2024
Сабор Унебаўзяцця Дзевы Марыі, Сабор Унебаўзяцця Дзевы Марыі і Святога Станіслава - каталіцкі сабор у Магілёве, Беларусь. Носіць статус сукафедральнага сабора Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі. Помнік архітэктуры ў стылі барока, пабудаваны ў 1738-1752 гадах. У інтэр’еры вылучаюцца фрэскі на біблейскія тэмы на скляпеннях храма.
Найбольш вядомая фрэска з касцёла з панарамай горада 1765 года. Злева двухвежавы кармеліцкі касцёл да перабудовы.
Сабор стаіць на месцы былога кляштара кармелітаў. У 1636 годзе на тэрыторыі кляштара была пабудавана драўляная царква, асвячоная ў імя Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі. У 1708 годзе падчас вялікага пажару гэта царква згарэла, а на яе месцы ў 1738-1752 гадах вялося будаўніцтва каменнага храма. Новы храм кармеліцкага кляштара быў асвячоны ў 1765 г. віленскім біскупам Ф. Зянковічам.
25 снежня 1772 года Кацярына II абвясціла пра стварэнне ў Расійскай імперыі каталіцкай Беларускай дыяцэзіі з цэнтрам у Магілёве. Дзесяццю гадамі пазней Беларуская дыяцэзія была ператворана ў Магілёўскую архідыяцэзію, якой падпарадкоўваліся ўсе каталіцкія прыходы лацінскага абраду ў Расіі (у тым ліку ў Маскве і Санкт-Пецярбургу). З 1783 года храм кармеліцкага кляштара стаў кафедральным саборам магілёўскай архідыяцэзіі. Паколькі заступнікам сабора лічыўся Святы Станіслаў сабор звалі як саборам Унебаўзяцця, так і саборам Святога Станіслава. У звестках пра Магілёўскі кафедральны сабор у 1911 годзе ўказана: «Заступнік касцёла Св. Станіслаў Рымскі; назва касцёла Унебаўзяцце Найсвяцейшай Багародзіцы…»
У канцы XVIII стагоддзя сабор быў перабудаваны, у прыватнасці, да фасада быў прыбудаваны 4-калонны порцік. Роспісы на скляпеннях выкананы ў другой палове XVIII стагоддзя групай магілёўскіх мастакоў пад кіраўніцтвам Паўла Піятроўскага.
У жніўні 1929 г. ЦВК БССР зацвердзіў Пастанову аб пераводзе Цэнтральнага архіва Кастрычніцкай рэвалюцыі (ЦАКР) БССР у Магілёў у сувязі з памежным становішчам Мінска. У 1930 г. архіў перавезлі ў Магілёў[2], дзе размясцілі ў былым будынку сабора Святога Станіслава[3].
У сувязі з нямецкай акупацыяй тэрыторыі Беларусі падчас Вялікай Айчыннай вайны дзейнасць архіва была прыпынена. Узімку 1941-1942 гадоў архіўныя фонды перавезлі ў клуб швейнікаў па Ленінскай вуліцы па загадзе нямецкага камандавання, каб вярнуць касцёл святога Станіслава вернікам[2].
У 1956 годзе сабор ізноў быў закрыты, у ім размясціўся Цэнтральны гістарычны архіў БССР. Паводле Пастановы Савета міністраў БССР ад 11 лістапада 1963 года архіў быў пераведзены ў Мінск. А ў будынак былога сабора пераехаў Дзяржаўны архіў Магілёўскай вобласці. У гэты перыяд храм страціў частку роспісаў, быў беззваротна страчаны арган з рэдкімі керамічнымі трубамі.
У пачатку 1990-х гадоў будынак сабора вернуты вернікам, рэстаўрацыя ішла аж да 1994 года. Сабор атрымаў статус сукафедральнага ва ўтворанай у 1991 годзе Мінска-Магілёўскай архідыяцэзіі.
/ Wikipedia