Λαογραφικό-ιστορικό-περιηγητικό αρχείο της ιστορικού-αρχαιολόγου Γιούλης Ιεραπετριτάκη σχετικά με τον οικισμό Κράσι.Το Κράσι είναι χωριό και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα της επαρχίας Πεδιάδας, σε υψόμετρο 600 μ. στο Δήμο Χερσονήσου στο νομό Ηρακλείου. Βρίσκεται στις βορειοδυτικές υπώρειες του όρους Σελένα, που έχει υψόμετρο 1.559 μ., σε απόσταση 46,3 χλμ. από την πόλη του Ηρακλείου. Η κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η ελαιοκαλλιέργεια και η κτηνοτροφία.
Στα βορειοανατολικά του χωριού, στις βόρειες υπώρειες της Σελένας σώζονται δάση αζιλάκων, πουρναριών και σφενδάμης. Εξαίρεση αποτελεί το μικρό οροπέδιο στα πόδια του οικισμού και στην βόρειο ανατολική του πλευρά, που αν και μικρό σε έκταση, έχει πολύ εύφορο έδαφος και καλύπτει με τις καλλιέργειες του ένα μεγάλο μέρος των διατροφικών αναγκών των κατοίκων.Το Κράσι αναφέρεται σε συμβόλαια του 1280 Crassi και το 1583 είχε 169 κατοίκους (Καστροφύλακας, Κ94). Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας δεν κατοικούσαν Τούρκοι. Ο Καζαντζάκης παραθέριζε στο σημείο αυτό και τούτο διαφαίνεται στα έργα του, όπως στον «Καπετάν Μιχάλη», σκηνές των οποίων εκτυλίσσονται στη σκιά του γέρικου πλατάνου, στη Σελένα κλπ. Στη θέση Αρμί ανασκάφτηκε κυκλικός θολωτός τάφος με κυκλαδική επίδραση. Η ανασκαφή έγινε από τον Σπύρο Μαρινάτο.Στο ψηλότερο σημείο του χωριού είναι η «Μεγάλη Βρύση» , πηγή με άφθονα νερά, τα οποία αρδεύουν μια μεγάλη περιοχή, με πολλά καρποφόρα δέντρα, κυρίως καρυδιές. Οι Βρύσες στο Κράσι αποτελούν ένα από τα ωραιότερα συγκροτήματα ύδρευσης στην Κρήτη. Σύμφωνα με την αναγραφόμενη πινακίδα, κατασκευάστηκαν το 1890 με δαπάνες της κοινότητας από Μοχιανούς μαστόρους που ήταν περιζήτητοι και καταξιωμένοι. Οι Βρύσες είναι δύο και όπως τις αναφέρουν οι κάτοικοι η πάνω Βρύση και η κάτω. Είναι θολωτές με μια γούρνα η καθεμία. Ακριβώς δίπλα στην κάτω Βρύση βρίσκονται οι πέτρινες γούρνες του χωριού στις οποίες τα παλιά χρόνια ήταν ο τόπος συνάντησης των γυναικών και των μικρών παιδιών αφού εκεί περνούσαν ατέλειωτες ώρες ασχολούμενες με το πλύσιμο των ρούχων.
Κοντά στην πηγή βρίσκεται πελώριος πλάτανος με περιφέρεια κορμού 24 μέτρων και σκιάζει εκτεταμένη πλατεία, όπου η διαμονή κατά τους θερινούς μήνες είναι ευχάριστη και διοργανώνονται οι κοινωνικές εκδηλώσεις του χωριού. Ο πλάτανος είναι γνωστός για το μέγεθός του[1] και για την ηλικία του[2] η οποία, όπως εκτιμάται από τους κατοίκους είναι πάνω από χιλίων ετών, μεταξύ 1.800 και 2.000 ετών.
Μοντάζ-παραγωγή Παύλος Μπαραχάνος