istədiyi yola yönəldər və cəhənnəmə varid edər.
*Sən xatırlat! Çünki xatırlatmaq möminlərə fayda verir!* (əz-Zəriyət)
Allahıma Min Şükür Bu Vidyonu qarşıma Çxartdı Neçə Gündü Şeytan ağlıma pis pis düşüncələr salır Allahıma Yalvarıramki Məni. bağışlasın şükürlər olsun bu vidyo qarşıma çxdı
Allah senden razı oLsun Harun qardaş Allah bütün müsəlmanlari qorusun amin
*Bəzi insanlar deyir Allah niyə peyğəmbərləri təkcə Şərqə yollayıb. Əslində bu yalnış düşüncədir. Cavab :*
Uca Allah peyğəmbərlərin bütün qövmlərə göndərilməsi barədə Qurani-Kərimdə buyurmuşdur:
«Elə bir ümmət yoxdur ki, ona xəbərdar edən bir peyğəmbər gəlmiş olmasın.» (Fatir, 24)
Deməli, aydın olur ki, bu şübhəyə İslami təsəvvür içərisində yer yoxdur!
Keçək məsələnin tarixi və ictimai tərəflərinə:
1 - Onu bilmək lazımdır ki, Orta Şərq bölgəsi bəşər övladının mühüm mərkəzlərindən biri olmuşdur; Bu ərazi, İran körfəzindən aralıq dənizi sahillərinə kimi uzanan böyük bir ərazini (Şam, İraq, Suriya, Misir, Ərəbistan yarımadası, Fələstin, indiki İsrail və s. əraziləri) əhatə edirdi. Başqa yerlərdə yaşayışın olması məsələsinə gəldikdə isə bu barədə artıq qeyd olundu ki, "Qurani-Kərim hər bir xalqa peyğəmbər göndərildiyini" xəbər verir. Yaxın Şərq məntəqəsi təxminən yer üzünün ortası, Məkkə isə mərkəzi hesab edilir.
«Məkkənin yer üzünün mərkəzi olması barədə Misir mütəxəssisi, Qahirə Universitetinin coğrafiya professoru doktor Hüseyn Kəmaləddin 1977-ci ildə həm bu məsələ, həm də Məkkənin tarixi və qədimliyi barədə elmi araşdırmalarını dünya elminə təqdim etmişdir.» (Mənbə: Məqalə: "Kəbə yer kürəsinin mərkəzidir". Bildirçin.az saytı) İslam alimlərindən bəziləri peyğəmbərlərin Yaxın Şərq ərazisindən yayılmasının hikmətini dinə dəvət üçün yolun yaxınlığı, bir asanlıq kimi izah etmiş, dünyanın ortasından və ya insan sivilizasiyasının mərkəzindən kənarlara doğru getməyin daha asan olduğunu qeyd etmişlər.
2 - Qurani-Kərimdə deyilir: «Beləcə, onlardan əvvəlkilərə də elə bir elçi gəlmədi ki, onun barəsində: “Sehrbazdır, ya da dəlidir!”- deməsinlər.» (Tur, 52) Əgər bu göndərilmiş peyğəmbərlərə belə deyirdilərsə, görəsən məntiqidirmi və ya təsəvvür oluna bilərmi ki, o xalqlar bu peyğəmbərlərə həm "dəli, sehirbaz" deyib onlara əhəmiyyət verməsinlər, sonra da onların adlarını tarixə qeyd etsinlər? Əlbəttə ki, əhəmiyyətsiz gördükləri adamları tarixi qeydlərə salmaları heç də inandırıcı görünmür.
3 - Ola bilsin ki, etiraz edən şəxs desin: Bəs nə üçün İsrail övladlarının xəbəri Qurani-Kərimdə qalıb? Cavab: çünki, onlar da bu məntəqədə (Orta Şərqdə) yaşayıblar. Bu əslində bir çox səbəblər dolayı baş vermişdir:
1 - Yəhudilərdən olan peyğəmbərlərin çoxluğu,
2 - Peyğəmbərlərin bir-birinin ardınca gəlməsi,
3 - Onlardan bəzilərinin - Davud, Süleyman və s. - dövlət rəhbəri olan peyğəmbərlər olması,
4 - Onlara müqəddəs kitabların gəlməsi,
5 - Mömin nəsillərin davamlı şəkildə bir-birinin ardınca gəlməsi və bu elçilər haqda şifahi mədəniyyətin qorunması; Bu şərtlər aradan qalxdıqda Avstraliya, Cənubi Amerika və s. kimi yerlərdə bu amillər olmadığı üçün o yerlərdə peyğəmbərlik xəbərinin qalması üzürlü hesab olunur. Çünki, peyğəmbərlik xəbərlərinin bir çox nəsillərə ötürülməsinin real səbəbləri var. Bu səbəblər aradan qalxarsa, həmin ölkələrdə peyğəmbərlik xəbərlərinin qalması mümkün deyil.
Bəzi tarixçilər Zərdüştün İsa Məsihdən 6000 il əvvəl yaşamasını iddia edirlər.
b) Bəzi tarixçilər isə onun miladdan 600 il əvvəl yaşadığını iddia edirlər.
c) Bəziləri isə onun miladdan əvvəl 1500-2000-ci illərdə yaşamasını iddia edirlər.
Bu ixtilafların olduğu şəraitdə islahatçıların tarixi xəbərlərinin itməsi təsəvvür edilən və gözlənilən olduğu kimi, həmin dövrdə və ondan əvvəlki dövrlərdə yaşayan peyğəmbərlərin xəbərlərinin itməsi də gözlənilən və təsəvvür olunandır. Yəhudilərə çoxlu peyğəmbərlər gəlsə də, onlardan əsasən yalnız Quranda adı çəkilənlərin məlum olduğu bilinir. Qurani-Kərim başqa kitablardakı xətaları göstərməsi ilə də diqqətləri özünə çəkir.
nəyə görə Qurani-Kərim İsrail övladlarına gələn peyğəmbərləri də qeyd edib? Hansı ki, onlar da Orta Şərqdə yaşamışlar. Bunun cavabı belədir:
A) Qur'an hicaz bölgəsində nazil olmuşdur. Bu əraziyə yaxın yerlərdə yəhudi və xristianlar məskunlaşmışdılar. Təsəvvür olan və məntiqi olan odur ki, bu kitab onların peyğəmbərlərinin xəbərləri ilə əlaqədar olaraq həmin əraziyə yaxın bölgələrdəki xalqların dindarlarına da xitab etməli idi. Necə ki, Qurani-Kərim onların kitablarının (Tövrat və İncil) Allah tərəfindən nazil edilməsini təsdiqləmişdi, eləcə də o kitabların sonradan təhriflərə məruz qaldığını da bəyan etmişdi. Bu, onlara İslam hüccətinin çatdırılması və başlarına gələn hadisələrdən ibrət almaları baxımından çox mühüm idi.
B) Amma, ümumən xalq fərqi qoyulmadan yalnız Yaxın Şərqdəki peyğəmbərlərin adlarının Qurani-Kərimdə çəkilməsinə gəldikdə isə bu peyğəmbərlərin həyat hekayələrində olan ibrət və moizələr digər peyğəmbərlərin hekayələrindən daha böyük idi; bu barədə təfsir alimi İbn Aşur demişdir: «Allah öz peyğəmbərinə bir çox peyğəmbərlərin hekayələrini nəql etməyi adları qeyd olunan peyğəmbərlərlə kifayətlənmək üçün tərk etmişdir; çünki, adları qeyd olunan elçi və peyğəmbərlərin hekayələri böyük ibrət və faydaları ehtiva edir.» (ət-Təhrir vət-Tənvir, 6/35)
7 - Tədqiqatçı alimlər bəzi xalqların tarixində hikmətli şəxs, dahi kimi tanınmış, həmin xalqların müdrik kəlamlarını söyləmiş bəzi şəxsiyyətlərin peyğəmbər ola biləcəyini, sadəcə zaman keçdikdə o şəxslərin "filosof" və ya "müdrik" kimi tarixə düşmələrini qeyd edirlər. Bunu dəqiq bilmək isə böyük zaman fərqi olduğu üçün ehtimal olaraq qalır. Araşdırmaçılar bu ehtimalların mümkünsüz olmadığını bildirirlər. Ona görə ki, Qurani-Kərimdə də bəzi peyğəmbərlər barədə bilgi verilmədiyinə işarə edilmişdir. (Bax: ən-Nisa, 164) Heç bir tarixi və dini dəlil yoxdur ki, tarixdəki islahatkar şəxslər Orta Şərqdən başqa yerlərdə olmamışdır. Məsələn; götürək elə Konfuçini… O, Çinin dünyaca məşhur "müdrik" və "bilgə" adamı olmuşdur. Kimsə mütləq şəkildə deyə bilərmi ki, o peyğəmbər olmayıb?! Çünki, bizim həmin şəxsin dəvətinin əsas vəsfi barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Necə ki, İsa peyğəmbər xristianların ilahiləşdirib özünə ibadət etdiyi bir şəxs olduğu halda, biz müsəlmanlar üçün o yalnız bir peyğəmbərdir. Bunun kimi Konfuçi və Hindusların bəzi ilahları var ki, onlar vaxtilə hansısa peyğəmbər olmuş şəxslərin heykəlləri ola bilərlər. Çünki, İslami mənbələrdən bizə məlum olduğuna görə bütpərəstlik ilk dəfə saleh insanları xatırlamaq üçün onların tərəfdarları tərəfindən şəkillərinin çəkilməsi, sonra isə növbəti nəsillərin onların heykəllərini düzəlməsi, sonradan gələn nəsillərin isə o şəxslərin kimliyini unudaraq onları ilahiləşdirmələri ilə ortaya çıxmışdır. Bu həqiqətə əsasən hindistanlı bəzi İslam alimləri də orada olan bəzi bütlərin adlarının əslində peyğəmbərlərin adları olduğunu demişlər. Deməli, biz bu ehtimalı nə inkar edə bilər, nə də təsdiqləyə bilərik! Bu məsələ açıq olaraq qalır.
8 - Tarixdən bəzi əlamətlər də vardır ki, ola bilsin ki, bu da, Orta Şərqdən başqa peyğəmbərlərin olmasına dəlillərdən biri olsun; Antropologiya elminin alimləri tərəfindən - Androlayn və Vilyam Smit və s. - isbat olunmuşdur ki, Avstraliya, Afrika, Cənubi Amerika və sair kimi yerlərdə yaşayan ilk insanların əvvəllər və elə indi də ibadət etdikləri Uca ilah var ki, onlar bu Uca ilahın göylərdə və yerdə olan bütün ilahlardan güclü və qüdrətli olduğuna inanırdılar. Bəlkə də bu, daim təkAllahlığa çağıran fitrətin izi, əlamətidir ki, orada vaxtilə yaşamış peyğəmbərlərin varlığına dəlalət edən mühüm dəlillərdəndir
Qurani-Kərimdə nəyin haqqında bilgi verilib nəyin tərk edilməsi özü böyük ilahi hikmətlərlə əlaqədardır. Qurani-Kərimin bəşəriyyətə vermək istədiyi mesajı bilməyən insanların onun məqsəd və qayəsini bilmədən Qurani-Kərimi gah kimya kitabı, gah fizika kitabı, gah zoologiya kitabı və s. kimi təsəvvür etmələri, az qala Mendeleyev cədvəlindəki maddələrin də Quranda niyə olmadığını soruşmaları sizcə qəribə deyilmi? Bütün bu sorğuları məntiqi şəkildə cəm etdikdə isə sonuncu sual yaranır: Allah niyə bütün elmləri bizə hədiyyə edən kitabxana göndərməyib? Gülməli görsənir, eləmi? Lakin, bu insanların sosial şəbəkələrdəki suallarını cəm etdikdə hər şeyi Quranda axtarmalarını nəzərə aldıqda insan bu sonuncu sual barədə düşünməli olur. Doğurdan da onlar Quranın dini hökmlər haqda kitab olduğunu başa düşmək istəmirlər. Əgər Allah peyğəmbərlərin göndərilmə qayəsini bildirdikdə onları hər ümmətə tək Allaha ibadət etməyə və Allaha şərik qoşmaqdan çəkindirməyə görə göndərdiyini başa düşsələr, peyğəmbərlərin dini məqsədlə gəldiyini, kimya dərsi keçməyə gəlmədiyini anlayarlar. Dinin dünyəvi elmləri dəstəkləməsi isə başqa geniş mövzudur.
*Yazdı: Sahib Əsədov*
Səni sevirəm Rəbbim Səndə Məni Sev Inşəəə Allah.❤❤
Allah razı olsun ❤️🤲
Allah sizdən razi olsun
Çox sağol Harun qardas.ALLAH dinini imanini artirsin.
Allahummə bərik axi Allah bütün müsəlmanları bağışlasın.
Allah sənin günahlarını bağışlasın və səndən razı olsun inşəallah mənə qaranlıq qalan problem yaradan şeylərdən biri idi bu namaza girirəm yadıma düşməyən şey qalmır hətda rəbbimə qarşı deməyə belə qorxuram pis söz işlədirdim allah bağışlasın inşəallah əmin🤲bu videodan sonra qəlbim rahatlaşdı sağol harun səni tərifləmədim narahat olma əgər bilmədən etimsə üzürlü say o məqsədlə yazmadım qəlibmi açdım sadəcə sağolun🤲
Allah senden razi olsun
Allah razı olsun kardeşim.
Allahima Min Şukur Allahim Sen necede gozel Allahsan hemise bunu dusunurdumki aglimiza pis pis seyler gelende goresen gunaha batirig Allah Sizden Razi Olsun Harun Qardas🤲🤲
HASBİYALLAH NİMEL VEKİL ALLAH ne guzel vekildir ALLAH bana yeterLA İLAHE İLLA ALLAH MUHAMMEDIN RESULLULALLAH ❤☝️🕋 ALLAHC.C
Allah c.c. sənə və əhlinə bərəkət versin.
Amin
Allah köməyin olsun qardaş Hafizliyin mükəmməl Allah səsinə qüvvət versin
ALLAH hamımızın qəlbin saf təmiz eləsin AMİN🤲
ALLAH səndən razı olsun qardaş ♥️
Allah sizdən razı olsun əziz qardaşım
Selam aleykum qardaw
Bir tovbe edib Allahin buyurdugu yolla addimlayan birisini gormek cox sevindirir insani
Elhemdulilleh
Her gun dua edirdim ki bizde de heqiqi dini anlatan birisi cixardi ,bawqa olkelerden olan elm adamlarini yox mehz ozumuzunkuleri dinleyerdim
Elhemdulilleh
Allah elminize bereket versin
Əmin
Vallahi Ağladım Çox Sevindim Alhamdulillah Bu Hədisləri Bilmirdim
Allah razi olsun
Allah razı olsun Harun qardaş
Allah Sübhanə və Təala elminə bərəkət versin əmin əcmain
TebarekAllah
Maşə Allah əxi cox gozel sesin var Əlhamdulilləh meni bu dini yawamaqi nesib eden Allaha hemd olsun
SALAM ALEYKUM BU VİDRO ÇOX EHTİYACİM VARİYDİ ÇOX SAĞOLUN ALLAH QORUSUN CUMLƏMİZİ
Allah razı olsun
Assalamu aleykum Allah sizin elminizi artırsın və bərəkət versin.Amin Ya Rəbbim
Subhan Allah
Harun qardaş, Allah səndən razı olsun!
Allah sənnən sonsuz razı olsun harun əmi Allah sənə cənnətin ən gözəl kösklərini firdəvs cənnətini bəxş etsin.bayaq namazda ağlıma bir dusuncə gəldi əsədu ənnə muhəmmədən rəsulullah deyəndə rəsulalallah kömək et sonra özümə gələ bilmirdim özümü oldururdum az qalaki mən Allaha şirk qoşdum bütün əməllərim puça çıxdı iman libasimi Allah azzə və cəll götürdü taki bu video ilə qarsilasana kimi Allah sonsuz razı olsun əmin əcməin
Elhemdulilleh Allah sene rehm etsin ve Allah seni mukafatlandirsin AMIN
Allah subhabahu təalə sənnən razı olsun
Harun qardaşim Allah senden razı olsun Allah senin ruzuni bereketini bol elesin inşaAllah cehenneme yox cennete yaxin olasan. Ramazan ayı her kese uğurlu olsun momin qardaşlar ve bacılar Allah sizden razı olsun
Allah razı olsun qardaşım Allah elminə bərəkət versin
LA İLAHE İLLA ALLAH MUHAMMEDIN RESULLULALLAH ❤☝️🕋 ALLAHC.C
Alhamdulillah Gözəl Qardaşm ALLAH Səndən Razı Olsun Vallahi Bu Bəladan Əziyət çekirdim Rəbbimzə Sonsuza Qədər Həmd Olsun❤️❤️❤️
Çox Şükür !
Mənim anlayış qabiliyyəti mə görə çox rahat və yaxşıca anlatırsan dini buna görə çox sağol düşür.
Sağ ol qardaş Allah səndən razı olsun
Harun qardaş ALLAH sənin vasitənlə mənə yardım etdi bu fikirlər məni də bezdirmişdi həmd olsun aləmlərin RƏBBİ olan ALLAHA
Sagol qardaş Allah razı olsun ne qeder vaxtdirki bu videonu axdarirdim
Heri
Uca ALLAH sizi , gəlbinizə və niyyətinizə görə mükafatlandırsın! AMİN.AMİN.AMİN.
Çox sağol əxi 2gündü beynimi irgənc fikirlər bürümüşdür biraz rahatlıq tapdım Allah səndən razı olsun
Allah bizləri bağışlasın qardaş və bacılar Allah bizləri cəhənnəmin dəhşətindən qorusun Amin 🤲🏻
Qardaşım bunu başqa bir alimnən dinləmişdim.səndə çox sagol bu mövzuya toxundun.Allah razı olsun
Əssəlamün-Ələykə və rəhmətullahu və bərəkətuh
الله اکبر ☪️
Sagol Harun Qardaş bu video ilə məni Rehetlaşdırdın Allah səndən razi olsun.
Bizleri bağışla ALLAHIM
Allah sendden razı olsun qardaş
Çoxsağol Harun qardaş mənimdə ağlıma gəlir birdən yesiz fikirlər .buna görə çox qorxurdum ürəyimi rahadaşdırdın bu söhbətlə çox sağol gözəl qardaşım Allah razı olsun
Əlhəmdulilləh
@@eliquliyev779 Dayı oğlu burdada gəldik tapdıq bir birimizi 😊😊.☝️☝️☝️
Allah razi olsun qardas
Allah qorusun seni qardaş cox sevindiricidir seni bele gormək Allah Təala seni oz cənnətilə sevinən qullarından etsin
MAŞALLAH😍
ALLAH RAZI OLSUN
ALLAH sizlerden bu vidyonu hazirliyan emeyi gecen her gesden razi olsun sizin vidyolariniz imana müsbet tesiri var , doğru deyirsiz adi vaxda adamin ağlina gelmiyen
şeyler namazda gelir namazdan sora secde ederek deyirem ya rebbi naqis ibadettderimi qebul eyle , sizlere teşekkür eliyirem