सेनापती बापट (खरे नाव: पांडुरंग महादेव बापट) हे भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील एक क्रांतिकारक नेते आणि समाजसुधारक होते. त्यांचा जन्म 12 नोव्हेंबर 1880 रोजी परभणी, महाराष्ट्र येथे झाला होता. त्यांना "सेनापती" या उपाधीने ओळखले जाते कारण त्यांनी ब्रिटिशांविरुद्ध लढण्याचा आणि जनतेला संघटित करण्याचा प्रयत्न केला.
शिक्षण:
सेनापती बापट यांनी पुण्यातील फर्ग्युसन महाविद्यालयात शिक्षण घेतले. त्यानंतर ते इंग्लंडला गेले, तिथे त्यांनी दारुगोळा आणि शस्त्रास्त्र तयार करण्याचे प्रशिक्षण घेतले. त्यांनी लोकमान्य टिळकांच्या विचारांपासून प्रेरणा घेतली आणि ब्रिटिश शासनाच्या विरोधात लढण्याचा निश्चय केला.
क्रांतिकारी कार्य:
इंग्लंडमध्ये शिक्षण घेत असताना बापट भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत सामील झाले. ते भारतात परतल्यानंतर देशभक्त आणि क्रांतिकारक म्हणून ओळखले जाऊ लागले. ते सशस्त्र क्रांतीवर विश्वास ठेवत होते, मात्र पुढे त्यांनी अहिंसात्मक मार्गाने लढाई करण्याचा निर्णय घेतला.
त्यांचे सर्वात महत्त्वाचे योगदान मुळशी सत्याग्रह (1921-1924) या लढ्यात होते, जे मुळशी धरणाच्या विरोधात होते. बापट यांनी स्थानिक शेतकऱ्यांच्या जमिनीच्या हक्कांसाठी लढा दिला, ज्यांची जमीन ब्रिटिशांनी धरणासाठी घेतली होती. यासाठी त्यांना अनेक वेळा तुरुंगवास भोगावा लागला.
स्वातंत्र्यसंग्रामातील भूमिका:
बापट यांनी महात्मा गांधींच्या नेतृत्वाखालील स्वातंत्र्य चळवळीत सहभाग घेतला. त्यांनी असहकार चळवळ, स्वदेशी चळवळ आणि भारत छोडो आंदोलनात भाग घेतला. त्यांच्या धाडसपूर्ण कार्यांमुळे त्यांना "सेनापती" ही उपाधी मिळाली.
स्वातंत्र्यानंतर:
स्वातंत्र्यानंतर सेनापती बापट यांची देशाच्या सार्वजनिक जीवनात मोठी भूमिका होती. 15 ऑगस्ट 1947 रोजी, पुणे येथे त्यांनी पहिल्यांदा भारताचा राष्ट्रध्वज फडकवला होता.
मृत्यू:
सेनापती बापट यांचे 28 नोव्हेंबर 1967 रोजी निधन झाले. त्यांच्या स्मरणार्थ पुण्यात सेनापती बापट मार्ग हे रस्त्याचे नामकरण करण्यात आले आहे.
ते आपल्या देशभक्ती, क्रांतिकारी कार्य आणि सामाजिक न्यायासाठी नेहमीच ओळखले जातील.