თამარ მეფის გამოქვაბული - Cave of Queen Tamar 3/4

რაჭა
თამაზ ბერაძე
12-14 გ.
"შქმერი ტაფობის ჩრდილოეთით, "ქვაგახეთქილას" ხეობის მარჯვენა მხარეს მაღალი კლდეებია აღმართული. ერთს "თამარის კლდეს" უწოდებენ. ამ კლდეში ოთხი გამოქვაბულია. ერთი შედარებით დაბლაა, სამი კი ზემოთ, ერთმანეთის გასწვრივ. ამ სამი გამოქვაბულის ზემოთ, კლდეა 12 მეტრით წინ გამოწეული, რომელიც თითქოს სახურავივით დაჰყურებს მათ. ქვემო გამოქვაბულამდე კლდის ბილიკს მივყავართ. გამოქვაბული პატრაა, სიმაღლე დაახლ. 2მ, სიგანე - 3მ, სიღრმე 1,5მ. ზემო გამოქვაბულები კი ძალზე ძნელი მისადგომია. ამ გამოქვაბულებიდან ერთი გარედან ამოშენებულია და ძირიდან თითქოს კარებიც შეიმჩნევა, რომელსაც "თამარის საყდარს" უწოდებენ.
"თამარის კლდის" სამი გამოქვაბული მოსახლეობის დიდ ყურადღებას იპყრობს. ძველად დარწმუნებულები იყვნენ, რომ "თამარის საყდაში" დიდებული თამარ მეფის კუბო იყო დასვენებული. ერთი გადმოცემის მიხედვით, ამ გამოქვაბულში რამდენიმე ასეული წლის წინ ზემოდან ვიღაც მესხი ჩამოუშვიათ. როცა იგი საყდარში შესულა დაბრმავებულა და ვერაფერი დაუნახავს, მხოლოდ გამოქვაბულიდან გამოსვლის შემდეგ დაბრუნებია თვალის ჩინი. ამ გადმოცემის მეორე ვარიანტით, ეს "მთამსვლელი" წინა საუკუნის შუა წლებში ასულა გამოქვაბულში. აქ მას უნდახავს, რომ "მიცვალებული წევს ოქროს ტახტზე, აქეთ-იქით ოქროს სავარძლები უდვია და თვითონ თამარ დედოფალის სურათი და ხმალი ჰკიდია და დიდრონი მარილის ქვები უწყვიაო". ამის შესახებ თითქოს რუსეტში მთავრობისთვის უცნობებიათ. იქიდან მოუწერიათ. "მარილის ქვები კი არ არის, მარმაილოს ქვები არისო" და იქ შესვლა სპეციალური ნებართვის გარეშე აუკრძალავთ.
თამარ მეფის სახელის დაკავშირება ამ გამოქვაბულებთან დიდ ინტერესს იქვევდა ხალხში. და აი, 1890 წელს ბოყველმა პეტრე ხვთისის ძე ომანიძემ ქვემო გამოქვაბულის თავზე საგანგებო კიბის აგება დაიწყო, რათა "თამარის საყდრისათვის" მიეღწია. ერთი წლის მუშაობის შემდეგ კიბემ გამოქვაბულის ძირამდე მიარწია. აქ ომანიძეს კლდეში ჩამოკიდებული, დაახლოებით 3მ სიგრძის კიბე დახვედრია, რომელიც მას მოუხსნია და ძირს ჩამოუტანია. მნახველები ერთხმად აღნიშნავდნენ, რომ" ეს ძველი კიბე ისეთია, გეგონება სულ ახლახან გაკეთებული არისო". ომანიძეს კიბისთვის სულ რამდენიმე საფეხურის დადგმა ჭირდებოდა, რომ თამარის საყდარში შესულიყო. დაამზადა კიდეც ეს საფეხურები, მაგრამ მათ დადგმამდე ადგილობრივ ხელისუფლებას მიმართა და "თამარის საყდარში" შესვლის ნებართვა ითხოვა. ხელისუფლებამ ასეთი ნებართვა არ გასცა. უფრო მეტიც, კიბის გამოყენება საერთოდ აკრძალა.
პეტრე ომანიძის მიერ კიბის აღმართვა ცხოველ ინტერესს იწვევდა მტელ საქართველოში. ამის შესახებ 1891 წელს ოქტომბრის "ივერიაში" და 1893 წ. იანვარში "კვალში" წერილებიც დაიბეჭდა. ამ წერილთა ავტორები საგანგებოდ გაემგზავრნენ რაჭაში, რათა ცნობები ადგილზე შეეკრიბათ.
რადგან ომანიძე გამოქვაბულში არ შესულა, "თამარის საყდრის" მიმართ ინტერესი არც შემდეგ ჩამქრალა, თუმცა გამოქვაბულამდე ასვლა დიდხანს არავის უცდია.
1957 წ. ზაფხულში "თამარის კლდეს" მთამსვლელებმა შეუტიეს. 26 აგვისტოს მათ ზემოდან 200-მეტრიანი თოკი ჩაუშვეს, შემდეგ კიდევ 15 მეტრის დამატება დასჭირდათ და გამოქვაბულებისკენ ცნობილი მთამსვლელი ა. ნემსიწვერიძე დაეშვა. "გამოჩნდა კირის ხსნარით და ქვით ამოშენებულის წინა კედელი, - წერდა იგი 1957 წლის 31 ოქტომბრის გაზეთ "ლელოს" ფურცლებზე, - კარგად ვხედავ მთავარ გამოქვაბულს, მის მარცხნივ გუმბათისებურ გამოქვაბულს და მისკენ მიმავალ კლდეში გამოკვეთილ ბილიკს. თოკზე სწორ მდგომარეობაში ყოფნამ საშუალება მომცა გარკვევით დამენახა მთავარი გამოქვაბულის მარჯვენივ, 30 მ დაშორებით, ვერტიკალურად გახსნილი კარსტული გვირაბი, ხელოვნურად ამოშენებული კედელი. თოკიდან გამოქვაბულში გადასვლისთანავე ამ ამ გამოქვაბულისკენ გავემართე. აქაც მთავარი გამოქვაბულიდან კლდეს გამოკვეთილი ბილიკი მიყვება, მაგრამ ბილიკი ხუთი მეტრის შემდეგ ჩამონგრევის გამო წაშლილია... ამ გამოქვაბულში შესვლა არ მოხერხდა. დანარჩენი გამოქვაბულების აღწერა მოვახდინე და უკვე შუადღე გადასული იყო, გამოქვაბულიდან რომ დავეშვი".
ა. ნემსიწვერიძემ გამოქვაბულში ვერც თამარის კუბო იხილა და ვერც სხვა რამე ნივთი. "თამარის კლდის" გამოქვაბულებს ამის შემდეგ მთამსვლელები კიდევ ერთხელ ეწვივნენ. ვერც მათ იპოვნეს რაიმე ნივთი. როგორც ფიქრობენ ეს გამოქვაბულები კლდეში თამარის ხანაზე ხუთი საუკუნით ადრეა გამოკვეთილი. მას ქრისტიანი ბერები თავიანთ სადგომად იყენებდნენ."

[@mamukaomanidze2991]

ვიდეოსთვის დიდი მადლობა, მაგრამ რაც შეეხება ასვლას (თ.ბერაძე-ს) პეტრე ომანიძე ავიდა მაგ გამოქვაბულში და ჩამოიტანა ხის ჯვარი. იგი ვერ გადავიდა შემდეგ გამოქვაბულში, სპეციალურად აიტანა მორი გადასასვლელად, მაგრამ ვერ შეძლო გადასვლა რადგან ჭრაქს უქრობდა მღვიმედან დაბერილი ქარი.რაც შეეხება კიბეს თითქმის სამი წელი აკეთებდა ბოლომდე ასასვლელად. იგი იყო ჩემი დიდი ბაბუა. მამუკა ომანიძე

[@ramazidaushvili3216]

ბოლომდე შესწავლილი არის?

[@mamyka64]

Gamarjobat!! Da zemo rachis ra adgilia??madlobt

[@gagna2770]

shqmeri

[@iagogagnidze4443]

mec gagnidze varda tamar mefis win chavdivar sofel kvashxietshi