วีดีโอ

Drogi Panie, wprawdzie w tym odcinku żadnej monety wybitej w antycznym Trewirze nie pokazałem, ale to rzeczywiście było jedno z dużych i ważnych miast rzymskiego Zachodu i wciąż są tam imponujące zabytki z Porta Nigra i Bazyliką Konstantyna (Aula Palatina) na czele. Monety z Trewiru pojawią się jeszcze na filmach Nummi loquuntur, gdy będę mówił o mennictwie drugiej połowy III i IV w. n.e. Udanego dalszego świętowania i pomyślności w roku MMXXV!

Większość monet antycznych poza funkcją stricte ekonomiczną miało też funkcję prestiżową (bijemy monety, jesteśmy więc niezależni, a przynajmniej autonomiczni), dbano więc o ich poziom artystyczny. W XV w. właśnie monety antyczne - głównie sesterce i inne duże brązy rzymskie - dały początek medalom jako wyrobom odrębnym od ówczesnych monet, mającym głównie walor właśnie estetyczny i prestiżowy. Dziękuję serdecznie i takoż pozdrawiam!

@@bartoszawianowicz1753 Dziękuję za dodatkową wiedzę o medalnictwie.

Drogi Panie, Mariusz to rzeczywiście wdzięczny rozmówca. Bardzo się cieszę, że dołączył do grona uczestników organizowanych przeze mnie już od 14 lat Toruńskich Warsztatów Numizmatyki Antycznej. Przyjeżdżają na nie namiętni kolekcjonerzy, którzy przez miesiąc wydają na nowe monety do zbioru więcej niż ja przez rok, ale także pasjonaci antyku, który nawet nie muszą mieć własnych zbiorów. Podobnie jest z Nummi loquuntur - opowiadam tu głównie o historii antycznej i związanej z nią monetach, czasem o dawnych książkach numizmatycznych lub wspaniałych okazach muzealnych. Żeby mieć przyjemność z obcowania z antykiem, nie trzeba od razu popadać w uzależnienie. Wszystkiego dobrego i udanego świętowania!

Dziękuję serdecznie za miłe słowa! Tak pozytywna opinią kogoś, kto nie interesuje się szczególnie numizmatyką, jest dla mnie niemizernie cenna. :)

@@bartoszawianowicz1753 Źle napisałem, numizmatyką się interesuje, ale nie tym kontekście historycznym.

@@Czerwek999 Cenię zatem Pańską opinię jako osoby mniej zainteresowanej numizmatyką antyczną. 😀

To mapa Imperium Romanum autorstwa Rigoberta Bonne'a (1727-1794), wydana w 1787 r. w Paryżu. Pozdrawiam!

@@bartoszawianowicz1753 Dziękuję!

Dziękuję za komentarz. Cesarstwo rzymskie nigdy nie było tak zhierarchizowane jak późniejsze królestwa średniowiecze, a nawet wiele państw nowożytnych (choćby Wielka Brytania, gdzie spośród premierów z ostatnich 100 lat w. tylko dwóch - James Callaghan i John Major - pochodziło z klasy robotniczej i tylko oni nie studiowali w Oxford University, ewentualnie Cambridge). Wspomniałem w filie o Wespazjanie, który był w senacie homo novus, jego ojciec było poborcą podatków, a dziadek zwykłym centurionem, ale przynajmniej pochodził z Lacjum. Maksymina wyróżnia obce pochodzenie - to rzeczywiście nowość, bo choć np. Septymiusz Sewer pochodził z afrykańskiej Leptis Magna, miasto to już w I w. miało status municipium i zasiedlali je głównie potomkowie rzymskich żołnierzy. Po Maksyminie przyjdą kolejni cesarze bez doświadczenia senatorskiego - Filip I był zapewne etnicznym Arabem z rzymskiej prowincji Arabia, ze skromnych rodzin z prowincji naddunajskich pochodzili też Aurelian i Dioklecjan. Chociaż więc Maksymin był pierwszym, którego aż z takich nizin wszedł na sam szczyt, nie był jedyny. Pozdrawiam!

Dziękuję serdecznie za Pański komentarz. Takie słowa bardzo motywują. Pozdrawiam!

Dziękuję za komentarz. Rok 235 i śmerć Sewera Aleksandra jest wprawdzie jedną z ważnych cezur, ale motyw pocztu doprowadzę przynajmniej do tetrarchii. Zbyt wiele ciekawych historii i przemian w mennictwie dokonało się w okresie kryzysu III w. Łączę serdeczne pozdrowienia!

Drogi Panie, o tym wszystkim (z wyjątkiem porównania z Gordianem III) mówiłem w powyższym filmie. Przypomnę, że wśród owych doradców były postaci naprawdę wybitne, jak prawnik Ulpian czy historyk Kasjusz Dion, a Julia Mamea (dyftong w spolszczonej wersji jej imienia można odpuścić) zachowała swe wpływy aż po kres panowania syna. Rządy kobiety szczególnie źle odbierało wojsko, co przyczyniło się do przykrego końca i Sewera Aleksandra, i jego matki. Postać ostatniego z Sewerów bardzo pozytywnie oceniali klasycy nowożytnej historiografii i historii sztuki - Edward Gibbon i Jakob Burckhardt, bo był to niemal archetypiczny świetnie wykształcony młodzieniec z dobrego domu. Niestety czasy były dla Imperium trudne - potrzebny był charyzmatyczny wódz i świetny strateg, a nie młody inteligent... Pozdrawiam serdecznie!

Drogi Panie, mam świadomość, że treści kolekcjonerskie cieszą się dużą popularnością. Ponieważ sam jestem kolekcjonerem, opowiadanie licznemu gronu (każdy z moich filmów ogląda w ciągu tygodnia zwykle ponad 200, niekiedy nawet znacznie więcej osób), co i gdzie najlepiej kupować, mogłoby dosprowadzić do sytuacji, w której większa liczba kolekcjonerów z Polski pokonywałaby mnie w bardzo wielu licytacjach. Niemniej wśród odcinków archiwalnych Nummi loquuntur znajdzie Pan również kilka stricte kolekcjonerskich (rozpoznawanie fałszerstw, proweniencje, konieczność wystrzegania się nierzetelnych handlarzy żerujących na tym, że część kolekcjonerów obawia się samodzielnego licytowania za granicą). Więcej tego typu nagrań adresuję do mniejszego grona moich patronów na: patronite.pl/nummiloquuntur.pl I chociaż nagrania prezentujące wybór z oferty tych domów aukcyjnych, które mnie zaproszą (jak Numimarket) lub które akurat odwiedzam (wśród archiwalnych filmów znajdzie Pan prezentacje monet z aucji Elsenów i Künkera), znajdzie Pan na moim kanale YT, omówienie moich świeżych nabytków z konkretnych aukcji zachodnich znajdzie Pan jedynie na Patronite. Postanowiłem w tym roku, że treści popularyzujące historię antyczną i monety starożytnej Grecji i Rzymu zawsze będą dostpne dla wszystkich za darmo, ale praktyczną wiedzą kolekcjonerską będę dzielił się w mniejszym gronie uczestników TWNA i Patronów. Pozdrawiam serdecznie!

@@bartoszawianowicz1753 Dziękuję za wyczerpującą odpowiedź oraz pozdrowienia. Również pozdrawiam! 🙂

Thanks a lot! I'll try my best.

Drogi Panie, z pocztem idę chronologicznie, Hadrian oczywiście był już: th-cam.com/video/nQ5QEdWhAZ0/w-d-xo.html - pewnie pod względem prezentowanych monet odcinek pozostawi pewien niedosyt, ale za to wystąpił w nim kot Pomponiusz. Pozdrawiam!

Ale doszedł Pan do tego! W dzisiejszych czasach znajomość łaciny absolutnie nie jest już oczywistą kompetencją. Pozdrawiam serdecznie!

Dziękuję za miłe słowa. Być może jednym z filarów. 😀

Jeśli ogląda Pan Nummi loquuntur od dłuższego czasu, wie Pan, że i ja przywiązuję dużą wagę do proweniencji. Zachodnie domy aukcyjne częściej informują o historii danej monety, ale często też pomijają informacje o właścicielach (rozumiem - niektórzy mogą sobie tego nie życzyć) lub niektóre notowania aukcyine (skupiają się na ostatnich, co wynika zapewne z braku czasu na dokładniejszą kwerendę). Numimarket przynajmniej dodaje stare karteczki, jeśli takowe są. Jedna z innych dużych firm, na którą kilka lat temu dałem więcej monet, ku mojemu zdziwieniu zwróciła mi jako komitentowi karteczki proweniencyjne innych domów aukcyjnych lub kolekcjonerskie, a były to monety kupowane przeze mnie często kilkanaście lat wcześniej (nie traktuję własnej kolekcji inwestycyjnie - kupuję to, co mi się przydaje do badań, do popularyzacji antyku lub sprawia estetyczną przyjemność). Właścicieli Numimarketu oczywiście pytałem o proweniencje (te najrzadsze aureusy bynajmniej nie pojawiały się na aukcjach w ostatnich latach). Są to ponoć dość stare zbiory z Niemiec, Polski i Włoch (zależy od monety). Szkoda, że nie poznałem więcej konkretów... Pozdrawiam serdecznie!

Dziękuję i pozdrawiam!

To prawda. Nie planowałem już kolejnych zakupów w tym roku, ale pokusa 24.11 będzie silna i pewnie stanę w szranki o kilka pozycji... Pozdrawiam serdecznie!

Nie masz Pan pojęcia co piszesz, zamiast pleść bolszewickie androny o niewolnictwie lepiej sięgnąć do źródeł z epoki, warto zapoznać się z dawnymi koncepcjami społeczeństw stanowych, poznać prawa i obowiązki każdego chłopa, mieszczanina, duchownego i rycerza. Im wyższy był status człowieka tym więcej miała taka jednostka zobowiązań wobec panującego. Już Paweł Jasienica w "Rozważaniach o wojnie domowej" zwracał uwagę na fakt, że chłop doby feudalnej miał więcej wolności osobistej i możliwości wpływania na swój los niż obywatele współczesnych państw demokratycznych, gdzie postępowa władza pragnie kontrolować każdą dziedzinę życia. Zdobywanie wiedzy nie boli, choć wiąże się z pewnym wysiłkiem. Pozdrawiam.

Nie masz Pan pojęcia co piszesz, zamiast pleść bolszewickie androny o niewolnictwie lepiej sięgnąć do źródeł z epoki, warto zapoznać się z dawnymi koncepcjami społeczeństw stanowych, poznać prawa i obowiązki każdego chłopa, mieszczanina, duchownego i rycerza. Im wyższy status człowieka tym więcej miała taka jednostka zobowiązań wobec panującego. Już Paweł Jasienica w "Rozważaniach o wojnie domowej" zwracał uwagę na fakt, że chłop doby feudalnej miał więcej wolności osobistej i możliwości wpływania na swój los niż obywatele współczesnych państw demokratycznych, gdzie postępowa władza pragnie kontrolować każdą dziedzinę życia. Zdobywanie wiedzy nie boli, choć wiąże się z pewnym wysiłkiem. Pozdrawiam.

Nie masz Pan pojęcia co piszesz, zamiast pleść bolszewickie androny o niewolnictwie lepiej sięgnąć do źródeł z epoki, warto zapoznać się z dawnymi koncepcjami społeczeństw stanowych, poznać prawa i obowiązki każdego chłopa, mieszczanina, duchownego i rycerza. Im wyższy status człowieka tym więcej miała taka jednostka zobowiązań wobec panującego. Już Paweł Jasienica w "Rozważaniach o wojnie domowej" zwracał uwagę na fakt, że chłop doby feudalnej miał więcej wolności osobistej i możliwości wpływania na swój los niż obywatele współczesnych państw demokratycznych, gdzie postępowa władza pragnie kontrolować każdą dziedzinę życia. Zdobywanie wiedzy nie boli, choć wiąże się z pewnym wysiłkiem. Pozdrawiam.

Nie masz Pan pojęcia co piszesz, zamiast pleść bolszewickie androny o niewolnictwie lepiej sięgnąć do źródeł z epoki, warto zapoznać się z dawnymi koncepcjami społeczeństw stanowych, poznać prawa i obowiązki każdego chłopa, mieszczanina, duchownego i rycerza. Im wyższy status człowieka tym więcej miała taka jednostka zobowiązań wobec panującego. Już Paweł Jasienica w "Rozważaniach o wojnie domowej" zwracał uwagę na fakt, że chłop doby feudalnej miał więcej wolności osobistej i możliwości wpływania na swój los niż obywatele współczesnych państw demokratycznych, gdzie postępowa władza pragnie kontrolować każdą dziedzinę życia. Zdobywanie wiedzy nie boli, choć wiąże się z pewnym wysiłkiem. Pozdrawiam.

Dziękuję za komentarz. Oczywiście problem bogactwa szlachty i niewolnictwa chłopów pańszczyźnianych jest złożony zarówno pod względem chronologicznym (chłopi generalnie mieli dużo więcej swobody w wieku XV niż w XVIII), jak i geograficznym (stopień przywiązania do ziemi był inny np. w Wielkopolsce niż na Podolu). W Skarbcu Koronnym najcenniejsze obiekty są jednak pozostałości kolekcji królewskich, a te były formalnie uważane za własność Rzeczypospolitej i służyły podkreślaniu prestiżu polskich monarchów na tle innych. W wielu szczęśliwszych krajach mamy ciągłość takich skarbców, u nas w czasie zaborów część została bezpowrotnie zniszczona, część wykupili i przechowali arystokraci, którzy przekazali je w II RP na Wawel. Dzięki temu mamy wyobrażenie o przedmiotach, które budowały niegdyś prestiż dworu monarszego. Lepsze wyobrażenie o kolekcjach arystokratycznych daje w Krakowie Muzeum Czartoryskich. Pozdrawiam!

Dobry wieczór, owszem, edycja XXV TWNA była bardzo udana. Okazała się też bardziej międzynarodowa niż sądziłem, bo poza Davidem Wigg-Wolfem z Frankfurtu nad Menem byli jeszcze (już bez wykładów, ale obecni przez większość imprezy) koledzy z Pragi i Bratysławy. Przede wszystkim jednak dopisali polscy uczestnicy: i stali bywalcy, i nowi, którzy szybko się zintegrowali. A suita w Skarbcu na Wawelu rzeczywiście głównie w nadmiernie wyczyszczonej miedzi, ale to bodaj jedyny zgrzyt i to już po zakończeniu Warsztatów. Zapraszam na kolejne i pozdrawiam!

A ja dziękuję za oglądanie. Pozdrawiam!

Szanowny Panie, cieszę się, że kanał Nummi loquuntur przyciągnął Pan do numizmatyki antycznej. To niewątpliwie temat kolekcjonerski dający dużo więcej możliwości (nawet jeśli skupia się Pan tylko na dużych brązach okresu cesarstwa, ma Pan do wyboru tysiące różnych typów bitych na przestrzeni prawie 300 lat) niż monety Jagiellonów i I Rzeczypospolitej. Trudno mi się wypowiadać na temat ogólnych zasad bezpiecznego licytowania na eBay, bo niczego tam nie kupiłem pewnie od 10 lat. Aby możliwie kompetentnie odpowiedzieć na Pana pytanie, przejrzałem dziś ofertę monet rzymskich wg różnych słów kluczowych. Jak przed laty na eBay jest dużo falsów. Trudno kierować się tylko liczbą oglądających, bo może daną ofertę oglądać konkurencja - inni handlarze lub osoby zainteresowane ciekawostkami (np. dawnymi lub przeciwnie - najnowszymi fałszerstwami). Bezpieczniejsze jest licytowanie w domach aukcyjnych i organizujących aukcje sklepach - polecam platformę biddr.com. Oczywiście domy aukcyjne też popełniają błędy (niektóre zapewne świadomie wprowadzają w błąd) i wystawiają fałszerstwa jako oryginały, ale skala tego procederu jest znacznie mniejsza niż na eBay. Nie przeceniałbym też doświadczenia licytujących na eBay. Wśród moich znajomych - ambitnych kolekcjonerów, niemal wszyscy ograniczają się do zakupów w domach aukcyjnych. Nie tylko autentyczność, ale często dobra, poświadczona proweniencja to zawsze wartości dodane do monety. Pozdrawiam serdecznie!

Bardzo dziękuje za odpowiedz, niestety klika monet kupiłem, a czy jest możliwość przesłania ich zdjęc na maila Pana Profesora do chociaż wstepnej weryfikacji

@@RobertJablonski-x3f Drogi Panie, dlaczego "niestety"? Nie twierdzę, że na eBay są same falsy. Jest ich wyraźnie więcej niż w ofercie domów aukcyjnych, ale to nie oznacza, że stanowią większość. Oczywiście może Pan przesłać zdjęcia - najlepiej na mój prywatny mail: bbawianowicz@hotmail.com

A ja dziękuję za oglądanie i zachęcam do obejrzenia pozostałych odcinków z cyklu poświęconego cesarzom rzymskim i ich monetom. Pozdrawiam!

Dziękuję serdecznie. Bardzo miło czyta się takie komentarze! Pozdrawam serdecznie!

Dziękuję za komentarz. Owszem, zalup tej konkretnej monety swego czasu bardzo mnie ucieszył, zwłaszcza że dom aukcyjny nie odnotował faktu przebicia i wystawił go jako typowy RIC IV 195. Pozdrawiam serdecznie!

Szanowny Panie, dziękuję za wiadomość. Może Pan przesłać zdjęcia z propozycją cenową na mój e-mail: bartosz.awianowicz@umk.pl lub bawianowicz@gmail.com. W ostatnich latach ograniczam zakupy do kilku zachodnich domów aukcyjnych i do tego interesują mnie głównie monety z poświadczoną proweniencją, najlepiej z możliwie starych, znanych kolekcji. Będę zatem wdzięczny za wiadomość o źródle proponowanych przez Pana monet. Pozdrawiam również serdecznie!

Dziękuję serdecznie! Uwaga: w min. 1:50 przejęzyczyłem się: oczywiście Karakalla zabił Getę, nie odwrotnie. Później już wszystko jest prawidłowo. Pozdrawiam!

Piękne monety.Ale brakuje wśród nich choćby jednego złotego Aureusa Karakalli😉 Chociaż on jeden mógłby być więcej warty cenowo niż cały ten zbiór monet ale na pewno mniej warty niż konteks historyczno menniczy owych monet.Czekamy na Makrynusa i Heliogabala.Pozdr.

@@neolit55 Dziękuję. Niestety w Toruniu dostępu do aureusów Karakalli nie mam, ale z pewnością pokażę jego monety w złocie podczas moich peregrynacji do najzasobniejszych gsbinetów numizmatycznych na świecie... Pozdrawiam serdecznie!

@@neolit55 Makrynus z Diadumenianem oraz Heliogabal będą już wkrótce, niestety również bez aureusów. Pozdrawiam serdecznie!

Thank you so much. 😀

Szanowny Panie, mogę spróbować. Zapewne jednak potrzebowałbym więcej szczegółów o tym, na czym polega Pański problem, i zdjęcia konkretnej problematycznej monety. Może Pan napisać na mail bawianowicz@gmail.com. Z uszanowaniem!

Drogi Panie, owszem, w każdym pokoleniu spotykamy ludzi żądnych władzy, którzy innych traktują instrumentalnie, byle tylko sięgnąć po najwyższe zaszczyty w państwie. W Rzymie szczególnie niebezpieczne były ambicje dowódców dużych formacji wojskowych. Wprawdzie Cyceronowa "historia magistra vitae" od dwóch tysiącleci ma wyjątkowo mało pojętnych uczniów, ale jednak wypracowaliśmy w krajach demokratycznych cywilny nadzór nad wojskiem. Zawsze to coś, choć oczywiście, jeśli spojrzeć na Rosję, czy nawet Izrael, marne to pocieszenie...

Dziękuję serdecznie i zachęcam do oglądania wcześniejszych i kolejnych odcinków. Pozdrawiam!

Et id valde mihi placet. Valete!

Drogi Panie, dziękuję za komentarz. Septymiusz Sewer wymienił ludzi, ale pozostawił instytucję. Niewierności pretorianów doświadczył już jego syn Karakalla, a potem kilku innych cesarzy III w. Żałuję, że nie mogłem pokazać na żywo żadnej monety Didiusza Juliana - przez lata jednak wybierałem raczej ciekawe rewersy lub monety w lepszych stanach innych cesarzy. Przechodząc do monet Septymiusza Sewera, oczywiście będę mógł pokazać znacznie więcej monet (kilka odcinków poświęconych mennictwu tego okresu nagrałem już wcześniej). Pozdrawiam serdecznie! Vale!

Szanowny Panie, cieszy mnie Pańskie zainteresowane również starszymi odcinkami serii Nummi loquunur. Do Maksymina Traka dojdę w obecnym cyklu poświęconym pocztowi cesarzy. Będzie i o jego (oraz Maximusa) monetach imperialnych, i prowincjonalnych, bo było ich całkiem sporo w Mezji Dolnej, Tracji, wspomnianej przez Pana Cylicji, ale też w innych regionach... Pozdrawiam!

Cieszę się, że planuje Pan poruszyć temat brązów prowincjonalnych tych dwóch władców, ojca i syna, jest na co czekać, uzbrajam się zatem w cierpliwość i dziękuję serdecznie za Pański trud włożony w przygotowywanie tak przystępnych a bogatych w treść materiałów.

To prawda. Samą ekspozycję stałą można podziwiać godzinami. Dużo świetnych monet greckich i rzymskich jest jeszcze w Altes Museum, a znacznie więcej w magazynach Münzkabinett. Berlin ma jedną z najważniejszych światowych kolekcji...

Dzień dobry, dziękuję za komentarz. Monety prezentowane w filmach Nummi loquuntur kupowałem głównie w austriackich, belgijskich, niemieckich, szwajcarskich, rzadziej brytyjskich, franucuskich, hiszpańskicj i polskich domach aukcyjnych. Większość z nich ogłasza swoje aukcje na portalach typi biddr.com. Pozdrawiam!

Dziękuję serdecznie i takoż pozdrawiam!

Drogi Panie, potwierdzam: tetradrachmy syryjskie to z pewnością wdzięczny temat kolekcjonerski. Należy jednak pamiętać, że nawet w I w. czystego srebra było w tym typie monet mniej niż w denarach. Nie znam badań składu pierwiastkowego schyłkowych emisji Decjusza oraz Treboniana Gallusa i Woluzjana. Skoro jednak ich antoninany miały w stopie często poniżej 20% czystego kruszcu, tetradrachmy miały go jeszcze mniej. Należy przy tym pamiętać, że proces produkcyjny nie był w III (a nawet wcześniej - w II) wieku tak ściśle kontrolowany jak w epoce nowożytnej. Wobec tego pomiędzy poszczególnymi emisjami już w mennictwie Trajana mogło być ponad 10% różnicy. W czasach Decjusza czy Treboniana Gallusa oznaczało to współwystępowanie emisji z zawartością i ok. 10, i 20% czystego kruszcu. Nie praktykowano natomiast właściwego dla późniejszych antoninianów (od Galiena) oraz follisów kąpania świeżo wybitych monet i wyciągania w procesie chemicznym srebra na powierzchnię. Różnice pomiędzy monetami z filmu i z ofert wielu domów aukcyjnych potęguje fakt, że egzemplarze z mojego zbioru często pochodzą ze starych kolekcji, w których w wyniku utleniania przez wiele dziesięcioleci stop srebrna ciemnieje i matowieje. Tymczasem większość tetradrachm syryjskich w ofercie firm wystawiających swoje oferty na popularnych portalach typu biddr lub potem na ogólnych portalach aukcyjnych lub w grupach FB to monety świeżo wykopane w Syrii lub Turcji i równie świeżo odczyszczone - stąd dominujący połysk. Nagrałem o tym kilka miesięcy temu specjalny odcinek dla moich patronów na patronite.pl. Pozdrawiam serdecznie!

Dziękuję za komentarz. Owszem, opis pojedynczych monet w RPC online jest nawet lepszy niż w katalogu Prieurów, ale wstęp do całości i krótkie wprowadzenia do poszczególnych mennic rzeczywiście są pomocne. Ja sam, choć na co dzień, zdecydowanie częściej korzystam z katalogów internetowych, mam też sporą bibliotekę numizmatyczną w postaci tradycyjnych książek - jest to kosztowne, ale jeśli jesteśmy badaczami lub kolekcjonerami, autentycznie zainteresowanymi monetami i ich historyczno-archeologicznymi kontekstami, powinniśmy gromadzić podstawową w danym temacie literaturę, nawet kosztem zakupu kilku dobrych monet. Pozdrawiam!

Szanowny Panie, dziękuję serdecznie za tak obszerny komentarz. Brązowy posąg konny Marka Aureliusza jest dla nas unikatowy i jako taki ogromnie inspirował rzeźbiarzy począwszy od Donatella i jego konnego posągu kondotiera Gattamelaty z 1453 roku a na Thorvaldsenie i jego posągu księcia Józefa Poniatowskiego stojącego obecnie przed Pałacem Prezydenckim w Warszawie skończywszy (choć oczywiście dzieło Duńczyka nie było ostatnim, którego inspiracją był wspaniały rzymski brąz). W okresie cesarstwa takich posągów powstawało znacznie więcej, ten Marka nie był więc czymś tak wyjątkowym, jak był dla ludzi renesansu czy dla współczesnych miłośników antyku. Niemniej można z nim powiązać kilka rzadkich emisji monet z lat 172-174, przede wszystkim aureusy RIC III 281 i 294 (ten sam gest pozdrowienia, analogiczny układ drapowanego płaszcza). Na temat relacji Marka Aureliusza z synem trudno mi się wypowiadać. W "Rozmyślaniach" daje nam się poznać jako człowiek pełen "pietas" rozumianej jako poczucie szacunku i powinności, ale jego zapiski można miejscami odczytywać również jako próbę ucieczki przed nawałnicą nieszczęść do bezpiecznej przystani filozoficznej mądrości. Wśród tych nieszczęść była śmierć większości z bodaj trzynaściorga dzieci, które cesarz miał z Faustyną II. Dorosłości doczekali tylko Lucylla i Kommodus. Można więc zrozumieć, że w ocaleniu tego jednego syna mógł Marek widzieć przejaw Opatrzności (Providentia to dość częsty motyw rewersów jego monet - miała zatem dla cesarza znaczenie przynajmniej na poziomie oficjalnego przekazu). Ponadto złe cechy Kommodusa uwidaczniały się stopniowo. Wycofanie się z terenów obecnych Moraw i Słowacji można uznać za racjonalny powrót do polityki zabezpieczania granic z czasów Hadriana. Dopiero spisek ze 182 r., w którym brała udział starsza siostra cesarza, Lucylla, zaczął potęgować jego nieufność, podejrzliwość, ale stopniowo też bezradność wobec kryzysów, okrucieństwo, wreszcie szaleństwo, które jednak znamionuje głównie ostatnie trzy lata rządów Kommodusa (nota bene, Lucylla wówczas już od dawna nie żyła, co jednym z bardzo wielu przekłamań w bardzo dobrym jako fabuła, ale dalekim od rzeczywistej historii filmie Scotta). Trudno winić Marka, że tego nie przewidział, wszak osierocił dziewiętnastolatka, który może wciąż się nieźle zapowiadał (tu znów: nie ma żadnych dowodów na tezę, by Kommodus przyspieszył śmieć ojca)... Na koniec Pertynaks - niestety wiele jego monet Pan nie zobaczy, ale też odcinek CXXIII będzie poświęcony nie tylko jemu. Pozdrawiam serdecznie!

@@bartoszawianowicz1753 Te aureusy - tak wspaniałe jak nieosiągalne. Ma Pan rację odnośnie Marka Aureliusza i jego syna, a ja muszę złagodzić swoje osądy. Faktycznie życie Cesarza-Stoika nie było łatwe i obfitowało w nieszczęścia. Zdarza mi się o tym zapominać. Jeszcze co do filmu - pomimo naszpikowania go konfabulacjami i przeinaczeniami, to na poziomie bardzo ogólnym co nieco przekazuje z historii. Np. dzięki niemu moja żona do dzisiaj pamięta kim był Kommodus i że był on "niemiłym typem" - zazwyczaj wyrywa jej się niecenzuralny epitet jak widzi na ekranie Joaquina Phoenixa 😄😉

@@Marcin..C Ja też cenię "Gladiatora". To dobra fabuła, choć pełna niedorzeczności. Może być znakomitym punktem wyjścia do dyskusji na temat tego, jak było naprawdę. Doceniam walory popularyzatorskie dobrze zrobionego filmu lub napisanej książki, nawet jeśli trzeba prostować faktografię...