ปฏาจาราเถรี : ผู้บรรลุธรรมจากการย้อมผ้า

ในสมัยพุทธกาล มีพระภิกษุณีองค์หนึ่งชื่อพระปฏาจาราเถรี ที่มีความโดดเด่นด้วยการบรรลุธรรมขั้นสูงสุดคือการเป็นพระอรหันต์ แต่สิ่งที่น่าสนใจคือพระองค์ทรงบรรลุธรรมขณะกำลังประกอบกิจธรรมดาอย่างการย้อมผ้าจีวร
ก่อนบรรลุธรรม
พระปฏาจาราเถรีมีอาชีพหลักคือการย้อมผ้าจำหน่าย เมื่อท่านตัดสินใจออกบวชเป็นภิกษุณีแล้ว แม้จะไม่ได้ประกอบอาชีพนั้นหารายได้อีกต่อไป แต่ท่านก็ยังคงย้อมผ้าจีวรนุ่งห่มของตนเพื่อให้มีสีเข้มตามหลักความเรียบง่ายประหยัดในพระธรรมวินัย
กระบวนการย้อมผ้า
เริ่มต้นด้วยการเตรียมผ้าฝ้ายหรือผ้าไหมดิบให้สะอาด แช่น้ำไว้ให้ชุ่ม ซึ่งขณะนี้พระเถรีทรงพิจารณากายและการหายใจของตน จากนั้นเตรียมน้ำย้อมสีธรรมชาติ โดยนำเปลือกไม้ แก่นไม้ หรือรากพืชต่างๆ เช่น ครั่ง ขมิ้น มะเกลือเขียว มาต้มหรือบดสกัดน้ำสีออกมา โดยพระองค์ทรงสังเกตพิจารณาลักษณะสี กลิ่น รสของสิ่งเหล่านี้
ขั้นตอนสำคัญคือการจุ่มผ้าลงในหม้อน้ำย้อม ด้วยการตุ๋นไฟอ่อนๆ เพื่อให้เนื้อผ้าดูดซึมสีเข้าไปอย่างทั่วถึง ขณะนี้พระปฏาจาราเถรีทรงพิจารณาการเคลื่อนไหวของร่างกาย การหายใจ และความรู้สึกจากความร้อนของไฟ จากนั้นยกขึ้นผึ่งแดด สลับกับจุ่มลงในน้ำย้อมใหม่หลายๆรอบ จนได้สีย้อมที่เข้มตามต้องการ ระหว่างนี้พระองค์ทรงสังเกตการเปลี่ยนแปลงของสีผ้า และทรงควบคุมจิตให้ตั้งมั่น ไม่ฟุ้งซ่านไปกับอารมณ์ต่างๆที่อาจเกิดขึ้น
หลังจากนั้น จึงเติมสารจากธรรมชาติบางอย่าง เช่น เกลือหรือยางไม้ เพื่อทำให้สีติดแน่นกับเนื้อผ้า แล้วจึงชะล้างน้ำย้อมออก ผึ่งให้แห้งสนิท ก็จะได้ผ้าจีวรสีสวยงามตามธรรมเนียมของพระภิกษุณี ทั้งนี้พระองค์ทรงพิจารณาถึงลักษณะของวัสดุต่างๆที่ใช้ในกระบวนการย้อม ไม่ว่าจะเป็น กลิ่น รส สัมผัส และความเปลี่ยนแปลงของสภาพต่างๆเหล่านั้น
บรรลุธรรมขณะย้อมผ้า
วันหนึ่งขณะที่พระเถรีกำลังย้อมจีวรอยู่นั้น ท่านทรงตั้งสติและสมาธิไว้กับกิจกรรมนั้นอย่างเต็มที่ จิตไม่ฟุ้งซ่านไปที่อื่น มีแต่สติมั่นคงอยู่กับการเปลี่ยนแปลงของสีผ้าขณะย้อม
พระองค์ทรงสังเกตเห็นสีผ้าขาวบริสุทธิ์เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้มหลังย้อมด้วยแก่นสีธรรมชาติ ซึ่งเปรียบได้กับจิตใจที่เริ่มต้นบริสุทธิ์แต่ค่อยๆถูกย้อมด้วยสีแห่งกิเลสตัณหาจนมืดมัวหม่นหมอง
เมื่อพระองค์ทรงเห็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงนี้ด้วยสติปัญญาอันหยั่งลึก จึงทำให้เกิดการรู้แจ้งความจริงของชีวิตตามหลักอริยสัจสี่ คือความทุกข์ สาเหตุแห่งทุกข์ คือกิเลสตัณหา และความดับทุกข์ได้โดยการละกิเลส
วิปัสสนาปัญญารู้แจ้งชัดเจนนี้เอง ทำให้พระปฏาจาราเถรีละกิเลสตัณหาได้สิ้นเชิงและบรรลุพระอรหันตผลขณะนั้น ท่ามกลางกิจกรรมการย้อมจีวรธรรมดาๆ
การมีสติพิจารณากายวาจาใจในขณะปฏิบัติงาน ประกอบกับพิจารณาลักษณะขององค์ประกอบต่างๆในกระบวนการย้อมผ้า ช่วยให้พระปฏาจาราเถรีเกิดสมาธิและสติปัญญาเห็นความไม่เที่ยง เป็นทุกข์และไม่ใช่ตนของสรรพสิ่ง ดังนั้นจึงไม่แปลกที่พระองค์จะสามารถรู้แจ้งธรรมในท่ามกลางการทำงานย้อมผ้า
บทสรุป
เรื่องราวของพระปฏาจาราเถรีสอนให้เราเห็นว่า การบรรลุธรรมไม่จำเป็นต้องอาศัยสภาพแวดล้อมหรือกิจกรรมพิเศษ แต่อยู่ที่การมีสติสัมปชัญญะ ใช้สมาธิและปัญญาสังเกตการณ์ต่างๆเพื่อเข้าถึงสัจธรรมได้อย่างแท้จริง แม้กระทั่งในชีวิตประจำวันธรรมดาสามัญก็ตาม
คำสอนจากเรื่องนี้จึงเป็นแรงบันดาลใจให้เราตั้งใจประพฤติปฏิบัติหน้าที่การงานด้วยสติและปัญญาอยู่เสมอ เพื่อค้นพบสัจธรรมและมรรคาแห่งความพ้นทุกข์ วันหนึ่งเราอาจบรรลุถึงจุดหมายสูงสุดของชีวิตได้เช่นเดียวกับพระปฏาจาราเถรี แม้อยู่ท่ามกลางภาวะปกติธรรมดา

[@BmW-ks5se]

กราบกราบกราบ กราบ กราบบุญบารมีบุญ กราบกราบกราบ กราบ
(กราบสาธุ)(กราบสาธุ)(กราบสาธุ) กราบกราบกราบ กราบครับ