*Kurdish and English below*
Çağşak (Çaxşak), Kayseri’nin Sarız ilçesine bağlı bir Alevi Kürt köyüdür. Binboğa Dağları’nın kuzey yamacında kurulu olan köy, Sarız’a bağlı diğer Alevi Kürt köyleri olan Kırkısrak, Dallıkavak, Tavla, Sancakağıl, Gümüşali, Ördekli, Küçük Söbeçimen ve Örtülü ile komşudur. Bölgedeki Kürt köyleri, Dersim, Maraş-Elbistan, Malatya-Akçadağ ve Sivas-Koçgiri bölgelerinden göç eden farklı aşiretlere mensup ailelerden oluşmaktadır. Kürtçenin Kurmanci lehçesini Berferat (Batı Fırat) ağzı ile konuşan halk, dil ve kültürlerini günümüze kadar koruyabilmiştir.
Bu köylerde köklü bir sözlü edebiyat geleneği günümüze kadar varlığını sürdürmektedir. Bu gelenek, Kürtçe klamlar (halk şarkıları), deyişler, çiroklar (masallar) ve kahramanlık hikayeleri aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Adına destanlar, şiirler ve şarkılar yazılan halk kahramanı Eşkıya Reşko da Çağşak köyündendir.
“Wara Malan” klamı, anadillerinde eğitim alma hakkından mahrum bırakılmış insanların unutmadığı ve günümüze kadar ulaştırmayı başardığı nadir halk şarkılarından biridir. Yöre insanları Xatoyi Qoyunan ve Baskê Çanon’dan dinleyerek sizlere ulaştırdığımız bu klamı, Çağşak köyünde çektiğimiz bir klip ile beğeninize sunuyoruz.
***
Çaxşak (Çağşak), gundekî Kurdên Elewî ye û girêdayî qeza (navça) Sarîzê ya Qeyseriyê ye. Ev gund li bakurê çiyayên Bînboğayê ava bûye û cîranê gundên Kurdên Elewî ên wek Qirqisraq, Dallîqewax, Tewle, Sincaqaxil, Gumişalî, Ordeklî, Biçûk Söbeçîmen û Ortilî ye.
Gundên Kurdên Elewî ên vê herêmê ji malbatên ser eşîrên cuda ne, ku ji Dêrsim, Mereş-Elbîstan, Meletî-Aqçedax û Sêwas-Qoçgîriyê bar kirine û hatine. Gelê ku zaravayê Kurmancî bi devoka Berferatê ( Rojavayê Ferat) diaxivin, heta îro karîne ziman û çanda xwe biparêzin. Li van gundan kevneşopiya wêjeya devkî (edebiyata zarekî) heta îro jî hebûna xwe didomîne. Ev kevneşopî bi rêya kilam, şéwaz (deyiş), çîrok û çîvanokên mêrxasiyê ji nifşekî derbasî nifşê din dibe. Eşqiya Reşko jî, lehengê gel ê ku li ser navê wî destan, helbest û stran hatine nivîsandin, ji gundê Çaxşakê ye.
Kilama "Wara Malan" yek ji wan stranên gelêrî ye, ku mirovên ji mafê perwerdehiya bi zimanê zikmakî bêpar mayî, ji bîr nekirine û gîhandine roja me ya îro. Em vê kilama ku me ji dengê Xatoyê Qoyunan û Baskê Çanon guhdarî kiriye, bi klîpekê,ku me li gundê Çaxşakê kişandiye pêşkêşî raya we dikin.
***
Çağşak (Çaxşak) is an Alevi Kurdish village in Sarız, Kayseri, Turkey, on the northern slope of the Binboğa Mountains. It’s surrounded by other Alevi Kurdish villages, with families from tribes that migrated from Dersim, Elbistan, Akçadağ, and Koçgiri. Locals speak Kurmanji Kurdish (Berferat dialect) and have preserved their language and culture.
Oral traditions, including Kurdish klams (folk songs), deyiş (alevi chants), çiroks (folktales), and heroic tales, thrive here. The folk hero Eşkıya Reşko, honored in songs, is also from Çağşak. The song "Wara Malan," sung by Xatoyi Qoyunan and Baskê Çanon, celebrates this heritage, with a music video filmed in the village.
***
Wara malan wara malan
Ba qurbana te û havalan
Ka ser jêkim si sê qoran
Ekê ta dudiya havalan
Hîva hîva qurban hîva
Hespe kir zangil la zîva
Ku min ne go, ku ta ne go
Bi yarê re bûm kirîva
Çaven raş la min lolandin
Pî bazin la min xemlandin
Nehilgirtim ne revandim
Ji aşqê dilda can firandim
Esker birin, esker birin
Qottak kincê boz lèkirin
Bi zimanekî deng kirin
Tapdîl li wana şaş kirin.
***
Evine gel evine
Kurban olurum sana ve yarenlerine
Üç oğlak keseyim (yeterki gel)
Biri sana ikisi arkadaşlarına
Kurban olduğum ay
Gümüş dizginli kırat
Ben söylemezsem, sen söylemezsen (aşkımızı)
Yar ile kirve oluruz
Kara gözleri ile beni süzdü
Altın bileziklerle kollarımı süsledi
Ne beni aldı, nede kaçırdı
Kalbimdeki aşkından derbeder oldum
Gençleri askere götürdüler
Boz kıyafetleri giydirdiler
Öyle bir dil ile konuştular ki
Tekmil vermeyi bile şaşırdılar
***
Traditional song from Sarız/Kayseri (Gundê Çağşak)
Source: Basé Canon & Hatoy Qoyunon
Collected by: Ahmet Koyuncu
Mix & Mastering: Gökhan Kimverdi
Costum: İnci Hakbilen / Cemile Dinçer
Director: Ali Bagdu
Camera, Editing: Ali Bagdu
Special thanks to: Mahmut Koyuncu, İlhan Koyuncu, Ahmet Arslan (London) Safiye Altun, Niyazi Altun, Samî Ekici, Ahmet Koyuncu
***
Cemile Dinçer - Social Media
Instagram: cemile.dincr
TikTok: www.tiktok.com/@cemile_dncr
Sporify: open.spotify.com/album/0BLRWTXlvDjCQP39gUL6Rq?si=osLCAA9BQjKcy1-oHfXO-Q
TH-cam Music: music.th-cam.com/channels/dxbLiUElgIOEtwuVhJ6bkQ.html?si=JUgd_lc50-oEX-L0
Apple Music: music.apple.com/de/artist/cemile-din%C3%A7er/1614718015
Cemile Dinçer - Way Limin
th-cam.com/video/unLjdeAmCH4/w-d-xo.html
Cemile Dinçer - Kezîzer
th-cam.com/video/lpNz9mba-uY/w-d-xo.html